نحوه اجرای حکم دادگاه و احکام لازم‌الاجرا
نحوه اجرای حکم دادگاه و احکام لازم‌الاجرا
نحوه اجرای حکم دادگاه و احکام لازم‌الاجرا
برای اجرای احکام قضایی، کسی که حکم به سود او صادرشده است باید درخواست صدور اجراییه کند؛ یعنی وقتی رأیی صادر شد، خودبه‌خود اجرا نمی‌شود، بلکه کسی که رأی به سود او صادرشده است باید اجرای آن را تقاضا کند و به دنبال آن اجراییه صادر می‌شود.
بر اساس ماده 5 قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال 1356، صدور اجراییه با دادگاه نخستین است بنابراین کسی که حکم به نفع او صادرشده است باید به دادگاهی مراجعه کند که دادخواست اولیه را به آن دادگاه داده است و حکم نخستین از آن دادگاه صادرشده است. بسیاری از مردم گمان می‌کنند در یک دادرسی، با صدور رأی به نفع خود برنده میدان‌اند غافل از اینکه تازه بعد از صدور رأی یک مرحله دیگر به نام اجرای رأی از راه می‌رسد. هدف ما از مراجعه به دادگاهها، گرفتن حق است که با اجرای رأی حاصل می‌شود و گرفتن یک برگ کاغذ به‌عنوان حکم نمی‌تواند، هدف ما را تأمین کند؛ به‌عبارت‌دیگر، حکمی که به اجرا منتهی نشود، ارزشی نخواهد داشت.
از زمانی که یک اختلاف به وجود می‌آید تا زمانی که توسط دادگاه این اختلاف حل‌وفصل می‌شود، مراحل مختلفی باید سپری شود. اولین مرحله از زمانی که اختلاف به وجود می‌آید شروع می‌شود و تا زمانی که حل این اختلاف با ثبت دادخواست در دادگاه به‌نظام قضایی واگذار می‌شود، ادامه داد. معمولاً دراین مرحله به چانه‌زنی میان دو طرف سپری می‌شود و زمانی که امیدی به حل مسالمت‌آمیز اختلاف وجود ندارد نوبت به طرح دعوا در دادگاه می‌رسد. قسمتی از این زمان صرف تهیه دادخواست، مشاوره با متخصصان و تهیه اسناد می‌شود تا اینکه بالاخره دادخواست در دادگاه ثبت شود. مرحله بعدی رسیدگی در دادگاه و صدور حکم است؛ اما مقطع مهم سوم که گاهی از آن غافل هستیم اجرای حکم است. معمولاً کسی که حکم علیه او صادرشده است راضی نمی‌شود با میل و رغبت حکم را اجرا کند. دراین صورت نوبت به مراجعه به قوای دولتی برای اجرای حکم می‌رسد.
احکام لازم‌الاجرا
حکمی که باید اجرا شود یا به قول حقوق‌دانان «حکم لازم‌الاجرا» یکی از موارد زیر خواهد بود:
احکامی که از طرف مراجع دادگستری در دعاوی صادر می‌شود.
احکامی مثل حکم داور که در خارج از دادگستری مستقلاً در حدود مقررات اتخاذ صادر می‌شود.
احکامی که از طرف مقامات غیر دادگستری صادر می‌شود؛ ولی اجرای آن به عهده دادگستری واگذارشده است مانند احکام صادره توسط هیئتهای حل اختلاف کارگر و کارفرما.
برای اجرای این آرا، کسی که حکم به سود او صادرشده است باید درخواست صدور اجراییه کند؛ یعنی وقتی رأیی صادر شد، خودبه‌خود اجرا نمی‌شود، بلکه کسی که رأی به سود او صادرشده است باید اجرای آن را تقاضا کند و به دنبال آن اجراییه صادر می‌شود؛ اما سؤال مهم این است که صدور اجراییه بر عهده کیست و از چه مقامی تقاضای صدور اجراییه کنیم؟
پاسخ این سؤال در ماده 5 قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال 1356 چنین آمده است: صدور اجراییه با دادگاه نخستین است بنابراین کسی که حکم به نفع او صادرشده است باید به دادگاهی مراجعه کند که دادخواست اولیه را به آن دادگاه داده است و حکم نخستین از آن دادگاه صادرشده است.
اکنون طبق ماده 19 قانون اجرای احکام مدنی اجراییه به‌وسیله قسمت اجراییه دادگاهی که آن را صادر کرده است به‌موقع اجرا گذاشته می‌شود؛ بنابراین، هم دادگاه نخستین دستور صدور اجراییه را می‌دهد و هم عملیات اجراییه تحت نظر آن دادگاه دنبال می‌شود و به‌موقع عمل می‌آید.
منبع: حقوق گستر