دشمن آبرویش،دوستش بود

واکاوی پرونده‌های انتقام‌گیری در فضای مجازی

 دشمن آبرویش،دوستش بود

استرس تمام وجودش را گرفته، آرام و قرار ندارد، می‌خواهد سریع‌تر به کارش رسیدگی شود، توقع دارد همه آدمها به کمکش بیایند و آبروی ریخته بر زمین را در کمتر از ثانیه جمع کنند، آبرویی که به قیمت همه زندگی‌اش تمام شد.

از روزی می‌گوید که دخترخاله‌اش با او تماس گرفته و گفته که مطالب زشت و عکسهای بی‌حجابش را در برخی از گروهها دیده است. وقتی تماسهای فامیل بیش‌تر و بیش‌تر شد تا جایی که همسرش نیز به او زنگ زد و بابت این مسأله شکایت کرد، دیگر نتوانست، تحمل کند و خواست بداند که چه کسی با آبرویش این‌چنین بازی کرده است؟

با شکایت و پیگیریهای مستمر، فهمید، دشمن آبرویش، از دوستانش بوده است، آنجا بود که دنیا بر سرش آوار شد، هرگز فکرش را نمی‌کرد که از او چنین زخمی بخورد، آن‌هم تنها به خاطر انتقامی کودکانه.

از این‌ دست اتفاقات در دنیای پیچیده تکنولوژی بسیار رخ می‌دهد به‌گونه‌ای که شکل انتقامها نیز نسبت به گذشته تغییر کرده است اگر تا دیروز کینه و انتقام در حد قهر و آشتیهای معمولی بود، اما به شکل دیگر رخ می‌نماید، فضای مجازی به مکانی برای انتقام‌گیریهای بی‌اساس تبدیل‌شده و فرد انتقام‌گیر تا ریختن آبرو افراد پیش می‌رود.

چندی پیش افرادی با ادعای وجود نقصهایی در ساختمان خود، اقدام به انتشار مطالبی خلاف واقع علیه یک پیمانکار ساختمان در فضای مجازی ‌کردند، این افراد در دفاع از خود اعلام کرده بودند که به دلیل نواقص موجود در ساختمان خریداری‌شده از سوی پیمانکار ساختمان، اقدام به نشر اکاذیب برعلیه او در شبکه‌های اجتماعی مختلف می‌کرده‌اند.

در پرونده مشابه دیگری از جنس انتقام‌گیری، متهم که با شاکی نسبت فامیلی داشته با سوءاستفاده از اعتماد وی اقدام به انتشار تصاویر شخصی شاکی در شبکه‌های اجتماعی کرده بود.

متهم با توجه به نسبت فامیلی و مراوده با شاکی با سوءاستفاده از اعتماد وی پس از تماس تلفنی کد رمز عبور شاکی را تحصیل و به اطلاعات شخصی وی از قبیل عکس و دیگر اطلاعات مربوط به شاکی دسترسی پیداکرده و از این طریق اقدام به انتشار تصاویر شخصی وی در شبکه‌های اجتماعی کرده بود.

یا در پرونده دیگری متهم که با شاکی دوست بود در پی اختلاف و انتقام‌جویی اقدام به انتشار تصاویر شخصی شاکی در شبکه‌های اجتماعی کرده بود، متهم اذعان داشته حدود سه سالی است که با شاکیه ارتباط خانوادگی دارد که در همین حین با شاکیه دچار مشکل شده و برای انتقام اقدام به پخش تصاویر در شبکه‌های اجتماعی کرده است.

در پرونده دیگری که در رسانه و شبکه‌های مجازی بسیار مطرح شد در مورد شناسایی 9 نفر از عاملان هتک حیثیت شهروندان یکی از استانهای کشور در دو شبکه اجتماعی بود که در پی ارجاع چندین فقره پرونده از دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان رشت به دادخواهی تعدادی از شهروندان، مبنی بر هتک حیثیت آنان در تلگرام و اینستاگرام‌، موضوع به‌صورت ویژه در دستور کار پلیس فتا قرار گرفت.

با پی‌جوییهای فنی و پلیسی، عاملان هتک حیثیت شهروندان در دو شبکه اجتماعی پیام‌رسان موبایلی که هفت نفر مرد 26، 28‌، 29‌، 34، 35، 41‌، 62 و دو نفر زن 38‌، 46 ساله بودند‌، شناسایی و با هماهنگی مقام قضایی به پلیس فتا احضار شدند.

متهمان به‌صراحت به بزه انتسابی خود و این‌که با ارسال مطالب موهن و نسبت دادن مطالب ناروا و خلاف واقع در ‌شبکه‌های اجتماعی،‌ موجب‌ هتک حیثیت شکات شده‌ بودند‌، اعتراف و انگیزه خود را از این کار تسویه حساب شخصی عنوان کردند که این متهمان برای سیر مراحل قانونی به دادسرای عمومی و انقلاب استان معرفی شدند.

لزوم حذف زمینه‌های انتقام‌گیری

«طهورا نوروزی» مدرس دانشگاه، پژوهشگر و نویسنده گفت: ریشه مسایلی از جنس انتقام‌گیری در فضای مجازی، ورود به حریم خصوصی افراد است که سبب مشکلاتی می‌شود به‌گونه‌ای که برخی تا ریختن آبروی فرد پیش می‌روند.

وی افزود: این‌که چگونه افراد انتقام‌جو به اطلاعات شخصی افراد دست می‌یابند، جای تأمل دارد، چه فضایی بین افراد حاکم می‌شود که به شخصی‌ترین اطلاعات یکدیگر دسترسی می‌یابند؟

نوروزی با بیان این‌که باید زمینه‌های چنین دسترسیهایی مورد بررسی قرار گیرد، گفت: با حفظ حریم شخصی خود می‌توان از بروز چنین اتفاقاتی جلوگیری کرد در این زمینه لازم است خانواده‌ها آموزش‌دیده و این آموزشها را در اختیار فرزندان خود قرار دهند.

این پژوهشگر مسایل اجتماعی افزود: چرا باید خصوصی‌ترین عکسها و اطلاعات افراد در اختیار سایرین و حتی افراد غریبه‌ای که در فضای مجازی جست‌وجو می‌کنند، قرار گیرد، متأسفانه در طول سالهای اخیر فضای مجازی علاوه بر فرصتهایی که دارد تبدیل به تهدید شده است اما فرصتهای منفی و تهدیدها برای برخی پررنگ‌تر است، نبود حریم و مرزهای صحیح در فضای مجازی، سبب می‌شود تا برخی از این فرصت به نفع خود استفاده کنند.

نوروزی اضافه کرد: در بسیاری از موارد افراد با کسانی وارد مکالمه و چت می‌شوند که حتی جنسیت آنها را نشناخته، اعتماد کرده و اطلاعات خود را در اختیار این افراد قرار می‌دهند و این افراد شیاد در موعد مناسب از این اطلاعات برای اخاذی یا انتقام‌گیری استفاده می‌کنند.

وی با بیان این‌که بیش‌تر کاربران فضای مجازی نوجوانان و جوانان هستند، گفت: متأسفانه سن استفاده از فضای مجازی به کمتر از دوره راهنمایی رسیده، افرادی که هیچ‌گونه اطلاعی از قوانین فضای مجازی نداشته، دوست و دشمن را نمی‌شناسند و به‌راحتی اعتماد می‌کنند.

نوروزی با تأکید بر ارائه آموزش به کاربران فضای مجازی، گفت: والدین از این‌که فرزندان خود را در پاسی از شب به بیرون بفرستند، ابا دارند، غافل از این‌که فرزندان آنها در همین ساعتها در فضای خطرناک مجازی و با افرادی ناشناس در حال تبادل اطلاعات هستند.

این نویسنده و پژوهشگر تأکید کرد: با توجه به این‌که میانگین سنی استفاده از فضای مجازی روبه کاهش است باید دقت کرده و توجه داشته باشیم تا نوجوانان و جوانان ناآگاهانه به پخش اطلاعات شخصی افراد نپردازند چون هیچ‌گونه آگاهی نسبت به قوانین موجود در این زمینه ندارند و به‌راحتی در دامن جرایم سایبری گرفتار می‌شوند.

انتقام، تخلیه احساس نیست/ لزوم تقویت باورهای دینی در جوانان

«آرزو خاکپور» کارشناس مسایل اجتماعی و فضای سایبری گفت: فضای مجازی هم قانون خاص خود را دارد اما با این ‌حال شنیده یا دیده می‌شود این روزها فضای مجازی برای برخی افراد که بدون اطلاع از چندوچون این مسأله وارد فضای مجازی شده و خواسته یا ناخواسته مشکلاتی برای خود و دیگران با حس انتقام‌جویی به وجود آورده‌اند.

وی اضافه کرد: ایجاد صفحه در برخی سایتهای اجتماعی به نام دیگران با هدف انتقام‌گیری و بازی با آبروی افراد، گذاشتن مطالب موهن در پایگاههای اینترنتی با هدف هتاکی به افراد مختلف، انتشار اسرار شخصی و خانوادگی دیگران با انگیزه‌های انتقام و هتک حیثیت افراد، انتشار یا تحریف عکسهای خصوصی دیگران نشر اکاذیب و افترا در اینترنت با هدف تشویش اذهان عمومی و بدبین کردن افراد به یکدیگر تنها گوشه‌ای از اقدامات مجرمانه است.

خاکپور افزود: برخی افراد با انگیزه‌هایی همانند تفریح و انتقام و فرونشاندن عصبانیت و جلب‌توجه و باز کردن عقده‌های روحی و روانی در حوزه فضای مجازی مرتکب می‌شوند که متأسفانه آسیبهای جبران‌ناپذیری اجتماعی و روانی را در پی دارد.

خاکپور اضافه کرد: اغلب فکر می‌کنیم که انتقام گرفتن شکلی از تخلیه احساسی است و تلافی کردن به ما کمک می‌کند تا احساس بهتری پیدا کنیم، در فیلمها اغلب انتقام به شکلی نمایش داده می‌شود که گویی فرد پس از تلافی کار بدی که در حقش روا داشته شده، به آرامش می‌رسد؛ اما در حقیقت، انتقام تأثیری متضاد دارد.

این کارشناس مسایل اجتماعی گفت: می‌توان با ارتقای سطح باورهای دینی و اخلاقی خصوصاً در بین نوجوانان و جوانان نمونه‌هایی از پیشگیری از شکل‌گیری جرایم در فضای مجازی را به وجود بیاوریم تا آنجا که در فرامین اسلامی نیز انتقام امری مضموم به شمار می‌آید.

خاکپور افزود: برابر قانون جرایم رایانه‌ای هر فردی به‌وسیله سامانه‌های مخابراتی و رایانه‌ای صوت، تصویر یا فیلم و اسرار دیگران را بدون رضایت منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد و به‌نوعی موجبات هتک حیثیت افراد را فراهم کند به حبس و جزای نقدی محکوم می‌شود. در این خصوص با توجه به این‌که یکی از تهدیدات فضای مجازی و خصوصاً شبکه‌های اجتماعی، انتقام‌جویی از طریق هتک حیثیت و نشر اکاذیب است، شهروندان باید نسبت به حفاظت از اطلاعات شخصی، تصاویر، رمز و اطلاعات کاربری خود دقت کنند و این نکته را به یاد داشته باشند که در فضای مجازی اکثر آسیبها به علت اعتماد بیجا اتفاق می‌افتد.

وی افزود: در این خصوص شهروندان می‌توانند با رعایت نکاتی از بروز این‌گونه آسیبها پیشگیری کنند از جمله این‌که سیم‌کارتهای خود را بدون انجام نقل و انتقالات قانونی در اختیار دیگران قرار ندهند و در صورتی‌که از آنها استفاده نمی‌کنند حتماً آن را امحا کنند. اگر سیم‌کارتی مفقود شد یا به سرقت رفت سریعاً آن را مسدود کنند زیرا افرادی کلاه‌بردار با هدفهای متفاوت مثل سودجویی و اخاذی ممکن است از این سیم‌کارتها برای کلاه‌برداری مالی و عاطفی استفاده کنند.

وی تأکید می‌کند: البته شناسایی مجرمان سایبری با شگردها و ترفندهای پلیسی امکان‌پذیر خواهد بود ولیکن شهروندان می‌توانند با تیزهوشی جلوی ارتکاب جرم مجرمان را گرفته و آنها را در اجرای نقشه‌های شومشان ناکام کنند.

قانون چه می‌گوید؟

بارها پلیس اعلام کرده است که در صورت استفاده از شبکه‌های اجتماعی از درج هرگونه مطلبی علیه سازمانها یا اشخاص حقیقی و حقوقی در فضای مجازی خودداری کرده و در صورت مشاهده این‌گونه مطالب از کپی‌برداری و نشر آن در سایر گروهها و شبکه‌های اجتماعی خودداری کنند.

هتک حیثیت کاربران جرم است و متهمان چنین پرونده‌هایی در صورت نارضایتی می‌توانند با شکایت به مراجع مربوطه احقاق حق کنند و با چنین انتقام‌گیریها که اگر برحق هم باشد، به‌جای رسیدن به‌حق و حقوق قانونی خود تحت عنوان متهم به مراکز قضایی معرفی می‌شوند.

از سوی دیگر پلیس فتا اعلام کرده که در انتخاب پیام‌رسانهای موبایلی شرکتهای بیگانه و استفاده از خدمات آنها، محرمانگی و امنیت اطلاعات شخصی را جدی گرفته و برای اعتماد و دوستی در فضای مجازی وسواس به خرج دهند.

از سوی دیگر در فصل پنجم قانون جرایم رایانه‌ای و ماده 16 این قانون آمده است، هر فردی به‌وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم، صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به‌نحوی‌که عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (5.000.000) ریال تا چهل میلیون (40.000.000) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

در ذیل تبصره ماده 16 آمده چنان‌چه تغییر یا تحریف به‌صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.

مطابق ماده 17 قانون جرایم رایانه‌ای هر فردی به‌وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا دسترس دیگران قرار دهد، به‌نحوی‌که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (5.000.000) ریال تا چهل میلیون (40.000.000) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

جرایم مرتبط با هتک حیثیت در حال افزایش است

سردار کمال هادیان فر رئیس پلیس فتا پیش‌تر اعلام کرده بود یکی دیگر از جرایم مربوط به مزاحمتها، هتک حیثیت و موضوعات خانوادگی و فرهنگ رفتاری افراد است که متأسفانه این نوع جرایم نیز در حال افزایش است که باید بخشهای مسؤول در زمینه پیشگیری نقش جدی‌تری ایفا کنند. هادیان فر اضافه کرد: ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانواده‌های آنها نسبت به تهدیدات فضای سایبر باید در درجه نخست اولویت آنها‌، نهادهای رسمی و غیررسمی کشور قرار گیرد.

لزوم آموزش به فرزندان برای حفظ حریم خصوصی دیگران

سرگرد حمید کیانی سرپرست اداره تشخیص جرایم سایبری پلیس فتا نیز پیش‌تر در رابطه با جرم بودن انتشار تصاویر خصوصی افراد در فضای مجازی، گفت: والدین تهدیدات تلفن همراه را جدی بگیرند چراکه عکس یا فیلم از حریم خصوصی دیگران و انتشار آن جرم تلقی می‌شود.

وی ادامه داد: نوجوانان با در دست داشتن تلفن همراه دقت لازم را در حفظ حریم خصوصی خود و خانواده ندارند و ممکن است با گرفتن عکس و فیلم‌برداری از حریم خانواده‌ها، مطالبی را به اشتراک می‌گذارند که برای خانواده‌ها دردسرساز می‌شود.

کیانی ادامه داد: خانواده‌ها باید درباره حفظ حریم خصوصی خود و دیگران به فرزندانشان آموزش دهند و از او بخواهند قبل از به اشتراک‌گذاری تصاویر و فیلمها از طریق تلفن همراه فکر کنند یا حتی از خانواده خود مشاوره بگیرند.

سرپرست اداره تشخیص جرایم سایبری پلیس فتا ناجا به خانواده‌ها در خصوص انتشار شماره همراه فرزندان نیز هشدار داد: والدین باید به فرزندان آموزش دهند که به هر فردی شماره ندهد و خود آنها نیز از در اختیار گذاشتن شماره فرزند خود به افراد غریبه پرهیز کنند.

پلیس فتا اعلام کرده است تا شهروندان در صورت مواجهه با موارد مشکوک آن را از طریق سایت پلیس فتا به آدرس Cyberpolice.ir بخش ارتباطات مردمی گزارش کنند.

در حال حاضر بیش از 29 میلیون کاربران این فضا جوانان هستند و بیش از 170 هزار کانال فارسی در تلگرام فعال است که بخش زیادی از این کانالها در اختیار قشر جوان قرار دارد. منبع: ایرنا