چه زمانی بگوییم رئیس‌جمهوری
چه زمانی بگوییم رئیس‌جمهوری
در دولت‌هایی که رئیس‌جمهوری بالاترین مقام اجرایی است، هر چند سال یک‌بار برای آزمودن رئیس دولت و ایجاد فرصت برای دیگر رقبا، انتخاباتی برگزار می‌شود که به دنبال آن مردم با رأی خود ثابت می‌کنند که از عملکرد رئیس‌جمهوری فعلی خود راضی هستند و حاضرند او را برای دوره دوم انتخاب کنند یا اینگونه نیست.
در کشور ما هم هر رئیس‌جمهوری دو دوره اجازه نشستن بر صندلی ریاست‌جمهوری را دارد و با وجود این در پایان دوره چهار ساله خود براساس قانون باید طبق انتخاباتی که برگزار می‌شود، عملکرد چهار ساله خود را به معرض رأی‌گیری مردم گذارد. نامزدها برای شرکت در انتخابات از هر سمتی که دارند، استعفا می‌کنند تا انتخاب مردم جدا از جایگاهی که دارند، باشد. آنها در دوره‌ای که به‌عنوان تبلیغات برایشان مشخص شده است برنامه‌هایی را برگزار می‌کنند و با برنامه‌ریزی‌هایی که نهادهای برگزاری انتخابات برای آنها مانند مناظره‌ها و گفت‌وگوها در رسانه‌ها در نظر می‌گیرند به بیان برنامه‌ها و دفاع از عملکرد خود در نهادی که در آن مشغول به کار بودند، می‌پردازند. شاید شما هم در زمان انتخابات با این مسأله مواجه شده باشید که رئیس‌جمهوری فعلی که جزو یکی از نامزدها است چه در این دوره چه در دوره‌های قبل در طول مناظره و حتی در ستادهای انتخاباتی که دارد از عنوان رئیس‌جمهوری برای او در هیچ برنامه تلویزیونی و حتی ستادی استفاده نمی‌شود؛ همین موضوع دلیل نوشتن این گزارش شد. آنچه که در قانون به‌صراحت درباره آن صحبت شده این است که رئیس‌جمهوری فعلی حتی در صورتی که با رأی مردم برای بار دوم انتخاب نشود تا زمان تنفیذ رئیس‌جمهوری جدید، ریاست دولت را به عهده دارد. پس با وجود این حتی در صورت انتخاب‌نشدن برای بار دوم عنوان رئیس‌جمهوری را با خود به همراه خواهد داشت. اگر نگاهی به مناظره‌های کشورهای دیگر هم انداخته باشید، مشاهده خواهید کرد که در مناظره‌ها، کاندیداها حتی با لقب پیشین خود که سال‌ها دیگر در آن سمت مشغول به فعالیت نیستند، خطاب می‌شوند؛ اما با وجود این چه مانعی در کشور ما وجود دارد که افراد را از خطاب کردن رئیس‌جمهوری فعلی کشور از عنوانی که دارد، دور می‌کند؟ آیا قانونی برای این مورد وجود دارد یا عرفی در جامعه مانع خطاب عناوین افراد در طول دوره انتخابات خواهد شد؟ برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها به سراغ حقوقدان‌ها و وکلا رفتیم که در ادامه نظرات آنها را خواهیم خواند.
در نظر نگرفتن عناوین نشانه‌ای از فروتنی افراد است
هویک بهبو، وکیل دادگستری معتقد است که فروتنی و شخصیت یک فرد مانع از خطاب او با عنوانی که دارد می‌شود و قانونگذار برای این موضوع قانونی را پیش‌بینی نکرده است. او در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: این موضوع به نگرش خود نامزدها بازمی‌گردد. رئیس‌جمهوری فعلی که جزو نامزدها هم است تا حکم تنفیذ رئیس‌جمهوری جدید به دستشان نرسد، رئیس‌جمهوری کشور هستند و به همین دلیل نمی‌توانند او را غیر از رئیس‌جمهوری خطاب کنند. ولی در بحث مناظره‌ها و یا بحث رقابت‌های انتخاباتی به لحاظ از خودگذشتگی و شخصیت خودشان سعی می‌کنند در رقابت، خودشان را با سایر رقبا در یک سطح ببینند و به این جهت است که خود شخص رئیس‌جمهوری به ستادهای‌‌شان می‌گویند که از این لقب استفاده‌ای نکنند. سایر نهادهای ناظر بر انتخابات ریاست‌جمهوری تعیین می‌کنند که از لقب رئیس‌جمهوری برای ایشان استفاده‌ای نکنند این نشانه‌ای از فروتنی این فرد خواهد بود مگر نه ایشان طبق قانون تا حکم تنفیذ ریاست‌جمهوری جدید، رئیس‌جمهوری کشور خواهند بود و می‌توانند از این لقب در هر جایی که می‌خواهند استفاده کنند. بهبو در ادامه با اشاره به این‌که فرهنگ کشور ما به گونه‌ای است که اجازه نمی‌دهد افراد از عناوین خود استفاده کنند به مقایسه برخورد کشور ما با دیگر کشورها در این زمینه پرداخت و گفت: در کشورهای خارجی هم در مورد استفاده از القاب قانون خاصی وجود ندارد و از روی عرف است. لازم است در اینجا یک مثال بسیار ساده بزنم تا مخاطبان متوجه شوند که چرا افراد از این القاب استفاده نمی‌کنند. یک وکیل دادگستری یا یک پزشک زمانی که یک لایحه را به دادگاه می‌نویسد و یا یک نسخه‌ای را برای بیماری تجویز می‌کند در سربرگ خودش این نسخه و لایحه را می‌نویسد به صورتی که در بالای برگه اسم و عنوان آن شخص وجود دارد؛ اما همین آدم اگر بخواهد کار شخصی خودش را خارج از چارچوب وکالت و پزشکی انجام دهد و طی آن یک نامه به یک نهاد دولتی بنویسد، سعی می‌کند از سربرگ خودش استفاده نکند. این یک عرف است و نشان‌دهنده افتادگی و فروتنی آن شخص است که از عنوانی که دارد در جایی که غیرمرتبط با شغل او است، استفاده نکند. این موضوع در فرهنگ ما ایرانی‌ها است. اگر شخصی برعکس این موضوع عمل کند و برای یک تقاضای ساده و غیرمرتبط با امر پزشکی از سربرگ خودش استفاده کند، به صورت یک امر ناپسندیده به آن نگاه می‌شود و حتی از این کار او به‌عنوان سوءاستفاده از جایگاهی و مقامی که دارد یاد خواهد شد؛ اما در فرهنگ غربی اینگونه نیست و سعی می‌کنند از نقطه ضعف‌های یکدیگر استفاده کنند و به تعبیری به این وسیله به رقیب خودشان ضربه بزنند و به همین دلیل است که عرف آن جامعه با عرف جامعه ایرانی بسیار متفاوت است.
عدالت مانع از خطاب افراد با عناوین اصلی خود می‌شود
دکتر علی نجفی توانا، حقوقدان و وکیل دادگستری در گفت‌وگو با «شهروند» در پاسخ به این سوال که آیا در دوره انتخابات هم رئیس‌جمهوری در صورت نامزد‌شدن می‌تواند از عنوان فعلی خود استفاده کند یا خیر و آیا قانونی برای کسانی که از این عنوان استفاده نمی‌کنند، وجود دارد یا خیر؛ گفت: پاسخ این سوالات را می‌توان به آسانی و در یک جمله گفت آن هم این است که ایشان در مقام نامزد عنوان ریاست‌جمهوری را نخواهند داشت؛ مگرنه اگر ایشان را به‌عنوان رئیس‌جمهوری خطاب کنند یا صدا بزنند، اعتبار باقی نامزدها زیر سوال خواهد رفت؛ زیرا همه افرادی که نامزد نهایی ریاست‌جمهوری شده‌اند هرکدام القابی دارند و اگر قرار باشد رئیس‌جمهوری با عنوان خود خطاب شود، باقی نامزدها هم باید به همین منوال با عناوینی که دارند در مناظره‌ها و ستادهای انتخاباتی خود مورد خطاب قرار گیرند.
البته این را باید گفت که از نظر قانونی هیچ اجباری برای این‌که این فرد را رئیس‌جمهوری خطاب کنند؛ وجود ندارد؛ زیرا این فرد رئیس‌جمهوری است و همه هم این موضوع را می‌دانند ولی موضوعی که بسیار مهم است این خواهد بود که در حال حاضر به‌عنوان کاندیدای ریاست‌جمهوری وارد کارزار انتخابات شده و برای رعایت تساوی همه نامزدها باید با نام خود صدا زده شوند. این حقوقدان در ادامه با تأکید بر این موضوع که با پایان یافتن دوره انتخابات و مشخص‌شدن نتایج رئیس‌جمهوری تا مراسم تنفیذ رئیس‌جمهوری جدید، رئیس دولت خواهد بود و عنوان ریاست‌جمهوری را دارد، خاطرنشان کرد: در هیچ کشوری در زمان انتخابات منع قانونی برای این موضوع وجود ندارد ولی اگر مشاهده می‌کنید که در کشورهای دیگر هم با استفاده از القاب پیشین یکدیگر را صدا می‌زنند، بحث دیگری دارد؛ ولی به نظر من در این دوره این موضوع باید رعایت شود و نامزدها از صدا‌زدن یکدیگر با القابی که دارند، جلوگیری کنند؛ زیرا این مورد با منطق و عدالت سازگاری بیشتری دارد. در مناظره‌ها و ستادها می‌توانند از لقب رئیس‌جمهوری یا رئیس دولت یازدهم استفاده کنند اما نمی‌توان گفت که جناب آقای رئیس‌جمهوری شما به‌عنوان نامزد ریاست‌جمهوری انتخاب شدید و حالا برنامه‌های خودتان را بگویید؛ لذا این رعایت عدالت است. البته نباید فراموش کرد زمانی که انتخابات برگزار شد اگر خود این شخص دوباره با رأی مردم انتخاب شود که هیچ ولی اگر هم انتخاب نشود تا زمان تنفیذ رئیس‌جمهوری جدید رئیس‌جمهوری هستند و عنوان رئیس‌جمهوری حتما برای او باید خطاب شود. منبع: شهروند