اهلیت در حقوق به چه معناست

اهلیت در حقوق به چه معناست

اهلیت تمتع برای انسان با به دنیا آمدن وزنده بودن آغاز می‌شود و با مرگ پایان می‌پذیرد.

اهلیت در حقیقت همان صلاحیت شخص است برای این‌که حقی را دارا شود و آن را به‌موقع به اجرا گذارد یا در برابر دیگری مکلف به انجام کاری شود.این اهلیت در علم حقوق به دو قسمت تقسیم می‌شود. یکی این‌که شخص ازنظر دارا بودن حق و مجبور بودن به وظایفش صلاحیت داشته باشد که به آن «اهلیت تمتع» می‌گویند.

اهلیت تمتع برای انسان با به دنیا آمدن وزنده بودن آغاز می‌شود و با مرگ پایان می‌پذیرد.البته این حکم استثنائاتی هم دارد، اهلیت تمتع برخی از اوقات ممکن است به سبب عوارضی غیر از مرگ هم به وجود آید. مثلاً‌ فساد اخلاق، ورشکستگی، محکومیت به جنایت و برخی از جنحه‌ها که موجب می‌شوند انسانی نتواند سمت قیمومیت را برای خود بگیرد. مثل شخص ورشکسته‌ای که نمی‌تواند در داراییهای خود دخل و تصرف کند.

یا ازدواج موجب می‌شود که زن نتواند بدون رضایت شوهر سمت قیمومیت را بپذیرد(ماده 1233 قانون مدنی) و یا این‌که آزادی زن در اختیار کردن منزل و شغل درنتیجه ازدواج تا حدی محدود می‌گردد(ماده 1114 و 1117 قانون مدنی) و یا این‌که بچه‌ای که به سبب رابطه نامشروع به دنیا آمده باشد از حق انتساب به پدر و مادر خود و درنتیجه حق ارث محروم می‌گردد. (ماده 1167 قانون مدنی(

ماده 956 از قانون مدنی: «اهلیت برای دارا بودن حقوق بازنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ او تمام می‌شود.» حکم این ماده در قانون به‌طور مطلق بیان‌شده است. در اینجا به نظر می‌رسد قانون‌گذار می‌خواهد اصل مهمی را مورد تأکید قرار دهد و آن، اصل برخورداری از همه مردم از حقوق مدنی است.

همچنین این ماده اصل دیگری را نیز در بردارد که آن مساوی بودن کلیه افراد در برابر حقوق است و تصریح هم دارد: «هر انسان متمتع از حقوق مدنی خواهد بود»

به‌عبارت‌دیگر افراد جامعه بدون داشتن هیچ امتیازی از داشتن حقوق مدنی بهره‌مند هستند، حال هرکجا ساکن باشند یا هر میزان توان مالی تحصیلی و سلامت داشته باشند. و یا از بعد دیگر مثل این‌که هر کس می‌تواند مالک شود، موجر یا مستأجر، دائن یا مدیون، وارث یا مورث باشد و به‌عنوان والدین یا اولاد دارای حقوق بشود مگر این‌که قانون در مورد حق خاصی استثنایی قائل شده باشد. اصل تساوی مردم در حقوق بااینکه ازلحاظ فلسفی کاملاً‌ قابل توجیه است، در عمل قیود و حدودی بر خود می‌گیرد چنان‌که طفل نمی‌تواند وصیت کند و کسی هم نمی‌تواند از طرف او این کار را بکند.

همچنین ماده 957 که جنین را متمتع از حقوق مادی دانسته است، در عمل ناظر بر حقوق مالی است و جنین از حقوق غیرمالی متمتع نمی‌شود. از طرفی اهلیت تمتع ناظر بر دودسته از حقوق است؛ یکی حقوق سیاسی و دیگری حقوق مدنی. حقوق مدنی را که مطرح کردیم، اما حقوق سیاسی مثلاً‌ درباره حق انتخاب کردن و حق انتخاب شدن یا حق ورود در استخدام دولت یا حق احراز منصب وزارت شرایطی را که از برای تمتع از این حقوق لازم است معین کرده و هر کس آن شرایط را دارا نباشد، نمی‌تواند از این حقوق بهره‌مند گردد. همشهری آنلاین