سرگذشت «ریال» ایرانی از سال ۱۳۱۱ تا ۱۳۹۵

سرگذشت «ریال» ایرانی از سال ۱۳۱۱ تا ۱۳۹۵

از اول فروردین 1311/ 21 مارس 1932 «ریال»، معادل 0٫07322382 گرم طلا، به‌عنوان واحد رسمی پول ایران به جریان افتاد و پس از حدود یک سده «قران» جای خود را به «ریال»‌ داد.

  عبدالله شهبازی به مناسبت تعیین «تومان» به‌عنوان واحد پول ملی ایران در کانال تلگرامی خود نوشت: «ریال» (رویال: شاهی) نام سکه نقره اسپانیا است که در اسپانیا و مستعمرات آن رواج داشت و ارزی جهانی به شمار می‌رفت. در اواخر سده هیجدهم میلادی، در ایران سکه «ریال» اسپانیا معادل یک‌هشتم تومان ارزش داشت.

در زمان شاه‌طهماسب صفوی (اواخر سده شانزدهم میلادی و مقارن با دوران الیزابت اول تودور در انگلستان)، واحد پول ایران «تومان» (سکه طلا) و واحد کوچک‌تر «شاهی» (سکه نقره) بود. در این زمان، واحد پول انگلستان پوند استرلینگ (برابر با 20 شیلینگ) بود و یک تومان ایران معادل ده پوند انگلستان ارزش داشت.

در سال سی‌ام سلطنت فتحعلی شاه قاجار (1242 ق./ 1827 م.)، سکه نقره به نام «صاحبقران» ضرب و ارزش آن معادل یک‌دهم «تومان» تعیین شد. نام این سکه به‌اختصار به «قران»‌تبدیل شد. «شاهی» به کوچک‌ترین واحد پول ایران و معادل یک‌بیستم «قران» تبدیل شد یعنی 200 «شاهی» برابر با یک «تومان» بود.

در نیمه اول سده نوزدهم، یک تومان ایران برابر با دو پوند استرلینگ و 25 فرانک فرانسه ارزش داشت.

در زمان محمدشاه قاجار، یک تومان ایران (برابر با 10 صاحبقران- قران) برابر با 2٫5 دلار آمریکا و 5 روپیه هند بود. در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه، یک پوند استرلینگ معادل 32٫5 قران بود که اندکی قبل از قتل ناصرالدین شاه (1896) به 48٫9 قران افزایش یافت. گفتیم که ده قران معادل یک تومان بود. در نخستین سال سلطنت مظفرالدین شاه (1897)، یک پوند انگلستان برابر با پنج تومان ایران بود که پس از حوادث مشروطه به 6 تومان رسید. اولین اسکناس ایران را کمپانی هنری شرودر برای بانک شاهنشاهی ایران (بانک شاهی) در قطعات 1 و 2 و 3 و 5 و 10 و 20 و 100 و 500 و 1000 تومانی چاپ کرد که از مارس 1890 م./ اسفند 1268 ش. به جریان افتاد.

از آذر 1308/ نوامبر 1929 تنزل بهای نقره در بازارهای جهانی شدت یافت و به‌تبع آن از ارزش سکه نقره قران ایران نیز به‌شدت کاسته شد و این طرح مطرح شد که پایه پول ایران بجای نقره بر طلا مبتنی شود. از این‌رو، در 27 اسفند 1308 کمیسیون نرخ اسعار «قانون تعیین واحد و مقیاس پول قانونی ایران» را تصویب کرد. به‌موجب این قانون، «ریال» به‌عنوان واحد پول ایران تعیین شد و یک «ریال» معادل 0٫3٬661٬191 گرم طلا شناخته شد. طبق قانون مذکور اجازه داده شد سکه نقره یک‌ریالی به وزن خالص 4٫5 گرم به نمایندگی ریال ایران در داخل کشور رایج شود. این قانون در وضع پول رایج ایران تغییری ایجاد نکرد تا 22 اسفند 1310 که قانون «اصلاح قانون واحد و مقیاس پول» به تصویب رسید و به اساس سیستم پولی ایران بدل شد. بدین‌سان، از اول فروردین 1311/ 21 مارس 1932 «ریال»، معادل 0٫07322382 گرم طلا، به‌عنوان واحد رسمی پول ایران به جریان افتاد و پس از حدود یک سده «قران» جای خود را به «ریال» ‌داد. منبع: تسنیم