قمه زنی آری یا نه؟
قمه زنی آری یا نه؟
قمه زنی آری یا نه؟
نگاهی حقوقی به برخی عزاداریها
ماه محرم تداعی‌کننده روزهای سخت و دردناک خاندان امام حسین علیه‌السلام است. به راه افتادن کاروانهای عزاداری در دهه اول این ماه گویای عشق و ارادت افراد به این خاندان عظیم‌الشأن است؛ اما امروز در نگاه به این عزاداریها دو نکته مهم قابل‌بررسی و نقد است…
اول اینکه گاهی اوقات برخی موارد دراین عزاداریها باعث آسیب به خود و دیگران می‌شود. در بحث آسیب به خود می‌توان به قمه زدن در برخی عزاداریها اشاره کرد. البته عزاداری معقول نشان دادن عشق و علاقه به اهل‌بیت است، اما اعمالی مانند قمه زدن و ضرر رساندن به خود نه‌تنها نشان از ارادت به امام حسین علیه‌السلام ویارانش ندارد، بلکه ازنظر تعالیم دینی هم مذموم شمرده‌شده است. ما این روزها شاهد این اعمال در سطح شهر و در دسته‌های سینه‌زنی هستیم این در حالی است که دادستان شهر آباده چند روز گذشته خبر از مجازات حبس و شلاق برای قمه زنندگان داده بود. پس تعیین مجازات برای این عمل قبیح، نشان‌دهنده این است که قانون به‌هیچ‌عنوان این عمل را نپذیرفته است؛ اما نکته دوم اینکه سروصدای زیاد دسته‌های عزاداری گاهی باعث تضییع حقوق شهروندی به‌ویژه عدم آرامش بیماران و سالخوردگان می‌شود. بسیاری از بیماران ساعات پایانی شب به‌واسطه درد زیاد با انواع قرصهای آرام‌بخش سر بر بالین گذاشته‌اند که این سروصداها آرامششان را به هم می‌ریزد؛ اما نگاه حقوق شهروندی دراین زمینه چگونه است؟ حکم شرع و اسلام در رابطه با قمه زدن چیست؟
محمدحسین ساکت قاضی بازنشسته دیوان عالی کشور با اشاره به احکام اسلام در رابطه با آسیب به خود، گفت: در اسلام اصلی وجود دارد که ریشه درآیات قرآنی دارد؛ این اصل این است که با دست خود، خویشتن را به نابودی نیفکنید. ازنظر تفسیری این اصل شامل آسیب زدن به خود چه ازنظر جسمی چه ازنظر معنوی است؛ زیرا خطاب آیه عام است و اشاره به هرگونه نابودی و فروپاشی دارد.
صد ای عزاداری خیلی بلند باشد و موجب آزار و اذیت شود آیا این موضوع نقض حقوق شهروندی است؟ ازنظر قانونی چه جایگاهی دارد عنوان کرد: آنچه مسلم است در درجه اول رعایت حقوق شهروندی با خود مردم است و ما در بسیاری از موارد قانون خاصی برای منع این موضوع نداریم
مجازات قمه‌زنی
قمه‌زنی از مراسمى است که در بعضى شهرها توسط برخى عزاداران امام حسین «علیه‌السلام» اجرا می‌شود و ظاهراً در تأسی به شهادت حضرت سیدالشهدا «علیه‌السلام» و شهیدان کربلا و به‌عنوان اظهار آمادگى براى خون دادن و سر باختن درراه امام حسین علیه‌السلام انجام می‌دهند، اما این در حالی است که قمه‌زنی در مراسمهای عزاداری صحیح نیست، جرم تلقی می‌شود و با آن برخورد خواهد شد، در همین زمینه سید علی شاه صاحبی یک حقوقدان به بررسی این مهم پرداخت که متن آن به شرح زیر است.
مراسم قمه‌زنی، ازنظر شرعى و فقهی پایه و اساسی ندارد و برخى از فقها نیز به خاطر تأثیر نامطلوب آن بر افکار دیگران و موجب وهن مذهب بودن، آن را ممنوع و حرام دانسته‌اند. در همین زمینه مقام معظم رهبری در پاسخ به نامه امام‌جمعه اردبیل نوشتند: امروز این ضرر بسیار بزرگ و شکننده است و لذا قمه زدن علنى و همراه با تظاهر، حرام و ممنوع است؛ علماى دیگر نیز در تأیید موضع و سخن رهبر انقلاب، آن را موجب وهن مذهب و نامشروع دانستند.
همچنین از دیدگاه حقوقی اگر عمل قمه‌زنی درملأعام صورت گیرد، مرتکبین آن حسب مواد 618 و 638 قانون مجازات اسلامی مصوب 75 قابل مجازات هستند. طبق ماده 618 قانون مذکور: هر کس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب‌وکار بازدارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد؛ و نیز حسب ماده 638 قانون فوق‌الذکر: هر کس علناً در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می‌گردد و درصورتی‌که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نیست ولی عفت عمومی را جریحه‌دار نماید فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
رعایت حقوق شهروندی با خود مردم است
حمید جنتی وکیل پایه‌یک دادگستری نیز در گفت‌وگویی در پاسخ به این سؤال که با توجه به اینکه در برخی هیأتها اگر صدای عزاداری خیلی بلند باشد و موجب آزار و اذیت شود آیا این موضوع نقض حقوق شهروندی است؟ ازنظر قانونی چه جایگاهی دارد عنوان کرد: آنچه مسلم است در درجه اول رعایت حقوق شهروندی با خود مردم است و ما در بسیاری از موارد قانون خاصی برای منع این موضوع نداریم. به‌طورکلی ازلحاظ قانون نمی‌توانیم جلوی عزاداری که ایجاد مزاحمت کرده را بگیریم.
طبق ماده 618 قانون مذکور: هر کس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب‌وکار بازدارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد
این وکیل د دادگستری تصریح کرد: اما به‌طورکلی در مباحث عمومی مانند سد معبر می‌توانیم ازلحاظ قانونی مسئله را پیگیری کنیم. یا به‌طورکلی آلودگی صوتی از این جنبه که اگر دستگاه یا کارخانه‌ای باشد ممکن است بتوان ازلحاظ قانونی با آن برخورد کرد؛ اما برای افراد جامعه که ایجاد سروصدا کرده‌اند چطور می‌توانیم آنها را شناسایی کنیم به‌طور مثال اتومبیل شماره و کارخانه محل و مالک دارد و می‌توان آنها را شناسایی کرد اما شناسایی افراد ازنظر قانونی مشکل است تا بخواهیم پیگیری کنیم که چه کسی مقصر بوده است؛ اما به‌طورکلی آلودگی صوتی ازنظر اینکه صدای خود افراد باشد باید گفت قانونی دراین زمینه تعبیه نشده است اما اگر آلودگی صوتی با ابزار و… باشد برای این مسئله قانون وجود دارد.
قانونی برای جلوگیری از بلند کردن علم نداریم
وی ادامه داد: یکی از وسیله‌های نمادین به‌کاررفته در آیین سوگواری عاشورا در میان شیعیان بلند کردن علم است که برای بلند کردن علم در هیأتها یا وسایل دیگر باید مراقبت صورت بگیرد تا به کسی صدمه وارد نشود. دراین مسئله وحدت ملاک، مهم است مانند کارگاههای ساختمانی که در آن اگر فردی ابزاری بردارد که به خود صدمه بزند خواه‌ناخواه مسئولیت با مسئول آن کارگاه است. جنتی عنوان کرد: اگر وسایلی وجود داشته باشد باید افراد خاص با تخصص و قدرت خاصی از آن استفاده کنند چون کسی که مسئولیت آن را دارد مراقبت باید توسط او صورت بگیرد؛ به‌طور مثال باید مراقب بود تا جوان یا بچه‌ای با بلند کردن علم به خود صدمه نزند. به نظر بنده اگر مراقبت از سوی مسئول مربوطه صورت نگیرد برای خود مسئولیت ایجاد می‌کند؛ مانند جوانی که اتومبیل کسی را در دست دارد و بدون گواهینامه رانندگی می‌کند اگر صدمه‌ای وارد شود صاحب اتومبیل باید جوابگو باشد. این مسئله را از دید وحدت ملاک می‌توان به آن نگاه کرد و می‌تواند تحت تعقیب قرار بگیرد. این وکیل دادگستری در پایان خاطرنشان کرد: به‌طورکلی ازنظر قانونی نمی‌توانیم جلوی بلند کردن علم یا زنجیرهایی که به بدن افراد صدمه وارد می‌کند را بگیریم چون فرد به خودش صدمه می‌زند. ما قانونی نداریم که چون فرد به خود صدمه می‌زند جلوی او را بگیریم مگر این صدمه باعث شود دیگران ازلحاظ روحی و روانی صدمه ببینند، دراین حالت این مسئله قابلیت تعقیب دارد. چون فردی درملأعام کاری انجام می‌دهد که باعث جریحه‌دار شدن قشر خاصی می‌شود و این قابلیت تعقیب دارد.
منبع: تبیان