چگونگی درخواست دریافت بیمه بیکاری
چگونگی درخواست دریافت بیمه بیکاری
چگونگی درخواست دریافت بیمه بیکاری
در جامعه‌ای که بیکاری یکی از پدیدههای جدی اجتماعی و اقتصادی آن محسوب می‌شود، جایگاه بیمه بیکاری بشدّت اهمیت دارد و توجه به آن می‌تواند برخی از مسائل و مشکلاتی را که بر زندگی خانوادگی و اجتماعی شخص بیکار تأثیرگذار است، مهار کند. همچنین در شرایط رکود اقتصادی با کاهش فشار از طریق تأمین حداقل معیشت کارگران، امکان انعطاف‌پذیری با شرایط بازار به‌گونه‌ای فراهم خواهد شد که در نهایت از سقوط در ورطه مسائل جرم خیز خواهد کاست. اکنون به شرح ذیل به تبیین چگونگی پوشش بیمه بیکاری، پرداخته خواهد شد.
ترکیب دارندگان حق بیمه بیکاری
به‌طور قطع یکی از عواملی که موجب پائین آوردن قدرت خرید و مانع بهره‌مندی از یک زندگی متعارف می‌باشد، بیکاری تعدادی از اعضای جامعه است. در این ارتباط آمارهای اعلام شده چگونگی توزیع بیکاری در میان اقشار مختلف اجتماعی به شرح ذیل است:
5/26 درصد بیکاران در گروه سنی 24 تا 15 سال قرار دارند. 3/96 درصد بیکاران با سواد هستند. 7/3 درصد بیکاران بی‌سواد هستند. از 3/96 درصد باسوادان حدود 15 درصد دارای تحصیلات عالی دانشگاهی هستند. نرخ بیکاری زنان 2/21 درصد است.
البته این آمارها حاوی پیامهایی است که نیاز به تجزیه‌وتحلیل و برنامه‌ریزی دارد تا حتی‌الامکان از عوارض بیکاری که همانا به سقوط کشاندن برخی از جوانان به‌عنوان نسل جویای کار در چنگ اعتیاد و اسیری در دام صیادان جرائم سازمان‌یافته است، جلوگیری کند.
در هر حال لازم به گوشزد است که با توجه به شرایط موجود اقتصادی، نیروی مستعد کار همواره در معرض تهدید از دست دادن کاری که بدان مشغول است، قرار دارد و عملاً نمی‌تواند به فعالیتهایی مشغول شود که برای دوره طولانی و یا دائمی از امتیازات آن بهره‌مند شود. لهذا پرسنل قراردادی بیش از هر قشر دیگری تابع شرایط روز فعالیت خویش هستند. بعلاوه، عمدتاً شبیه مستخدمین پیمانی یا رسمی دولتی و یا بخشهای عمومی مانند بانکها و شهرداریها، دفتر نشین و اداره‌ای نیستند تا پشت میز بنشینند و به کلام یا قلم خود تکیه دهند. بلکه باید فعالیت عینی و فیزیکی جاری باشد تا آنها کارگر به معنی آنچه تا کنون تعریف شده قلمداد شوند.
گروههای مشمول بیمه بیکاری
در وضعیت فعلی در برخورد با مسئله بیمه بیکاری آنان به چند گروه تقسیم می‌شوند:
– کارگرانی که در نهادهای دولتی و عمومی کار می‌کنند و با شرکتی قرارداد بسته‌اند و بیمه نیز هستند.
– کارگرانی که در بخش خصوصی کار می‌کنند و بیمه هستند.
– کارگرانی که قرارداد پیمانی (شبه رسمی) با نهادهای دولتی بسته‌اند و بیمه هستند.
– کارگرانی که در بعضی از کارخانه‌ها یا واحدهای صنعتی دارای قرارداد دائم هستند.
– کارگرانی که چه در بخش دولتی و چه خصوصی دارای قرارداد فصلی، کار معین یا موقت می‌باشند.
در هر پنج شکل مذکور ممکن است بیمه بیکاری آنان به سازمان تأمین اجتماعی توسط کارفرمایان پرداخته شده یا نشده باشد. به همین لحاظ علیرغم بهره‌مندی از خدمات بیمه درمانی در طول خدمت، در صورت بیکاری جایگاه آنان ارتباط مستقیم با نحوه پرداخت یا قصور در پرداخت حق بیمه بیکاری به سازمان تأمین اجتماعی دارد. گرچه سازمان مزبور در هر حال موظف به پرداخت حق بیمه بیکاری است، اما چنانچه از پشتوانه کمتری برخوردار باشد قادر به پوشش مطلوب نخواهد بود.
دومین نکته‌ای که در این ارتباط لازم به گوشزد می‌باشد این است که رویه جاری مقرر می‌دارد کارگران قراردادهای دائم در صورتی که در اثناء یا پایان قرارداد، بیکار شوند مشمول بیمه بیکاری می‌شوند؛ اما کارگران فصلی یا دارای قرارداد موقت (که ماهیت کار آنان غیردائمی است) صرفاً در صورتی که در حین کار اخراج شوند، می‌توانند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کنند؛ بنابراین در صورت پایان مدت قراردادهای موقت و حتی تمدید مجدد جهاتی برای بهره‌مندی از مزایای مذکور وجود نداشته و لهذا نوع قراردادی که بسته می‌شود تأثیر مستقیمی در چگونگی تحت پوشش یافتن آنها از بیمه بیکاری است. نتیجه اینکه با توجه به گسترش قراردادهای موقت، مسئله‌ای که همواره نیروی کار از آن رنج می‌برد اینکه چرا قراردادهای آنها گرچه برای سالهای متمادی تمدید شود، باز هم آنان کارگران موقت تلقی می‌شوند.
یک- مقررات و شرایط جاری:
قانون بیمه بیکاری گروههای ذیل را از شمول قانون استثناء می‌کند.
1- بازنشستگان و از کار افتادگان کلی
2- صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری
3- اتباع خارجی
البته با توجه به اینکه بازنشستگان و از کار افتادگان و صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری خودبه‌خود از مفهوم و تعریف کارگر خارج می‌باشند بهتر است در تعیین قلمرو بیمه بیکاری گفته شود: کلیه کارگران مشمول قانون تأمین اجتماعی تابع قانون کار به‌جز اتباع خارجی، تحت پوشش قانون بیمه بیکاری قرار دارند.
لیکن در حال حاضر، کارگر تحت پوشش بیمه بیکاری چنانچه بدون میل و اراده خود بیکار شود می‌تواند از مزایای پیش بینی شده در قانون استفاده نماید.
حق بیمه بیکاری 3% مزد یا حقوق بیمه شده بوده و پرداخت آن به عهده کارفرماست و بسته به اینکه مدت اشتغال قبل از بیکاری او چه میزانی باشد مدت پرداخت مقرری مربوط متفاوت و به هر حال دارای سقف معینی است. در این گفتار بدواً شرایط استحقاق مزایای بیمه بیکاری و سپس میزان مقرری و مدت آن مورد بحث قرار می‌گیرد.
دو- شرایط استحقاق مزایای بیمه بیکاری
امکان بهره‌مند شدن از مزایای بیمه بیکاری مستلزم وجود شرایط ذیل است:
1- کارگر بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار است، تشخیص بیکاری بدون میل و اراده و تعیین تاریخ وقوع بیکاری بیمه شده به عهده واحد کار و امور اجتماعی محل است.
بنابراین چنانچه قصور یا تقصیر کارگر در انجام کار یا وظایف محوله در مراجع حل اختلاف احراز شود چنین کارگری حق استفاده از مقرری بیمه بیکاری را نخواهد داشت.
در همین ارتباط از سازمان تأمین اجتماعی پرسش و پاسخی به شرح ذیل به عمل آمده است:
سؤال: بیمه شده‌ای به دلیل قصور در انجام وظایف محوله از کار برکنار و متقاضی دریافت مقرری بیمه بیکاری می‌باشد آیا فرد موردنظر محق به دریافت مقرری بیمه بیکاری می‌باشد یا خیر؟
پاسخ: بیکار شدگانی که وفق مقررات قانون کار و حسب آراء مراجع حل اختلاف مقرر در قانون مذکور به دلیل قصور از انجام وظایف محوله توسط کارفرما اخراج می‌گردند محق به دریافت مقرّری بیمه نخواهند بود. البته ضمن تطبیق پاسخ مزبور با مفاد قانون لازم است واحدهای تأمین اجتماعی توجه نمایند که تشخیص موضوع با واحد کار و امور اجتماعی محل خواهد بود و طبعاً با معرفی از واحد کار و امور اجتماعی لازم است بیمه شده بیکار تحت پوشش قرار گیرد و لذا مرجع تشخیص چنین موضوعی سازمان تأمین اجتماعی نیست.
از طرف دیگر در مواردی که اخراج موجه باشد ولی بدون میل و اراده تلقی گردد، مثل مواردی که بر اساس قانون کار اخراج موجه تشخیص می‌گردد، بیمه شده مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهد بود. بدیهی است چنانچه حکم برگشت به کار کارگر صادر شود و کارگر بخواهد از اعاده به کار امتناع نماید این بیکاری با میل و اراده تلقی و مشمول استفاده از مزایای بیمه بیکاری نیست.
2- بیمه شده بیکار قبل از بیکار شدن حداقل 6 ماهه سابقه پرداخت حق بیمه بیکاری داشته باشد.
چنانچه بیکاری به وجود آمده ناشی از حوادث قهریه و غیرمترقبه مثل سیل، زلزله، آتش‌سوزی و جنگ و از این قبیل باشد ولی کارگر سابقه کار کمتر از شش ماه داشته و طبعاً حق بیمه مقرر او در مدت کارکرد پرداخت شده باشد، با چنین کارگری مثل اشخاصی که حق بیمه شش ماه پرداخته‌اند برخورد شده و مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند بود.
در رابطه با پرداخت حق بیمه همانطور که قبلاً اشاره شد پرداخت آن به عهده کارفرماست، چنانچه کارفرما به وظیفه قانونی خود عمل ننماید، این موضوع رافع مسئولیت سازمان تأمین اجتماعی در برقراری مقرری بیمه بیکاری نخواهد بود و همین‌که ثابت شود کارگر در کارگاه مشمول قانون کار شاغل بوده مشمول بیمه بیکاری است و سازمان تأمین اجتماعی نیز وظیفه خواهد داشت حق بیمه وصول نشده را وفق ماده 50 قانون تأمین اجتماعی رأساً وصول نماید.
نکته دیگری که لازم به ذکر است اینکه ضرورت ندارد حداقل شش ماه حق بیمه مزبور از طرف همان کارگاهی که بیکاری ناشی از آن است پرداخت شده باشد تا کارگر مشمول دریافت مقرری بیکاری باشد، بلکه جمع مدت پرداخت حق بیمه در کارگاههای مختلف مبنای محاسبه مقرری مزبور است.
3- بیمه شده مکلف است ظرف 30 روز از تاریخ بیکاری با اعلام مراتب بیکاری به واحدهای کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال اطلاع دهد.
چنانچه ظرف مدت مزبور موضوع به اداره کار و امور اجتماعی محل منعکس و بیکاری کارگر بدون میل و اراده تشخیص گردید حتی اگر این اعلام در اواخر مهلت مزبور باشد، پرداخت مقرری بیمه بیکاری از روز اول بیکاری او خواهد بود و در صورتی که بنا به معاذیر موجه کارگر نتواند در مهلت یاد شده مراتب را به واحد کار و امور اجتماعی اعلام نماید، موضوع به هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما منعکس و چنانچه این اعلام تا 3 ماه از تاریخ بیکاری باشد، از طرف مرجع مزبور بررسی و با احراز عذر موجه بیمه شده بیکار به موجب رأی اصداری، موضوع از طرف اداره کار و امور اجتماعی به واحد تأمین اجتماعی مربوط منعکس و مقرری از روز اول بیکاری برقرار می‌شود. با گذشت سه ماه از تاریخ بیکاری، مراجعه او به مراجع قانونی و سازمانی تأمین اجتماعی میسر نبوده و نمی‌تواند تحت پوشش مزایای بیمه بیکاری قرارگیرد.
4- بیمه شده بیکار مکلف است در دورههای کارآموزی و سوادآموزی که توسط واحد کار و امور اجتماعی و نهضت سوادآموزی یا سایر واحدهای ذیربط تعیین می‌شود شرکت نموده و هر دو ماه گواهی مربوطه را به واحد تأمین اجتماعی تسلیم نماید.
بدیهی است در صورتی که بیمه شده بیکار با سواد باشد موضوع سوادآموزی منتفی و صرفاً کارآموزیهای ارائه شده شامل او خواهد بود.
سه- میزان مقرری بیکاری
میزان مقرری روزانه بیمه شده بیکار معادل 55% مزد یا کارمزد بیمه شده می‌باشد و چنانچه متأهل بوده و یا افراد تحت تکفل داشته باشد، برای هر نفر از افراد تحت تکفل تا چهار نفر،10% حداقل دستمزد روزانه به دریافتی او افزوده می‌شود به شرطی که از 80% متوسط مزد دریافتی او در زمان اشتغال بیشتر نباشد و به هر حال دریافتی مقرری بیمه بیکاری نباید از حداقل دستمزد کارگر ساده کمتر باشد.
پس از اشتغال به کار مجدد بیمه شده بیکار، مقرری مزبور قطع می‌شود ولی چنانچه با معرفی واحد کار و امور اجتماعی به کاری گمارده شود و مقرری آن کمتر از مقرری دریافتی از بیمه بیکاری باشد، با اعلام این موضوع از واحد کار و امور اجتماعی به شعبه تأمین اجتماعی مربوط، ما به التفاوت آن توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود.
چهار- مدت پرداخت مقرری بیکاری
مقرری بیکاری از روز اول بیکاری قابل پرداخت است و سقف زمانی پرداخت برای مجردین تا 36 ماه و برای متأهلین و متکلفین تا 50 ماه از تاریخ بیکاری با توجه به سنوات پرداخت حق بیمه است.
در مورد افرادی که دارای 55 سال سن و بیشتر می‌باشند، سقف زمانی مزبور رعایت نشده و پرداخت مقرری بیمه بیکاری تا بازنشستگی آنان ادامه می‌یابد.
چنانچه بیمه شده بیکار در اثناء استفاده از مقرری بیمه بیکاری به خدمت وظیفه اعزام شود یا زندانی گردد، چنانچه متأهل باشد مقرری بیمه بیکاری او قطع نمی‌شود ولی اگر مجرد باشد در اعزام به خدمت قطع شده و در مورد زندانی شدن درصورت مجرم شناخته شدن مقرری قطع و پس از رفع مانع و اعاده از خدمت یا آزادی، چنانچه بیکار باشد مشمول دریافت مقرری بیکاری مزبور خواهد شد.
اضافه می‌نماید چنانچه کارگر در چند نوبت مجزا از مقرری بیمه بیکاری استفاده نماید، جمع مدت با احتساب دورههای قبلی ملاک بوده و مازاد بر سقف زمانی قانونی پرداختی صورت نمی‌پذیرد، مضافاً مدت دریافت مقرری بیکاری جزء سوابق پرداخت حق بیمه از نظر بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت محسوب می‌گردد.
در پایان این گفتار لازم به ذکر است که بهره‌مندی از مزایای بیمه بیکاری علی‌الاصول نباید مختص بیمه شدگانی باشد که کار مستمر و یا اصطلاحاً قرارداد کار غیرموقت دارند، بلکه کارگرانی هم که در کارهای مستمر قرارداد موقت دارند چه اینکه در اثناء کار بدون میل و اراده بیکار شوند و یا در پایان قرارداد به کارشان خاتمه داده شود مشمول مزایای بیمه بیکاری خواهند بود. منبع:خبرگزاری میزان