شرایط پوشش بیمه تأمین اجتماعی

شرایط پوشش بیمه تأمین اجتماعی

محمدحسین قشقایی – کارشناس تأمین اجتماعی

مشمولان قانون تأمین ‌اجتماعی چه کسانی هستند؟ آیا مشمولان خدمات سازمان تأمین اجتماعی به مشمولان قانون کار محدود می‌شود یا گروههای دیگری را هم در برمی‌گیرد؟ مشمولان سازمان تأمین ‌اجتماعی را طیف وسیعی از افراد و گروههای جامعه تشکیل می‌دهند و این تعداد فقط به تابعین قانون کار خلاصه نمی‌شود. گروهها و افراد تحت پوشش سازمان را به چندین دسته می‌توان تفکیک کرد که هریک دارای ویژگیهای خاص خود هستند. در این نوشتار ضمن برشمردن انواع بیمه‌شده در تأمین ‌اجتماعی، مختصات هریک را برمی‌شماریم.

1- مشمولان قانون کار: کلیه کسانی که مشمول قانون کار مصوب 1369 می‌شوند، بر اساس ماده 148 قانون کار، به‌صورت اجباری مشمول قانون تأمین ‌اجتماعی هم قرار می‌گیرند. ویژگی عمده این نوع بیمه، اجباری و آمره بودن آن است. به‌نحوی‌که قانون‌گذار و مراجع اداری و قضایی، چنین نظامی را تضمین و تکلیف کرده‌اند؛ بنابراین صرف وجود اشتغال در کارگاههای مشمول قانون کار، بیمه نیز برای مشمولان آن محرز است و با توافق کارگر و کارفرما نیز زایل‌شدنی نیست. در این سیستم دو عنصر عامل اصلی در تعیین و شناخت بیمه اجباری است؛ اول موضوع تبعیت کارگر از کارفرماست و دوم پرداخت دستمزد در قبال انجام کار.

2- کارگاههای خانوادگی بر اساس ماده 188 قانون کار از شمول قانون کار خارج‌اند ولی این کارگاهها کماکان مشمول قانون تأمین ‌اجتماعی قرار می‌گیرند. کارگاههای خانوادگی از اعضا و خویشاوندان نسبی درجه‌یک خانواده شامل همسر، فرزندان و پدر و مادر تشکیل می‌شوند و اشتغال یک نفر به غیر از افراد مذکور، کارگاه را از حالت خانوادگی خارج خواهد ساخت. این در حالی است که کارگاههای خانوادگی همچنان مشمول ضوابط و مقررات ایمنی کار هستند.

3- بیمه‌شدگان اختیاری: در بیمه اختیاری پوشش بیمه و تأمین‌ اجتماعی خویش‌فرمایی است. مسؤول پرداخت حق‌بیمه خود متقاضی است. در این بیمه اجباری وجود ندارد و با قطع پرداخت حق‌بیمه توسط متقاضی، بیمه نیز قطع می‌شود. متقاضیان بیمه اختیاری باید قبل از درخواست پوشش تأمین ‌اجتماعی، دارای 30 روز سابقه پرداخت حق‌بیمه باشند. بیمه‌شدگان اختیاری با پرداخت 26 درصد دستمزد توافق شده، از تمام خدمات به‌غیراز بیمه بیکاری و غرامت دستمزد برخوردار می‌شوند.

4- بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد: بیمه‌ای مربوط به مشاغل آزاد و کارفرمایان است که بر اساس خدمات انتخابی به چند دسته تقسیم می‌شود. بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی با 12 درصد دستمزد انتخابی، بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی با 14 درصد، ازکارافتادگی کلی بازنشستگی و فوت با 18 درصد و درمان با پرداخت حق‌بیمه سرانه درمان. این نوع بیمه نیازی به سابقه قبلی ندارد.

5- کارکنان پیمانی دستگاههای دولتی: مشمولان استخدام پیمانی دستگاههای دولتی به‌موجب آیین‌نامه استخدام پیمانی، مشمول مقررات صندوق تأمین ‌اجتماعی می‌شوند. این گروه از مستخدمین به دلیل این‌که مشمول قانون کار نیستند از شمول قانون بیمه بیکاری خارج‌اند.

6- مشمولان آیین‌نامه‌های استخدامی خاص که مشمول صندوق بازنشستگی نیستند می‌توانند مشمول قانون تأمین ‌اجتماعی قرار گیرند. این مشمولان ممکن است در آیین‌نامه استخدامی خود موضوع بیمه تأمین‌ اجتماعی کارکنان خود را بگنجانند یا با انعقاد موافقت‌نامه تحت پوشش قانون تأمین ‌اجتماعی قرار گیرند.

7- قالیبافان: شاغلان در بافت فرش و گلیم و… چه دارای کارفرما باشند یا خود به‌تنهایی به این کار اشتغال داشته باشند، مشمول بیمه هستند و می‌توانند از معافیت بیمه‌ای مربوط استفاده کنند.

8- کارگران ساختمانی: شاغلان در کارهای ساختمانی می‌توانند با پرداخت 7 درصد حق‌بیمه سهم بیمه‌شده به سازمان تأمین ‌اجتماعی مشمول مقررات تأمین ‌اجتماعی قرار گیرند و مابقی حق‌بیمه این افراد شامل 20 درصد حق‌بیمه سهم کارفرما، توسط شهرداریها هنگام اخذ پروانه ساخت و تعمیر ساختمان از کارفرمایان اخذ می‌شود. بیمه کارگران ساختمانی همانند بیمه قالیبافان از شمول بیمه بیکاری خارج هستند.

9- رانندگان برون و درون‌شهری: رانندگان حمل‌ونقل عمومی اعم از بار یا مسافر مشمول بیمه اجباری می‌شوند، ولی شخصاً موظف به پرداخت حق‌بیمه سهم خود هستند و دولت حق‌بیمه سهم کارفرمایی آنها را می‌پردازد.

10- کارگاهها و صنایع مرتبط به کشاورزی، باغداری، دامداری، صنایع تبدیلی و بسته‌بندی، زنبورداری و… مشمول مقررات تأمین‌ اجتماعی قرار دارد و کارفرمایان موظف‌اند کارگران این کارگاهها را نزد سازمان تأمین ‌اجتماعی بیمه کنند. البته فعالیتهایی که مستقیماً به امر کشاورزی می‌پردازند مشمول صندوق تأمین‌ اجتماعی قرار ندارند و شاغلان در آن می‌توانند خود را بیمه روستاییان و عشایر کنند.

11- کارکنانی که در دستگاههای دولتی به‌عنوان نیروی خدماتی و کارگری اشتغال دارند مشمول قانون تأمین ‌اجتماعی می‌شوند و کارفرمایان دولتی آنها موظف به پرداخت حق‌بیمه کارکنان به سازمان تأمین ‌اجتماعی هستند.

12- کارکنان بانکهای خصوصی، شاغلان بیمارستانهای خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی، کارکنان شهرداریها به‌جز تهران و… مشمول تأمین ‌اجتماعی هستند.

13- کارکنان پیمانکاریها که در چارچوب قراردادهای کار فردی مشمول قانون کار قرار نمی‌گیرند، بر اساس ماده 38 قانون تأمین‌ اجتماعی مشمول قانون تأمین ‌اجتماعی هستند.

14- کارکنان شرکتهای دولتی که برای مشاغل کارگری استخدام می‌شوند تابع مقررات قانون کار و تأمین ‌اجتماعی هستند. بر اساس ماده 3 مقررات استخدامی شرکتهای دولتی، افرادی که برای مشاغل کارگری استخدام‌شده یا بشوند تابع مقررات قانون کار خواهند بود.

15- اتباع بیگانه در صورتی‌که در کشور خود مشمول بیمه نباشند، در صورت مقابله به مثل در کشور متبوعشان، مشمول قانون تأمین ‌اجتماعی قرار می‌گیرند. در هر صورت کلیه اتباع خارجی که در چارچوب مقررات در ایران مشغول کار هستند تحت پوشش بیمه حوادث کار قرار دارند. در مجموع کلیه افراد، گروهها، نهادها، دستگاهها و سازمانهایی که تابعین آنها مشمول هیچ‌یک از صندوقهای بازنشستگی پایه قرار ندارند می‌توانند به صورت فردی یا گروهی (موافقت‌نامه و توافقنامه جمعی گروهی و فردی) تحت پوشش قانون تأمین‌ اجتماعی قرار بگیرند و با پرداخت حق‌بیمه مقرر از تعهدات مربوط به آن برخوردار شوند.

سالها در یکی از ادارات دولتی با قرارداد کار مشخص مشغول به کار بودم. از سال 81 تا 88 بیمه نبوده‌ام، به این دلیل که کارفرما معتقد بود این قرارداد حجمی است و نیاز به بیمه ندارد. این در حالی است که بنده از ساعت 8 تا 16 به‌طور تمام‌وقت در اداره بودم. البته حقوقی که واریز می‌کردند گاهی ماهیانه، گاهی هم دو سه ماه یک‌بار بود. تا این‌که در سال 88 قراردادی به‌صورت بیمه‌ای تنظیم شد و تا الآن فقط 7 سال سابقه کار برایم منظور شده است، در صورتی‌که حداقل 14 سال سابقه کار در آن اداره دولتی دارم. آیا راهی برای مجاب کردن منابع انسانی اداره برای منظور کردن بیمه سالهای ازدست‌رفته هست یا خیر؟ و چطور؟ و این‌که آیا راهی هست که خودم مبلغ سالهای مذکور را پرداخت کنم تا به جای 7 سال 14 سال بیمه برایم ثبت شود؟

بیمه کردن کارکنان اجباری است و شیوه پرداخت حقوق و یا نوع کار تأثیری در آن ندارد. اگر مدتی مشغول به کار بوده‌اید ولی کارفرما حق‌بیمه دوره مذکور را پرداخت نکرده، ابتدا مدارک مربوطه را به شعبه تأمین ‌اجتماعی ارائه کنید، در صورتی‌که نتیجه‌ای نگرفتید به هیأتهای حل اختلاف وزارت کار مراجعه و از کارفرما بابت اجرا نکردن ماده 148 قانون کار شکایت کنید. در مورد پرداخت حق‌بیمه توسط کارگر لازم به توضیح است که مسؤول پرداخت حق‌بیمه در کارگاههای مشمول قانون کار کارفرماست. ابتدا باید اشتغال در مدت ادعا‌شده توسط مراجع قانونی تأیید شود و سپس با ابلاغ مبلغ حق‌بیمه توسط سازمان تأمین ‌اجتماعی به کارفرما و واریز حق‌بیمه توسط وی، سابقه برای کارگر منظور شود. فاصله زمانی پرداخت حقوق طبق قانون نباید از یک ماه بیشتر باشد؛ بنابراین پرداخت حقوق دو ماهه یا سه ماهه خلاف مقررات عام قانون کار است. منبع: آتیه نو