پرسش و پاسخ حقوقی
پرسش و پاسخ حقوقی
پرسش و پاسخ حقوقی
1)ـ تأثیر گذشت شاکی بعد از صدور حکم قطعی چیست ؟
همه جرایم ازآن‌جهت که نظم عمومی را برهم می‌زنند دارای جنبه عمومی هستند ولی جنبه عمومی در همه جرایم یکسان نیست و در بعضی از جرایم بنا به مصالح اجتماعی، اخلاقی، خانوادگی و…قانون‌گذار جنبه خصوصی بعضی از جرایم را بر جنبه عمومی آن ترجیح می‌دهد مانند جرم ترک انفاق یا جرم فحاشی و… که اصطلاحاً به آنها جرایم قابل‌گذشت می‌گویند یعنی جرایمی که جز با شکایت شاکی خصوصی قابل‌تعقیب نیستند و اگر هم شکایتی شده باشد در هر مرحله از رسیدگی با رضایت شاکی تعقیب و رسیدگی و حتی اجرای حکم متوقف خواهد شد.
در عوض برخی از جرایم جنبه عمومی‌شان از اهمیت بیشتری برخوردار است که اصطلاحاً به آنها جرایم غیرقابل‌گذشت می‌گویند مانند کلاه‌برداری، سرقت، خیانت‌درامانت و…دراین مختصر به گذشت شاکی خصوصی در هر یک از این جرایم بعد از صدور حکم قطعی می‌پردازیم؛ یعنی بعد از صدور حکمی که معمولاً قابل‌رسیدگی دوباره نیست و قابل‌اجراست.
2)ـ اثر گذشت در جرایم قابل‌گذشت چیست ؟
در جرایم قابل‌گذشت باگذشت متضرر از جرم تعقیب یا رسیدگی و یا اجرای حکم متوقف و موقوف می‌شود. پس اگر شخصی به اتهام صدور چک بلامحل به تحمل حبس محکوم و حکم صادره علیه او قطعی شده باشد با رضایت شاکی خصوصی مجازات حبس در مورد او اعمال نخواهد شد حتی اگر قبل از اعلام گذشت مدتی از حبس را تحمل کرده باشد باگذشت شاکی بقیه حکم در مورد او اجرا نمی‌شود.
پرسش: چه جرایمی قابل‌گذشت محسوب می‌شوند و اصولاً جرایم قابل‌گذشت از جرایم غیرقابل‌گذشت چگونه تفکیک و شناسایی می‌شوند؟
پاسخ: گرچه قانون‌گذار از ارائه یک تعریف مشخص برای تمیز این دو خودداری کرده است ولی در قانون مجازات به برخی از جرایم قابل‌گذشت اشاره‌کرده بدون آنکه تعریف دقیقی از این دو به عمل بیاورد برای مثال جرایمی چون فحاشی، تهمت و افترا، ورود به عنف به منزل دیگری، تصرف عدوانی، تخریب باغ میوه، سوزاندن اسناد تجاری دیگری، آتش زدن اموال منقول دیگری، تهدید، افشای اسرار، ترک انفاق و…از جرایم قابل‌گذشت محسوب می‌شود.
3)ـ تأثیر گذشت شاکی بعد از صدور حکم قطعی چگونه خواهد بود؟
پرسش: اگر متضرر از جرمی چند نفر باشند آیا برای موقوف شدن تعقیب رضایت همه آنها شرط است؟
پاسخ: اگر متضرران از جرم متعدد باشند تعقیب متهم با شکایت هریک از آنان شروع می‌شود ولی موقوفی تعقیب یا موقوف شدن اجرای حکم موکول و منوط به گذشت همه آنان است.
پرسش: آیا حق گذشت صرفاً به شاکی خصوصی تعلق دارد و پس از فوت او به ورثه‌اش منتقل نمی‌شود؟
پاسخ: اصولاً حق گذشت همانند سایر حقوق متوفی به ورثه‌اش منتقل می‌شود و باگذشت همگی وراث تعقیب و یا اجرای حکم متوقف خواهد شد.
4)ـ اثر گذشت در جرایم غیرقابل‌گذشت چیست؟
همان‌طور که اشاره کردیم جرایم غیرقابل‌گذشت جرایمی‌اند که گذشت یا اعلام شکایت شاکی در تکلیف نماینده جامعه (دادستان) برای تعقیب آنها تأثیری ندارد برای مثال در جرم سرقت که به لحاظ برهم زدن امنیت روانی و اقتصادی جامعه به‌عنوان جرم غیرقابل‌گذشت تلقی می‌شود چه مال‌باخته شکایت کند و چه شکایت نکند و یا این‌که بعد از اعلام شکایت از شکایت خود منصرف و اعلام رضایت کند متهم به ارتکاب سرقت تعقیب و به مجازات قانونی خواهد رسید.
پرسش: آیا اعلام رضایت شاکی در جرایم غیرقابل‌گذشت تأثیری در سرنوشت متهم نخواهد داشت؟
پاسخ: گرچه رضایت شاکی خصوصی دراین گونه جرایم تأثیری بر موقوف شدن پرونده و تعقیب ندارد اما رضایت شاکی در جرایم غیرقابل‌گذشت تأثیر بسزایی بر نوع و میزان مجازات متهم دارد که باید آن را در دو مرحله بررسی کرد:
الف-قبل از صدور حکم قطعی:
دراین مرحله که از آغاز به تعقیب متهم تا زمان صدور حکم قطعی ادامه پیدا می‌کند و هرگاه متضرر از جرم اعلام رضایت کند در جرایم تعزیری و بازدارنده دادگاه می‌تواند در مجازات متهم تخفیف قائل شود و یا مجازات او را از نوعی به نوع دیگر که مناسب‌تر به حال متهم است تبدیل کند برای مثال به‌جای حبس از مجازات جزای نقدی استفاده کند.
ب-بعد از صدور حکم قطعی:
دراین مرحله هرگاه شاکی خصوصی از شکایت خود صرف‌نظر کند محکوم‌علیه می‌تواند با استناد به استرداد شکایت از دادگاه صادرکننده حکم قطعی درخواست کند تا در میزان مجازات او تجدیدنظر نماید، دراین مورد دادگاه به درخواست محکوم‌علیه در وقت فوق‌العاده رسیدگی نموده و مجازات را در صورت اقتضا در حدود قانون تخفیف خواهد داد.
پرسش: اگر پرونده‌ای دارای چند شاکی خصوصی باشد تخفیف مجازات موکول به اعلام گذشت همه آنهاست؟
پاسخ: در عمل دو برداشت متفاوت از قانون دراین خصوص وجود دارد عده‌ای از قضات با اعلام رضایت یکی از شکات، محکوم‌علیه را مستحق تخفیف مجازات می‌دانند و عده‌ای دیگر برای اعمال تخفیف رضایت همه شکات را لازم می‌دانند.
پرسش: آیا اعمال تخفیف مجازات به‌واسطه اعلام رضایت شاکی از سوی دادگاه الزامی است؟
پاسخ: چه قبل از صدور حکم قطعی و چه بعدازآن دادگاه به تشخیص خود در اعمال مجازات و نوع و میزان آن تخفیف قائل می‌شود و این امر از سوی دادگاه الزامی نیست.
توجه: چه در جرایم قابل‌گذشت و چه در جرایم غیرقابل‌گذشت اعلام رضایت شاکی باید صریح و بدون قید و شرط باشد. همچنین عدول از گذشت قابل ترتیب اثر نیست و دادگاه برمبنای رضایت اعلامی اتخاذ تصمیم می‌کند.
پرسش: آیا اعلام گذشت باید رسمی (محضری) باشد؟
پاسخ: خیر ضرورتی ندارد که اعلام گذشت حتماً در دفترخانه اسناد رسمی انجام گیرد.
طرفین می‌توانند به دادگاه یا اجرای احکام مراجعه و مراتب را نزد قاضی مربوطه اعلام تا توسط او صورت‌جلسه شود. صورت‌جلسه باید به امضای طرفین و یا اعلام‌کننده رضایت برسد. همچنین اعلام گذشت در کلانتری نیز به‌شرط آنکه درست تنظیم شود و برای قاضی یقین آور باشد کفایت می‌کند. منبع: سایت صدای قانون