وقتی کسی دستگیر می‌شود چه حقوقی دارد؟
وقتی کسی دستگیر می‌شود چه حقوقی دارد؟
وقتی کسی دستگیر می‌شود چه حقوقی دارد؟
در فیلمهای خارجی دیده‌ایم وقتی پلیس فردی را می‌گیرد به او می‌گوید: «تو حق‌داری سکوت کنی و اگر چیزی بگویی در دادگاه علیه تو قابل استناد خواهد بود. تو حق‌داری حضور وکیلت را بخواهی و اگر وکیل نداری ما برای تو وکیل تسخیری تعیین می‌کنیم»
این روش برای ما باورکردنی نبود و گمان می‌کردیم به‌این‌ترتیب هیچ جرمی اثبات و هیچ مجرمی مجازات نخواهد شد؛ اما می‌دانیم واقعیت غیرازاین است و تعداد جنایات کشف نشده در این‌گونه کشورها، از کشورهایی که این‌گونه عمل نمی‌کنند بیشتر نیست.
در قانون آمده است متهم باید در اسرع وقت از موضوع و ادله اتهام انتسابی آگاه و از حق دسترسی به وکیل و سایر حقوق دفاعی مذکور دراین قانون بهره‌مند شود
و همچنین متهم، بزه‌دیده، شاهد و سایر افراد ذی‌ربط باید از حقوق خود در فرآیند دادرسی آگاه شوند و سازوکارهای رعایت و تضمین این حقوق فراهم شود.
و قانون رعایت حقوق شهروندی «احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی» مصوب 1383/02/15، آمده الزامی اعلام و به مقامات انتظامی و قضائی و همه افراد دخیل در فرآیند دادرسی هشدار داده است که در صورت عدم رعایت این قانون، علاوه بر جبران خسارت به انفصال‌ازخدمت و حبس محکوم خواهند شد
کیفری برخورداری متهم از حق داشتن وکیل، به‌محض «تحت نظر قرار گرفتن» او -یعنی به‌محض اینکه برای اولین بار دستگیر شد، آغاز می‌شود. همچنین متهم حق تماس با خانواده خود و دادن خبر دستگیری‌اش را دارد و می‌تواند تقاضا کند که بلافاصله، سرتاپا، معاینه شود (تا اگر بعداً اتفاقی برایش افتاد قابل‌پیگیری باشد.)
بستگان فرد تحت نظر قرارگرفته نیز می‌توانند وضعیت او را جویا شوند و مأمورین و مقامات مکلف به پاسخگویی هستند.
و مأمورین (ضابطان دادگستری) موظف‌اند این حقوق را کتباً به متهم تفهیم و رسید دریافت و رسید را ضمیمه پرونده کنند. اگر از متهمی که سواد دارد اثرانگشت گرفته شود معتبر نیست.
بعد از بردن متهم نزد بازپرس نیز، بازپرس مکلف است
حق داشتن وکیل را به متهم تفهیم کند. عدم تفهیم این حق یا سلب این حق از متهم، مجازات انتظامی شدید برای بازپرس خواهد داشت. وکیل متهم می‌تواند درصورتی‌که سؤالات بازپرس تلقینی باشد یا در بازپرسی تخلف دیگری رخ دهد، موارد را به بازپرس تذکر دهد. به‌موجب قانون متهم می‌تواند سکوت اختیار کند. دراین صورت مراتب امتناع وی از دادن پاسخ یا امضای اظهارات، در صورت‌مجلس قید می‌شود. این حق در مراحل دیگر دادرسی هم برای متهم وجود دارد و در موارد دیگر تصریح‌شده است.
سؤالی که مطرح‌شده این است که آیا این حق سکوت در مراحل اولیه تحقیق و تحت نظر قرار گرفتن هم وجود دارد؟ و آیا باید به‌محض تحت نظر قرار گرفتن به متهم تفهیم شود که می‌تواند سکوت کند؟
به نظر می‌رسد پاسخ هر دو پرسش مثبت است؛ زیرا صرف‌نظر از اینکه اگر متهم سکوت کند برای به حرف آوردنش کاری نمی‌شود کرد (زیرا هرگونه تهدید و شکنجه و فریب ممنوع است). اصولاً باید گفت وقتی متهم در مقام بازپرس – که مقام قضایی است- چنین حقی داشته باشد، به‌طریق‌اولی این حق در برابر مأمورین انتظامی که مرئوس بازپرس و دادستان هستند برای او محفوظ است.بنابراین ما حق‌داریم اگر ضابطین دادگستری ما را دستگیر کردند، از همان ابتدا بگوییم وکیل می‌خواهیم و به هیچ سؤالی هم جواب نخواهیم داد.بدیهی است اگر وکیل ما پس از حضور و شنیدن مطالب ما، توصیه کرد سکوتمان را بشکنیم، قبول خواهیم کرد.
منبع: صدای قانون