حقوق شهروندی در فرآیند تحقیقات مقدماتی در قانون آیین دادرسی کیفری 1392

حقوق شهروندی در فرآیند تحقیقات مقدماتی در قانون آیین دادرسی کیفری 1392

نویسندگان: شیده امیرزاده فرد، مصطفی پاک‌نیت

چکیده

حقوق شهروندی که عمدتاً از ضروریات جامعه بشری است و همه حکومتها سعی در رعایت آن دارند، شاخص مهمی در تحقیقات مقدماتی محسوب می‌شود که نیازمند دقت و توجه لازم دست‌اندرکاران قضایی به‌ویژه در مرحله دادسرا می‌باشد. فردی که متهم به ارتکاب جرمی می‌شود نیازمند برخورداری از حقوقی است که یک شهروند در حالت عادی از آن بهره‌مند می‌باشد. در همین راستا حقوق کیفری در قالب مواد آیین دادرسی کیفری که متضمن حقوق افراد در مراجع قضایی است، اقدام به ایجاد بنیادها و اصولی نموده است که هریک به‌نوبه خود، در راستای حفظ حقوق متهم و احترام به آزادی او نقش بسزایی را ایفا می‌کنند. از جمله این اصول، اصل برائت، اصل تساوی سلاحها، حق برخورداری از وکیل مدافع و احترام به حریم خصوصی افراد در مرحله دادسرا است و لذا ما در این نوشتار می‌کوشیم تا با بررسی هر یک از این حقوق و اصول پیش‌بینی‌شده در قانون آیین دادرسی کیفری، به رویکرد حقوق ایران و تضمینات سیاست جنایی پرداخته و دورنمای جایگاه حقوق شهروندی را در تحقیقات مقدماتی با تکیه‌بر قانون آیین دادرسی کیفری 1392 تشریح نماییم؛ بنابراین، در بخش اول این نوشتار کلیات و مبانی نظری تحقیق بررسی شد. در بخش دوم رویکرد نظری به حقوق شهروندی اشاره شد و در بخش سوم به رویکردهای کاربردی به حقوق شهروندی در بستر تحقیقات مقدماتی پرداخته شد. بررسیهای انجام‌شده نشان داد که هدف آیین دادرسی کیفری از یک‌سو تضمین دفاع از جامعه در برابر جرم و از سوی دیگر رعایت حقوق افراد بزه دیده در فرایند رسیدگی کیفری است. بر همین اساس باید گفت که موفقیت در اجرای مقررات جدید نیازمند پاره‌ای از موانع و مشکلات است؛ زیرا که نخست قانون‌گذار در مورد تحولات مورداشاره از حقوق مقایسه‌ای و دستاوردهای آن به‌ویژه نظام حقوقی فرانسه استفاده کرده درحالی‌که استفاده از مطالعات مقایسه‌ای سبب چالشهای فراوانی می‌شود. دوم، جامعه عمل پوشاندن به نوآوریهای قانونی نیازمند سازوکارهایی است که نسبت به ایجاد آنها هنوز توجه کافی نشده است؛ بنابراین، قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392 بدون تردید گامهای مهمی را در راستای حقوق و آزادیهای فردی و کرامت انسانی به‌ویژه در مرحله تحقیقات مقدماتی برداشته است و این تحولات چیزی جز رعایت موازین حقوق بشری مندرج در اسناد بین‌المللی حقوق بشر و اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی نیست.

کلیدواژگان: حقوق شهروندی، تحقیقات مقدماتی، قانون آیین دادرسی کیفری 1392

ماهنامه شباک، سال دوم، شماره 6 (پیاپی 13)، شهریور 1395