نحوه رسیدگی غیابی به جرائم در دادگاه کیفری

نحوه رسیدگی غیابی به جرائم در دادگاه کیفری

متهم یا مشتکی‌عنه همواره یکی از طرفین پرونده‌ای است که در دادسرا یا محاکم قضایی تشکیل می‌شود اما در برخی شرایط متهم باوجود احضاریه قاضی، در دادگاه حضور نمی‌یابد؛ دراین میان قانون‌گذار برای بر زمین نماندن پرونده، محاکمه غیابی را تدبیر کرده است.‏

محاکمه غیابی یکی از اشکال رسیدگی به پرونده‌های کیفری و قضایی است و قانون‌گذار برای شرایطی که متهم یا خوانده در دادگاه حضور نمی‌یابد، تعریف کرده است. حال اینکه شرایط محاکمه غیابی چیست و چگونه یک متهم مورد محاکمه غیابی قرار می‌گیرد.‏

محاکمه اغلب با حضور یا دستگیری متهم و تفهیم اتهام نسبت به اعمال غیرقانونی که انجام داده، تعقیب کیفری و انجام می‌شود و حضور متهم برای تفهیم اتهام و دفاع از خود ضروری است اما این به معنای آن نیست که عدم حضور او مانع از تعقیب و انجام تحقیقات می‌شود.‏

  رسیدگی به همه جرایم، به‌جز جرایمی که جنبه حق‌اللهی دارند، به‌صورت غیابی امکان‌پذیر است

منظور از این جرایم، حدود الهی مانند شرب خمر، زنا، لواط و مساحقه است اما در سایر جرایم، چنانچه متهم و یا وکیل او در هیچ‌یک از جلسات دادگاه حضور نداشته و یا لایحه دفاعیه نفرستاده باشد، دادگاه پس از رسیدگی، رأی غیابی صادر می‌کند. نحوه اعتراض به رأی غیابی کیفری را ماده 406 قانون آیین دادرسی کیفری مشخص کرده است. طبق ماده فوق مشتکی‌عنه (متهم) ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ واقعی رأی در همان دادگاه صادرکننده دادنامه بدوی (اولیه) می‌تواند وا خواهی کند؛ البته مهلت وا خواهی برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه است.‏(وا خواهی: شکایت و اعتراضی است که مختص احکام غیابی است و در احکام حضوری وا خواهی معنایی ندارد.)

 در خصوص حقوق شاکی و مشتکی‌عنه در رسیدگی غیابی

اگر مشتکی‌عنه پس از اطلاع از صدور حکم نسبت آن درخواست وا خواهی کند، با توجه به مقرره مذکور در ماده 407 از قانون آیین دادرسی کیفری دراین مرحله دادگاه طرفین رو مجدداً با تعیین وقت دعوت می‌کند و پس از بررسی ادله و دفاعیات وا خواه تصمیم مقتضی اتخاذ می‌کند درنتیجه طرفین می‌توانند همه ادله اثباتی و یا دفاعی خود را به دادگاه تعرفه کند.‏

  اشکال مختلف اجرای رأی غیابی

اجرای رأی غیابی در امور کیفری به این 2 شکل است که یا متهم از حکم غیابی وا خواهی می‌کند و پس از اجرای تشریفات قانونی، دادگاه رأی صادر کرده و رأی مذکور نیز ممکن است مورد تجدیدنظر و یا عنداللزوم فرجام‌خواهی قرار گیرد یا اینکه بدون تجدیدنظر و فرجام‌خواهی قطعیت پیدا می‌کند.‏

ممکن است متهم به‌موجب مقرره مذکور در تبصره 2 ماده 406 قانون آیین دادرسی کیفری اصولاً از حکم غیابی وا خواهی نکند و درنتیجه پس از انقضای مهلت تجدیدنظر و یا در صورت لزوم فرجام‌خواهی حکم غیابی قطعیت می‌یابد و به قسمت اجرای احکام کیفری بدون نیاز به درخواست صدور اجراییه، ارسال می‌شود.‏

به‌صراحت تبصره فوق‌الذکر چنانچه حکم غیابی دادگاه، ابلاغ واقعی نشده باشد محکوم‌علیه می‌تواند ظرف 20 روز از تاریخ اطلاع وا خواهی کند که دراین صورت اجرای متوقف می‌شود و متهم تحت‌الحفظ به همراه پرونده به دادگاه صادرکننده حکم اعزام می‌شود و این دادگاه نیز یا اقدام به اخذ تأمین از متهم می‌کند یا نسبت به تأمین قبلی تجدیدنظر می‌کند.

  شرایطی که حکم صادرشده و متهم در دسترس نباشد

درصورتی‌که حکم از سوی دادگاه صادر شود و متهم در دسترس نباشد، چنانچه حکم محکومیت، در مواردی مثل رد مال، مصادره اموال یا جزای نقدی، جنبه مالی داشته باشد و به‌ اموال محکوم علیه نیز دسترسی وجود داشته باشد، حکم از محل اموال شناسایی‌شده اجرا و حسب مورد به زیان‌دیده از جرم یا صندوق دولت پرداخت می‌شود.‏

  محکومیتهای جسمانی مانند شلاق و حبس

در محکومیتهای جسمانی از قبیل حبس و شلاق اعمال مجازات منوط به دسترسی به محکوم‌علیه است؛ و تا زمانی که محکوم‌ دستگیر نشده باشد امکان اجرا وجود ندارد. البته اگر برای فردی، حکم محکومیت صادر شود، در لیست تعقیب برای دستگیری و اجرای حکم قرارگرفته و هرکجا یافت شود، فوراً دستگیر می‌شود.‏

البته با ایجاد دسترسی برخی سازمانها و نهادهای دولتی از قبیل بانکها و سازمان ثبت‌احوال و سازمان اسناد و املاک کشور و الزام آنها به همکاری با مراجع قضایی برای اجرای احکام صادره، هرکجا که محکوم مراجعه حضوری داشته و تعیین هویت شود، بلافاصله دستگیر و برای اجرای حکم معرفی خواهد شد که به نظر می‌رسد از این راه می‌توان اقدام شایسته‌ای برای احقاق حقوق بزه دیدگان و اجرای عدالت برداشت. ‏

منبع: روزنامه اطلاعات