تفاوت خیار شرط با شرط خیار

تفاوت خیار شرط با شرط خیار

گرچه در برخی از نوشته‌های حقوقی این دو ترکیب را به‌جای هم به کار می‌برند. شکی نیست که بین آن دو فرق است و برای همین در ماده 401 قانون مدنی هر دو ترکیب استعمال شده است. ماده مرقوم مقرر داشته است: «اگر برای خیار شرط مدت معین نشده باشد…هم شرط خیار و هم بیع باطل است.»

خیار به معنی، اختیار فسخ معامله است و چنانچه این اختیار ناشی از شرط مقرر بین طرفین عقد باشد، آن را «خیار شرط» می‌نامند، همان‌طور که ممکن است به هریک از علل مقرر در ماده 396 قانون مدنی ایجاد شود؛ ولی خیارات دیگر مانند خیار مجلس و حیوان و عیب و …… به‌حکم قانون به وجود می‌آیند، بدون این‌که توافق طرفین نقشی در آنها داشته باشد و خیار شرط درنتیجه توافق و تلاقی اراده‌ی طرفین در ضمن عقد لباس هستی به تن می‌کند. ماده 399 قانون مدنی می‌گوید: «در عقد بیع ممکن است شرط شود که در مدت معین برای بایع یا مشتری یا هردو یا شخص خارجی اختیار فسخ معامله باشد.» آن موجود تبعی که در ضمن عقد اصلی درنتیجه تلاقی اراده‌ی طرفین ابراز وجود می‌کند شرط خیار است و آن اختیار فسخ که درنتیجه‌ی این موجود اعتباری تبعی حاصل می‌شود، «خیار شرط» نامیده می‌شود. توجه به ماده 400 قانون مدنی نیز فرق آندورا رخ عیان می‌سازد: «اگر ابتدا مدت خیار ذکر نشده باشد، ابتدا آن از تاریخ عقد محسوب است و الا تابع قرارداد متعاملین است.» پس این شرط خیار نیست که مدت برای آن تعیین می‌شود، بلکه حق ناشی از آن که خیار شرط (حق فسخ ناشی از شرط) نامیده می‌شود، باید مدت داشته باشد.

توجه به این دو جمله معنای آن دو را روشن تر خواهد ساخت .

شرط خیار یعنی شرطی که خیار (اختیار فسخ) ایجاد می‌کند.

خیار شرط یعنی خیاری (اختیار فسخ) که از شرط حاصل می‌شود.

سبب ایجاد خیار را شرط خیار می‌نامند و آنچه درنتیجه‌ی آن شرط به وجود می‌آید، خیار شرط نام می‌نهند. سخن آخر این‌که «خیار شرط نتیجه‌ی شرط خیار است» منبع: مدرسه حقوق