طرح «عیب زدایی از تجرد دختران» که در روزهای پایانی سال گذشته از سوی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری مطرح‌شده بود با انتقاداتی مواجه شد که اصل اجرای این طرح را در ابهام برده است.

طرح قبح زدایی از تجرد دختران، طرح عیب زدایی از دختران مجرد یا هر اسم دیگری که برای این طرح بگذاریم، برنامه‌ای است که چند ماه پیش از سوی معاونت امور زنان و خانواده مطرح شد تا به گفته شهین دخت مولا وردی، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان با تأسی از زندگی حضرت معصومه (س) و باهدف فرهنگ‌سازی، زمینه اعتلای موقعیت زنان مجرد در جامعه را فراهم کند.

اگرچه اطلاعات زیادی در خصوص این طرح از سوی معاونت امور زنان و خانواده عنوان نشد، اما مولا وردی روزهای اول اسفند ۹۴ در توضیح این طرح گفت: سن زیستی دختران ۳۵ ساله امروز مانند ۲۰ ساله‌های ۵۰ سال قبل است. البته تأخیر در ازدواج و افزایش سن ازدواج برای پسران هم است. در کارگروه تعمیق باورهای دینی بر اساس زندگی حضرت معصومه (س) بانویی که تا پایان عمر ازدواج نکردند در قالب طرحی قرار است این موضوع تبیین شود تا با فرهنگ‌سازی از تجرد قطعی دختران عیب زدایی شود.
وی همچنین در آستانه روز جهانی زن در ۸ مارس از این طرح در جمع خبرنگاران رونمایی کرد و افزود: این طرح در کارگروه تعمیق باورهای دینی معاونت زنان ارائه‌شده است و با توجه به افزایش سن ازدواج و بالا رفتن میزان تجرد قطعی در میان زنان به دنبال ارائه الگویی از زندگی حضرت معصومه (س) هستیم تا بافرهنگ سازی زمینه اعتلای موقعیت زنان مجرد فراهم شود.
همین یک جمله کوتاه موجی از انتقادات را برای مولا وردی و طرح پیشنهادی‌اش به بار آورد.

به نظر می‌رسد همانطورکه از گفته‌های مولا وردی برمی‌آید، بالا رفتن سن ازدواج و افزایش تجرد قطعی در کشور به‌ویژه برای دختران، ایده اولیه برای برنامه‌ریزی طرح «قبح زدایی از تجرد دختران» است. موضوعی که معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده پیش‌ازاین هم آن‌را یکی از معضلات اصلی خانواده‌های ایرانی دانسته و گفته بود: طبق بررسیهای صورت گرفته، خانواده در کشور با چالش تأخیر ازدواج و درنتیجه افزایش سن ازدواج و تجرد زیستی مواجه است.

بیش از ۱۵۰ هزار مجرد قطعی داریم
بر اساس آمار سازمان ثبت‌احوال کشور و آخرین سرشماریهای پایگاه اطلاعات جمعیتی کشور، در حال‌حاضر ۱۱ میلیون و ۲۴۰ هزار نفر در سنین بالا هنوز ازدواج‌نکرده‌اند؛ یعنی این افراد در سن متعارف ازدواج قرار دارند، اما هرگز ازدواج‌نکرده‌اند. ازاین‌بین ۵ میلیون و ۵۷۰ هزار مرد و ۵ میلیون و ۶۷۰ هزار زن هستند.
علی‌اکبر محزون، مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت‌احوال بابیان اینکه یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در سن تجرد قطعی هستند افزود: از این تعداد ۳۲۰ هزار مرد و ۹۸۰ هزار زن هستند؛ یعنی زنان هرگز ازدواج‌نکرده بالای سن متعارف و قبل از تجرد قطعی، سه برابر مردان با این شرایط است.
وی در مورد سن متعارف ازدواج گفت: این سن برای مردان ۲۰ تا ۳۴ سال و برای زنان ۱۵ تا ۲۹ سال است.

با این حساب در حال‌حاضر ۱۵۲ هزار نفر مجرد قطعی بالای ۵۰ سال سن در کشور زندگی می‌کنند که از این تعداد ۶۲ هزار نفر مرد و ۹۰ هزار نفر زن هستند که هرگز ازدواج‌نکرده‌اند.
نگاه جامعه به دختران مجرد باید تغییر کند
برخی کارشناسان با اذعان به اهمیت ترویج فرهنگ ازدواج معتقدند تغییر نگاه جامعه به تجرد دختران در شرایط فعلی که آمار ازدواج رو به کاهش و تعداد دختران ازدواج‌نکرده روزبه‌روز در حال افزایش است، یک ضرورت اجتماعی است.

در این زمینه نیره توکلی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه با اشاره به موانع ازدواج و محدودیتهای تشکیل خانواده می‌گوید: به‌جای انتقاد از اجرای این طرح باید علل پدید آمدن تجرد به‌ویژه در دختران شناسایی شود. برخی معتقدند پیوندهای اخلاقی در جامعه سست شده است اما به نظر می‌رسد مشکلات اقتصادی و اجتماعی مانع اصلی ازدواج جوانان است زیرا گرایش به ازدواج در جوامع غربی که دچار بی‌اخلاقی هستند در مواردی بیشتر از کشورمان است.
وی بابیان اینکه پیوند ازدواج باید در جهت افزایش امنیت و آرامش افراد باشد معتقد است: ازدواج یک پیوند اساسی و لازمه زندگی انسانی است و می‌بینیم در جوامعی که زمینه‌های ازدواج بهتر فراهم است و مادران مورداحترام اجتماعی قرار می‌گیرند، ازدواج و فرزند آوری مورد استقبال جوانان قرار می‌گیرد اما امروزه در کشورمان با پدیده کاهش نسل مواجهیم و در آینده نزدیک سالمندی جمعیت گریبان جامعه را می‌گیرد. اکثریت جامعه که طبقه متوسط هستند به‌ویژه در قشر زنان موانعی وجود دارد که جوانان را از ازدواج دور می‌کند.

دختران ما به رابطه‌ای در ازدواج پا می‌گذارند که شفاف نیست و حمایتهای اجتماعی در آن وجود ندارد. حال اگر شرایط فرزند آوری و هزینه‌های زندگی و خانه‌داری به آن اضافه شود و اینکه زنان در موضوع اشتغال در اولویت قرار نمی‌گیرند، ناامنی زنان پس از ازدواج بیشتر مشخص می‌شود.
این جامعه‌شناس بابیان اینکه مردان جوانی که بتوانند در سنین مناسب مسئولیتهای خانوادگی و اقتصادی زندگی مشترک را بر عهده بگیرند و شرایطی را فراهم کنند که زن و فرزند در آرامش زندگی کنند با شرایط سختی مواجه‌اند، می‌گوید: بیکاری رو به فزونی و رکود صنعت و کشاورزی سبب شده که بیشتر جوانان امکانات تشکیل یک زندگی امیدوارانه را نداشته باشند. همچنین دوران خدمت سربازی و طولانی شدن سنوات تحصیل سن ازدواج را برای پسران جوان بالابرده است.

در این شرایط شاید برخی از دختران امکان یک ازدواج موفق و با آینده‌ای روشن را از دست بدهند.
«پیردختر» و «ترشیده» در خانواده امروزی جایگاهی ندارد
وی می‌افزاید: امروزه بسیاری از دختران ما حدی از توان و دانش و تمکن اقتصادی و شغلی را برخوردارند به‌طوری‌که مثل گذشته «نان‌خور اضافی» در خانواده به شمار نمی‌روند.

طبقه متوسط جامعه ما چندین دهه است که اصراری بر ازدواج زودهنگام دختران ندارد و نگاه فرهنگی خانواده به حضور دختران تغییر کرده است؛ بنابراین و با توجه به مواردی که گفته شد خواه‌ناخواه بخشی از جوانان ما امکان ازدواج را از دست می‌دهند که تجرد در دختران بیشتر است زیرا در شرایط فرهنگی حاکم، این پسران هستند که قدرت انتخاب دارند و در هر سنی می‌توانند اقدام به ازدواج کنند و این‌طور نیست که دختری بتواند زوج مناسب خود را ازنظر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی انتخاب کند.

توکلی معتقد است: براین اساس پدیده تجرد زاده شرایط خاص جامعه است و نباید این پدیده را فی‌نفسه زشت بدانیم. جامعه باید برای زنانی که تنها زندگی می‌کنند احترام قائل باشد. اقدام سازمان بهزیستی در واگذاری سرپرستی کودکان به دختران مجرد می‌تواند یک اقدام مثبت باشد. فرهنگ «پیردختر» یا «ترشیده» باید در جامعه امروزی حذف شود.

ما هنوز شاهدیم که زنان مجرد برای اجاره منزل با مشکل مواجه هستند که این موانع باید رفع شود. همچنین مسافرت دختران مجرد هنوز با مشکلاتی روبرو است. درگرفتن هتل و مسافرخانه برای دختران مجرد هنوز مسائلی حل‌نشده وجود دارد.
تجرد حضرت معصومه (س) به‌اجبار بود نه انتخاب
از سوی دیگر مسئول بسیج جامعه زنان که یکی از منتقدان اصلی طرح اجرانشده «عیب زدایی از تجرد دختران» است با فمینیستی دانستن چنین طرحهایی گفت: این حرکتهای فمینیستی در مخالفت با ذات بشری و اقتضائات فطرت انسانی است. یکی از این موارد هم ازدواج است که یک نیاز بشری و راه تکامل انسان است؛ بنابراین اگر کسی با بحث زوجیت مخالفت کند با فطرت مخالفت کرده است و این از خصوصیتهای فمینیسم و جریان لیبرال دموکرات است.

همه دستگاه‌هادر کشور باید در جهت تشویق ازدواج در سنین پایین اقدام کنند و با این عرف پسندیده اجتماعی نباید مخالفتی انجام شود.
تجرد حضرت معصومه (س) یک دلیل متقن دارد زیرا در آن زمان با خاندان عصمت و طهارت با شدت برخورد می‌شد و رفت‌وآمد با این عزیزان به‌شدت کنترل می‌شد و تحت حکومت جور کسی اجازه رفت‌وآمد با این عزیزان را نداشت چه برسد به اقدام و پیش‌قدمی ازدواج. خاندان اهل‌بیت مطیع‌ترین افراد در اجرای فرمانهای الهی هستند و اگر موقعیت فشارهای سنگین حکومت جور نبود ایشان هرگز تمایلی به تجرد نداشتند.
این‌یک قیاس مع الفارغ است و اجرای این طرح یا طرحهای مشابه در راستای تبلیغ و ترویج تجرد است و به‌جای مطرح کردن پیامدهای منفی تجرد مثل تنهایی و متوسل شدن به درمانهای روحی و روانی، ارائه طرح عیب زدایی از تجرد جای تعجب است.

برخورد جامعه ما با این افراد بسیار کریمانه است و دختر مجرد در خانواده همان شانیت را دارد و تا سنین بالا همان جایگاه را دارد و جامعه اسلامی برای همه افراد چه مجرد یا متأهل احترام قائل است اما زندگی طولانی مجردی و تبدیل این وضعیت به شرایط قانونی و رسمی یک آسیب است.
فقر، بیکاری و اعتیاد عامل اصلی افزایش تجرد در جامعه
به نظر می‌رسد در شرایط فعلی جامعه، نمی‌شود دختران را اجبار کنیم که در هر شرایطی تن به ازدواج بدهند. باید سازمانهای متولی اقدامات عملی و حمایتی در راستای ترغیب و تشویق جوانان به ازدواج فراهم کنند زیرا هیچ دختر یا پسری نیست که تمایل به ازدواج و آرامش در کنار همسر نداشته باشد اما آینده مبهم در زندگی مشترک است که سبب می‌شود گروهی از جوانان از ازدواج ترس داشته باشند. بالا رفتن تجرد علل طبیعی و اقتصادی و اجتماعی دارد و نباید به تجرد به‌عنوان یک آسیب اجتماعی نگاه کنیم.
درواقع آسیب اجتماعی همان بیکاری و اعتیاد و فقر است که سبب کاهش ازدواج شده است به‌نحوی‌که دختران ما امروز گاهی ترجیح می‌دهند در کنار پدر و مادر خود زندگی کنند تا اینکه تن به ازدواجی بدهند که پس از مدت کوتاهی به دلیل فقر یا اعتیاد همسر یا … منجر به طلاق شود؛ از طرفی اجرای چنین طرحهایی نباید عاملی برای تشویق تجرد دختران باشد و چه‌بسا همین تجرد نیز خود می‌تواند آسیبهای روحی، روانی و اجتماعی را به دنبال داشته باشد بنابراین سازمانهای متولی باید بدانند که تشویق به ازدواج با موعظه ایجاد نمی‌شود بلکه اقدامات تسهیل گرانِه ازدواج باید انجام شود و بامطالعه دقیق در خصوص علل تجرد در میان جوانان، موانع ازدواج و تشکیل زندگی برداشته شود.

منبع: خانه ملت