همه‌چیز درباره جرم آدم‌ربایی
همه‌چیز درباره جرم آدم‌ربایی
آدم‌ربایی به معنای سلب آزادی تن است و به انتقال یک شخص بدون رضایت او از محلی به محل دیگر با استفاده از زور، تهدید یا فریفتن گفته می‌شود و یا بنا به تعبیر دیگر آدم‌ربایی به معنای سلب آزادی تن دیگری بدون رضایت او و با قصد نامشروع از راه جابجایی از محلی به محل دیگر است.
عناصر جرم آدم‌ربایی
الف) عنصر مادی:
۱– موضوع جرم آدم‌ربایی ساده: انسان زنده که حداقل ۱۵ سال داشته باشد که در غیر این صورت ممکن است مشمول آدم‌ربایی مشدد یا دزدیدن طفل تازه متولدشده یا مخفی کردن اموات قرار گیرد.
۲– رفتار مجرمانه: انتقال جسم مجنی‌علیه از محلی به محل دیگر بازور و تهدید و حیله؛ به‌طوری‌که مجنی‌علیه اراده‌ای از خود نداشته باشد.
۳– مرتکب و شکل ارتکاب: هرکسی می‌تواند باشد که به‌صورت مباشرت یا مداخله و به‌طور غیرمستقیم قابل تحقق است که بحث مباشرت، شرکت و معاونت مطرح می‌شود.
۴– رضایت نداشتن مجنی‌علیه، شرط لازم است و بدون آن جرم محقق نمی‌شود.
۵– نتیجه مجرمانه: درست است که در ماده ۶۲۱ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی از نتیجه حرفی به میان نیامده اما آدم‌ربایی از جرائم مقید بوده و نتیجه آن نیز سلب آزادی از فرد ربوده‌شده است.
ب) عنصر معنوی:
۱– سوءنیت عام: مرتکب علاوه بر علم به موضوع جرم و وصف آن یعنی انسان زنده باید در انجام عمل عامل هم باشد و علم و آگاهی مرتکب به عدم رضایت بزه دیده شرط نیست این جرم مطلق است و نیازی به سوءنیت خاص ندارد و مفروض است پس ربودن انسان زنده که در حال خواب یا بیهوشی است مشمول این حکم می‌باشد.
۲– انگیزه مرتکب: به‌طورمعمول، مقنن انگیزه را به‌عنوان یکی از اجزای تشکیل‌دهنده عنصر روانی جرائم به شمار نمی‌آورد و داشتن انگیزه شرافتمندانه در جرائم تعزیری و بازدارنده از جهات مخففه محسوب می‌شود. بااین‌وجود انگیزه یکی از اجزای عنصر معنوی جرم آدم‌ربایی محسوب می‌شود. هرچند مقنن در ماده ۶۲۱ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی، واژه قصد را بکار برده است ولی این واژه بر انگیزه دلالت می‌کند و دلالت بر سوءنیت خاص ندارد. فرد آدم‌ربا باید عمد در ربودن فرد داشته باشد و با توجه به اینکه نتیجه جرم آدم‌ربایی از عمل مرتکب منفک نیست بنابراین سوءنیت خاص در سوءنیت عام مرتکب مستتر است و کسی که قصد ربودن دیگری را دارد، در ضمن قصد سلب آزادی او را نیز دارد.
ج) عنصر قانونی:
عنصر قانونی این جرم نیز ماده ۶۲۱ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی است که بر اساس این ماده، هرکس به‌قصد مطالبه وجه یا مال یا به‌قصد انتقام یا به هر منظور دیگر به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر شخصاً یا توسط دیگری شخصی را برباید یا مخفی کند، به حبس از ۵ تا ۱۵ سال محکوم خواهد شد. درصورتی‌که سن مجنی‌علیه کمتر از ۱۵ سال تمام باشد یا ربودن توسط وسایل نقلیه انجام پذیرد یا به مجنی‌علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود، مرتکب به حداکثر مجازات تعیین‌شده محکوم خواهد شد و در صورت ارتکاب جرائم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم می‌شود.
تبصره – مجازات شروع به ربودن ۳ تا ۵ سال حبس است.
شرایط تحقق جرم آدم‌ربایی
رضایت نداشتن شخص ربوده‌شده یکی از شرایط تحقق جرم آدم‌ربایی است. این شرط را می‌توان مهمترین عنصر تحقق جرم آدم‌ربایی دانست؛ زیرابه این معنا است که عمل ربایش باید بدون رضایت شخص ربوده‌شده صورت گیرد و باوجود رضایت شخص ربوده‌شده، تحقق این جرم منتفی است. به‌عنوان‌مثال شخصی با رضایت خود سوار اتومبیلی می‌شود که به مقصد خارج شهر درحرکت است و راننده در میانه راه و در بیرون از شهر، عمداً از مسیر خارج می‌شود و مسافر را به نقطه‌ای دورافتاده منتقل و او را محبوس می‌کند. در این حالت از لحظه انحراف راننده از مسیر و انتقال شخص به مکانی دیگر جرم آدم‌ربایی محقق می‌شود. در حقیقت انتقال شخص ربوده‌شده از محلی به محل دیگر را باید شرط دیگر وقوع جرم آدم‌ربایی عنوان کرد که در غیر این صورت این جرم بی‌معنا خواهد بود. در جرم آدم‌ربایی اساساً مباشرت و همکاری مجرم در ارتکاب جرم شرط نیست و رباینده بنا به‌تصریح ماده ۶۲۱ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی، می‌تواند این جرم را به‌وسیله دیگری انجام دهد؛ مانند زمانی که ربایش از سوی شخصی مجنون انجام گیرد. در این مورد سبب، اقوی از مباشر خواهد بود و مسئولیت کیفری متوجه سبب است. آدم‌ربایی جرمی عمدی است؛ بنابراین مرتکب باید قصد ربودن انسان زنده‌ای را برخلاف میل وی داشته باشد و با فقدان این شرط جرم آدم‌ربایی قابل تحقق نخواهد بود. مانند اینکه شخصی بدون اطلاع از اینکه شخصی در صندوق‌عقب اتومبیل وی محبوس است، او را به محل دیگری منتقل کند.
علل تشدید مجازات آدم‌ربایی
۱– سن مجنی‌علیه کمتر از ۱۵ سال تمام باشد.
۲– ربودن با وسیله نقلیه باشد که اطلاق وسیله نقلیه در این مورد، شامل وسایل نقلیه غیرموتوری مانند دوچرخه نیز می‌شود.
۳– رساندن آسیب جسمی به مجنی‌علیه. در اینجا باید گفت که آسیب شامل آسیبهای روحی و روانی در مجنی‌علیه نیز می‌شود.
۴– رساندن آسیب حیثیتی به مجنی‌علیه. این فرض در صورتی مطرح می‌شود که بزه دیده مؤنث یا پسربچه زیبا باشد. در غیر این صورت، این موضوع باید از طرف مجنی‌علیه ثابت شود.
صور خاص آدم‌ربایی
۱– ربودن طفل تازه متولدشده بر اساس ماده ۶۳۱ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی. بر اساس این ماده، هر کس طفلی را که تازه متولدشده است، بدزدد یا مخفی کند یا او را به‌جای طفل دیگری یا متعلق به زن دیگری غیر از مادر طفل قلمداد کند، به ۶ ماه تا ۳ سال حبس محکوم خواهد شد و چنانچه احراز شود که طفل مزبور مرده بوده است، مرتکب به یکصد هزار تا ۵۰۰ هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
۲– مخفی کردن اموات بر اساس ماده ۶۳۵ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی. بر اساس این ماده، هرکس بدون رعایت نظامات مربوط به دفن اموات، جنازه‌ای را دفن کند یا سبب دفن آن شود یا آن را مخفی کند، به جزای نقدی از یکصد هزار تا یک‌میلیون ریال محکوم خواهد شد.
۳– مخفی کردن مجرم.
۴– ربودن اتباع ایرانی: قانون تشدید مقابله با اقدامات تروریستی دولت آمریکا مصوب ۱۰ آبان سال ۱۳۶۸.
مختصات جرم آدم‌ربایی
۱– جرم آدم‌ربایی از جرائم آنی به شمار می‌رود. در تعریف جرم آنی باید گفت هنگامی‌که عنصر مادی جرم در یک‌لحظه واقع شود، جرم آنی به وقوع پیوسته است. مانند قتل، سرقت، ازدواج مجدد بـدون اجازه دادگاه در شرایطی که قانونان جـرم تلقی شود (به این دلیل که در لحظه انعقاد عقد، نکاح دوم تحقق می‌یابد)، ساخت خانه بدون مجوز قانونی (که باکار گذاشتن اولین سنگ بنا واقع می‌شود) یا نصب آگهی در محلهای ممنوع با ضمانت اجرای کیفری.
۲– مقیّد به نتیجه است.
۳– از جرائم غیرقابل‌گذشت محسوب می‌شود.
۴– مجازات این جرم غیرقابل تعلیق است.
آدم‌ربایی و گروگان‌گیری
جرم آدم‌ربایی و گروگان‌گیری دو مصداق از جرائم علیه اشخاص هستند که آزادی تن را مورد تعرض قرار داده و موجبات سلب آزادی تن را فراهم می‌کنند. این جرائم علاوه بر اینکه آزادی تن اشخاص را سلب می‌کنند، در اغلب اوقات صدمات بدنی (ضرب‌وجرح و قتل) و صدمات حیثیتی (ریختن آبرو، شرف و هتک ناموس) بر افراد وارد می‌کنند که غیرقابل‌جبران است و غالباً با نوعی عنف، تهدید و اجبار یا حیله و نیرنگ با انگیزه‌های سوء همراه هستند.
تفاوت بازداشت غیرقانونی با آدم‌ربایی
۱– فاعل جرم بازداشت غیرقانونی، مقامات قضایی و مأموران ذی‌صلاح هستند اما آدم‌ربایی توسط افراد عادی صورت می‌گیرد.
۲– جرم بازداشت غیرقانونی از طریق صدور دستور و قرار صورت می‌گیرد اما آدم‌ربایی از طریق انجام فعل مادی ربودن انجام می‌شود.
۳– ممکن است صدور دستور بازداشت، به دلیل در دسترس نبودن متهم یا گذاشتن وثیقه توسط او، به بازداشت متهم منتهی نشود اما جرم آدم‌ربایی اینگونه نیست.
۴– آدم‌ربایی به‌صورت مخفیانه انجام می‌شود اما بازداشت به‌صورت اداری و علنی.
معاونت در آدم‌ربایی
ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، بر اساس این ماده، اشخاص زیر معاون جرم محسوب می‌شوند:
الف – هر کس، دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم شود.
ب- هر کس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
تبصره- برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی (هم‌زمان بودن) بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است، مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف‌تر محکوم می‌شود. با توجه به تعریف قانونگذار از معاون در جرم، می‌توان معاونت در آدم‌ربایی را نیز اینگونه تعریف کرد: هرگاه کسی با علم و عمد، وسایل ارتکاب جرم آدم‌ربایی و نوزاد ربایی را تهیه‌کرده یا افراد را به ارتکاب جرم فوق تحریک یا ترغیب یا تهدید یا تطمیع کند یا به هر طریق دیگر وقوع جرم را تسهیل کند، معاون در جرم شناخته‌شده و مجازات او حداقل مجازات مقرر در قانون برای همان جرم است که برای جرم آدم‌ربایی ۵ سال و نوزاد ربایی ۶ ماه حبس پیش‌بینی‌شده است.
شروع به آدم‌ربایی
اگر شخصی شروع به آدم‌ربایی کند یعنی قصد ارتکاب جرم کرده و شروع به اجرای آن کند اما جرم بنا به دلایلی اتفاق نیفتد به استناد ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی در باب شروع به جرم مجازات می‌شود و بر اساس تبصره ماده ۶۲۱ کتاب تعزیرات این قانون نیز به سه تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد. بر اساس ماده ۱۲۲، هر کس قصد ارتکاب جرمی کرده و شروع به اجرای آن کند اما به‌واسطه عامل خارج از اراده او قصدش معلق بماند، به شرح زیر مجازات می‌شود:
الف- در جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، حبس دائم یا حبس تعزیری درجه‌یک تا سه است به حبس تعزیری درجه چهار.
ب – در جرائمی که مجازات قانونی آنها قطع عضو یا حبس تعزیری درجه چهار است به حبس تعزیری درجه پنج.
پ – در جرائمی که مجازات قانونی آنها شلاق حدی یا حبس تعزیری درجه پنج است، به حبس تعزیری یا شلاق یا جزای نقدی درجه ۶.
تبصره- هرگاه رفتار ارتکابی، ارتباط مستقیم با ارتکاب جرم داشته اما به جهات مادی که مرتکب از آنها بی‌اطلاع است، وقوع جرم غیرممکن باشد، اقدام انجام‌شده در حکم شروع به جرم است. منبع:روزنامه حمایت