گستردگی مباحث حقوقی و پیچیدگیهای موضوعات متنوع آن ضرورت آموزش هر چه بیشتر آن را روشن می‎سازد. ضروریاتی مانند آشنا شدن شهروندان با ضوابط حقوقی و قانونی حاکم بر روابط اجتماعی و آگاهی بخشی جامعه نسبت به مسائل حقوقی یکی از مهمترین راهکارها در کاهش مراجعات مردم به دادگستری است.
 کی پای دادستان به تعقیب جرم کشیده می‌شود؟


یکی از وظایف دادستان تأمین امنیت و پاسداری از آن در جامعه است. به اهمیت دلیل به محض اطلاع از وقوع جرم موظف است به تعقیب متخلفان و مرتکبان جرم اقدام کند.
دادستان معمولاً از راههای مختلفی از ارتکاب جرم باخبر می‌شود. مثل آنکه فردی شخصاً به دادسرا برود و شکایت کند یا اینکه ضابطان دادگستری در حین گشت زنی یا انجام مأموریت جرمی را کشف کنند یا شهروندی از وقوع جرمی مطلع شود و آن را اطلاع دهد یا جرم مشهود در برای دادستان یا بازپرس واقع شود یا آنکه اصلاً متهم خود را معرفی کند یا هر طریق دیگری که این اطمینان را برای دادستان به وجود بیاورد که جرمی اتفاق افتاده یا در حال ارتکاب است.
 شروع به تعقیب
موارد قانونی شروع به تعقیب شامل موارد زیر می‌شود:


الف- شکایت شاکی یا مدعی خصوصی

ب- اعلام و اخبار ضابطان دادگستری مقامات رسمی یا اشخاص موثق و مطمئن

پ- وقوع جرم مشهود در برابر دادستان یا بازپرس

ت- اظهار و اقرار متهم

ث- اطلاع دادستان از وقوع جرم به طرق قانونی دیگر
اعلام‌جرم از شما، پیگیری از دادستان
افرادی هستند که وقوع جرم به آنها ارتباطی ندارد، یعنی بزه دیده نیستند و شکایت نمی‌کنند و تنها ممکن است شاهد جرم باشند یا به طور اتفاقی از وقوع جرمی مطلع شوند. این دسته از افراد هم اگر اعلام‌جرم کنند دادستان شروع به تعقیب می‌کند با این تفاوت که هرگاه اعلام‌کننده جرم خودش شاهد وقوع جرمی بود صرف اظهارات وی برای شروع به تعقیب کافی است اما اگر اعلام‌کننده شاهد قضیه نباشد به‌صرف اعلام دادستان تکلیفی به تعقیب ندارد مگر آنکه اعلام‌کننده دلیلی بر درستی ادعای خود داشته باشد یا جرم از جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی باشد.

چگونه دادستان را از وقوع جرم مطلع کنیم؟
اگر جرمی به وقوع پیوسته و ما قربانی آن شده‌ایم برای شکایت کافی است به دادسرای محل وقوع جرم برویم. در دادسرا ورقه‌هایی که به آن شکواییه می‌گویند به ما می‌دهند که مخصوص اعلام شکایت است. در این ورقه جزئیات مربوط به جرم و نحوه وقوع آن را باید درج کنیم.
 در شکواییه موارد زیر باید قید شود:


الف- نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل، تابعیت، مذهب، شماره شناسنامه، شماره ملی، نشانی دقیق و در صورت امکان نشانی پیام‌نگار یا آدرس الکترونیکی، ایمیل، شماره تلفن ثابت و تلفن همراه و کدپستی شاکی

ب- موضوع شکایت تاریخ و محل وقوع جرم

پ- ضرر و زیان وارده به مدعی و مورد مطالبه وی


ت- ادله وقوع جرم اسامی مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان
ث- مشخصات و نشانی کسی که از او شکایت شده یا مظنون در صورت امکان
 شکایت شفاهی هم قبول است
اگر شکایتمان فوری است و وقت نداریم که فرم شکواییه را با این تفاصیل و جزئیات پرکنیم نگران نباشید. چون استفاده نکردن از ورقه‌های مخصوص شکایت مانع رسیدگی به شکایت نیست و طبق قانون دادستان مکلف است که حتی شکایت شفاهی را هم بپذیرد.
دادستان مکلف است شکایت کتبی و شفاهی را همه‌وقت قبول کند. شکایت شفاهی در صورت‌مجلس قید می‌شود و به امضا یا اثرانگشت شاکی می‌رسد. اگر شاکی سواد نداشته باشد. مراتب در صورت‌مجلس قید و انطباق شکایت با مندرجات صورت‌مجلس تصدیق می‌شود.
 دادستان در مقام قیم
در مواردی تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی است مانند جرایم قابل‌گذشت. در این شرایط جز با شکایت شاکی دادستان نمی‌تواند شروع به تعقیب متهم کند.

حال در این شرایط اگر قربانی جرم طفل یا مجنون باشد یا ولی و قیمی نداشته یا به آنان دسترسی نباشد یا حتی اگر ولی یا سرپرستان خود مرتکب جرم شده یا در ارتکاب آن مداخله داشته باشند دادستان شخصی را به عنوان قیم موقت تعیین و یا خود امر کیفری را تعقیب می‌کند و اقدامات ضروری را برای حفظ و جمع‌آوری ادله جرم و جلوگیری از فرار متهم به عمل می‌آورد.
این حکم در مواردی که بزه دیده ولی یا قیم او به عللی از قبیل بی‌هوشی قادر به شکایت نباشد نیز جاری است. حکم در مواردی که بزه دیده طفل یا مجنون باشد ولی قهری یا سرپرست قانونی او با وجود مصلحت مولی‌علیه اقدام به شکایت نکند دادستان موضوع را تعقیب می‌کند.
همچنین در مورد بزه دیدگانی که به عللی از قبیل معلولیت جسمی یا ذهنی یا کهولت سن ناتوان از اقامه دعوی هستند دادستان موضوع را با جلب موافقت آنان تعقیب می‌کند. در این صورت موقوف شدن تعقیب در خصوص افراد محجور یا اجرای حکم نیز منوط به موافقت دادستان است.
نکته: اگر جزو مقامات و اشخاص رسمی در حوزه کاری‌تان هستید لازم است بدانید که اگر از وقوع یکی از جرایم غیر قابل‌گذشت در حوزه کاری خود مطلع شدید مکلف هستید موضوع را فوراً به دادستان اطلاع دهید.
 تحقیقات کشف جرم زیر نظر دادستان
مقامات دادسرا علاوه بر داستان شامل بازپرس و دادیار است که اینها زیر نظر دادستان فعالیت می‌کنند با اینکه بازپرس مقام تحقیق پرونده‌های جزایی و مستقل است.


دادستان هر زمان می‌تواند پرونده را بخواهد و مطالعه و از بازپرس تکمیل تحقیقات را درخواست کند و بازپرس در انجام نظر دادستان برای تکمیل تحقیقات باید از این درخواست اطاعت کند.
دادستان در اموری که به بازپرس ارجاع می‌شود حق نظارت و ارائه تعلیمات لازم را دارد. دادستان می‌تواند در تحقیقات مقدماتی حضور یابد و بر نحوه انجام آن نظارت کند اما نمی‌تواند جریان تحقیقات را متوقف سازد. ناگفته نماند با وجود اینکه انجام تحقیقات مقدماتی بر عهده بازپرس است اما دادستان و معاون او یا دادیار نیز می‌توانند تحقیقات مقدماتی پرونده را عهده‌دار شوند.
 اظهارنظر درباره قرارهای بازداشت بازپرس
اظهارنظر درباره قرارهای نهایی بازپرس (منع تعقیب موقوفی، تعقیب، توقف تحقیقات و جلب به دادرسی) از دیگر وظایف دادستان است؛ یعنی تصمیمهای نهایی که بازپرس می‌گیرد منوط به موافقت دادستان است و چنانچه دادستان با هرکدام موافق نباشد و بازپرس نظر دادستان را نپذیرد برای تعیین تکلیف پرونده به دادگاه ارسال می‌شود.
 صدور کیفرخواست
از دیگر وظایف دادستان صدور کیفرخواست است. دادستان اگر با احراز جرم و تکمیل تحقیقات موافق باشد کیفرخواست صادر می‌کند. در کیفرخواست مشخصات طرفین پرونده نوع اتهام ادله انتساب اتهام و مستندات قانونی قید و برای مرتکب تقاضای کیفر می‌شود کیفرخواست پس از امضای دادستان یا معاون او یا دادیار به دادگاه ارسال می‌شود. بد نیست این را نیز بدانید که دادگاههای جزایی بدون کیفرخواست دادستان حق شروع رسیدگی ندارند به جز در موارد نادر و استثنایی.
 بدون دادستان دادگاه رسمیت ندارد
جلسه محاکمه دادگاه که به امر کیفری رسیدگی می‌کند بدون حضور دادستان رسمی و قانونی نیست. دادستان یا شخصاً حاضر می‌شود یا معاون یا یکی از دادیاران را به نمایندگی در جلسه محاکمه معرفی می‌کند.
 اجرای احکام جزایی
حکم دادگاه بعد از صدور و قطعی شدن برای اجرا به دادسرا ارسال می‌شود. در دادسرا قسمتی وجود دارد به نام معاونت اجرای احکام کیفری که تحت نظارت دادستان انجام‌وظیفه می‌کند. معاونت اجرای احکام کیفری به تعداد لازم قاضی اجرای احکام کیفری باید حداقل سه سال سابقه خدمت قضایی داشته باشد.
 تعیین تکلیف اموال ناشی از جرم
در مرحله تحقیقات مقدماتی نیز تعیین تکلیف اموال اشیا و وسایل ناشی از جرم در صورتی که توسط دادستان یا دادیاران قرار نهایی صادر شده باشد بر عهده دادستان است.

همچنین درخواست ضبط آلات جرم از دادگاه در صورتی که وجود آنها موجب اخلال در نظم و آسایش عمومی شود از وظایف دادستان خواهد بود.

خبرگزاری میزان