آسیب‌شناسی اجتماعی چیست؟
آسیب‌شناسی اجتماعی چیست؟
آسیب‌شناسی اجتماعی چیست؟
social–pathology مفهوم جدیدی است که از علوم زیستی گرفته‌شده و مبتنی بر تشابهی است که دانشمندان بین بیماریهای عضوی و آسیبهای اجتماعی (کج‌رویها) قایل می‌شوند.
مطالعه انحرافات و کج‌رویهای اجتماعی و به‌اصطلاح، آسیب‌شناسی اجتماعی (Social Pathology) عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی‌نظمیهای اجتماعی.
درواقع، آسیب‌شناسی اجتماعی مطالعه و ریشه‌یابی بی‌نظمیها، ناهنجاریها و آسیبهای اجتماعی همراه با علل و شیوه‌های پیشگیری و درمان آنها و نیز مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامانی اجتماعی است.
به‌عبارت‌دیگر، مطالعه خاستگاه اختلالها، بی‌نظمیها و نابسامانیهای اجتماعی، آسیب‌شناسی اجتماعی است؛ زیرا اگر در جامعه‌ای هنجارها مراعات نشود، کج‌روی پدید می‌آید و رفتارها آسیب می‌بیند. یعنی، آسیب زمانی پدید می‌آید که از هنجارهای مقبول اجتماعی تخلفی صورت پذیرد. عدم پای‌بندی به هنجارهای اجتماعی موجب پیدایش آسیب اجتماعی است.
آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق می‌شود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی رسمی و غیررسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمی‌گیرد و درنتیجه با منبع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبه‌رو می‌گردد. به همین دلیل، کجروان سعی دارند کج‌رویها خود را از دید ناظران قانون، اخلاق عمومی و نظم اجتماعی پنهان نمایند؛ زیرا در غیر این صورت با پیگرد قانونی، تکفیر اخلاقی، طرد اجتماعی مواجه می‌شوند.
اعتیاد، خشونت، فقر و خودکشی از انواع آسیبهای اجتماعی هستند. منتها بحث اینجاست که سرچشمه آسیبهای اجتماعی کجاست؟
عوامل به وجود آورنده انحراف و کج‌روی در جوامع مختلف یکسان نیست و مناطق از نظر نوع جرم، شدت و ضعف، تعداد، و نیز ازنظر عوامل متفاوت‌اند. این تفاوتها را می‌توان در شهرها، روستاها و حتی در مناطق مختلف و محله‌های یک شهر مشاهده کرد.
در هر جامعه و محیطی سلسله عواملی همچون شرایط جغرافیایی، اقلیمی، وضعیت اجتماعی، اقتصادی، موقعیت خانوادگی، تربیتی، شغلی و طرز فکر و نگرش خاصی حاکم است که هر یک از اینها در حسن رفتار و یا بدرفتاری افراد مؤثر است.
آسیبهای اجتماعی هریک به نوبه و اندازه خود برای جامعه زیان‌بار بوده و همواره افراد اجتماع از ناهنجاریهای اجتماعی دچار زیانهای معنوی و مادی می‌شوند.
در کشور ما بر اساس مناطق جغرافیایی و فرهنگی و اطلس اجتماعی بسیاری از آسیبهای اجتماعی مشترک و بعضی از آنها اختصاصی یا بیشتر در یک منطقه از کشور هستند.
اقدامات پیشگیرانه
همواره و در هر مسأله اجتماعی، پیشگیری بسیار مفید و مؤثرتر و کم‌هزینه‌تر از درمان می‌باشد.
در اینجا برای پیشگیری از وقوع آسیبهای اجتماعی پیشنهاداتی ارایه می‌شود:
احترام گذاشتن به حقوق زنان در جامعه و خانه و مشارکت دادن آنان در مسایل اجتماعی
تدوین قوانین حمایتی از حقوق زوجین با ضمانت اجرایی قوی
برنامه‌ریزی جهت آموزش صحیح به‌وسیله رسانه‌های گروهی ازجمله صداوسیما
آموزش اصول و شیوه‌های تربیتی به والدین، به‌خصوص درباره ازدواج، بلوغ، طلاق، و آسیبهای اجتماعی
کنترل و نظارت والدین در انتخاب دوست توسط فرزندانشان
کنترل و پیگیری کردن علل تأخیر مراجعت فرزندان به خانه، نظارت بر شب‌نشینیها و …
خودداری از سختگیریهای بی‌مورد در انتخاب همسر یا فرد مورد علاقه در ازدواج
تلاش در جهت تسهیل امر ازدواج برای جوانان و پرهیز از تشریفات زاید در این مهم
تشویق فرزندان به تحصیل و بسترسازی مناسب برای این امر
رسیدگی و نظارت به درس و محیط مدرسه جوانان با همکاری مدیران و معلمان
آموزش مهارتهای زندگی به دختران، آشنایی با خود، اهداف و مسایل جنسی
ایجاد مراکز مشاوره‌ای برای مشاوره نوجوانان و خانواده‌های آنان
استقرار مددکاران حرفه‌ای در پایانه‌ها، خروجیها شهرها و کشور و…
آگاهی به نوجوانان و جوانان از عواقب ارتکاب بزهکاری از طریق رسانه‌های جمعی
تشویق جوانان به امر مقدس سنت پیامبر (ص) یعنی ازدواج و کمک روحی و مالی به فرزندان
منابع:
وب سایت تخصصی جامعه‌شناسی جنایی
- هدایت الله ستوده، آسیب‌شناسی اجتماعی، (تهران: نشر آوای نور، 1379)، ص 14و15.
- المینگرت رونالوس، کودک و مدرسه، ترجمه شکوه نوابی‌نژاد، تهران، رشد، 1368، ص 69.
- جعفر سخاوت، جامعه‌شناس انحرافات اجتماعی، چ چهارم، تهران، دانشگاه پیام نور، 1376.