حقوقدانان اهل قلم

دانش تفرشی

شاعر، منشی، خوش‌نویس و قاضی

تخلص وی دانش بود اما القاب دیگری هم داشت مانند ضیاءشکر،‌ حکیم سوری، مستشار اعظم و بلور.

معروف است که در 11 سالگی قصیده‌ای ساخت در 70 بیت که شهرتش را به دنبال داشت. وی مدتی دبیر میرزایوسف‌خان مستوفی‌الممالک شد و سالها در دستگاه ناصرالملک، اتابک و ظل‌السلطان به کار مشغول بود. وی که مدتی در شهر شیراز رئیس دادگستری بود در نوشتن انواع خط مهارت داشت آن گونه که خود گفته است قانون اساسی دیوان را به دستور مظفرالدین شاه در یک شب خوش‌نویسی کرده است. از آثار اوست: تذکره صدراعظمی- نوشین روان- دیوان شعر- تذکره نون و القلم و دیوان معروف حکیم سوری شامل فکاهیات وی که در سال 1319 هـ.ق منتشر شده است. دانش که در سال 1250 به دنیا آمده بود در سال 1326 درگذشت. ر.ک: فرهنگ اعلام سخن، ‌ذیل مدخل.

نصراله تقوی

ادیب، عالم، شاعر، استاد، سیاست پیشه و قاضی

حاج سیدنصراله تقوی در سال 1242 در تهران به دنیا آمد و تحصیلات خود را تا نیل به درجه اجتهاد در نجف گذراند و سپس در نهضت مشروطه به آزادی‌خواهان پیوست و در دوره‌های اول و دوم و سوم مجلس نماینده بود و نیز نایب‌رئیس مجلس سوم بود. تقوی رئیس یکی از شعب دیوان عالی، دادستان کل کشور و رئیس دیوان عالی کشور هم بود. همچنین مدتی رئیس دانشکده معقول و منقول بود. از آثار اوست هنجار گفتار در معانی و بیان و تصحیح دیوان ناصرخسرو و تصحیح چندین اثر دیگر.

تقوی که به اخوی نیز شهرت داشت اصلاً اهل لواسان بود و در سال 1367 در تهران درگذشت. صاحب ریحانه‌الادب یعنی مرحوم مدرس تبریزی، تقوی را از اکابر علما و فقیهی بارع معرفی کرده است. تقوی همچنین در تدوین قانون اساسی و متمم آن و قانون آیین دادرسی مدنی و قانون تشکیلات عدلیه نقش داشت. لازم به یادآوری است که در جریان تدوین قانون مدنی ایران از اعضای هیأتی به شمار می‌آمد که همگی مجتهد بودند. گفته می‌شود وی از نخستین استادان مدرسه عالی حقوق و از بنیان‌گذاران کتابخانه ملی بوده است. عضویت در فرهنگستان ایران و انجمن تشکیل دانشگاه تهران از دیگر مشاغل تقوی بود. مجموعه آثار وی را از تألیف و ترجمه و تصحیح تا 21 اثر بر شمرده‌اند. سیدنصراله تقوی در هنگام مرگ به سال 1326 رئیس دیوان عالی تمییز بود که جنازه‌اش را به قم نقل کردند تا در قبرستان نو به خاک سپرده شود.

ر.ک: فرهنگ اعلام سخن،‌ ذیل مدخل و نیز ویکی پدیا

عبدالرحیم نبهی

شاعر، استاد دانشگاه، حقوقدان

عبدالرحیم نبهی معروف به ثابت کرمانی فرزند میرزاحسین کرمانی بود که در سال 1239 شمسی در محله مسجد ملک متولد شد و چون پدرش از عالمان به نام در علوم اسلامی به حساب می آمد و مادرش نیز اهل شعر و ادب بود، مقدمات ادبی و عربی را در محضر آن دو و در مکتب پشت سر گذاشت و سپس با سفر به تهران در رشته‌های ادبیات فلسفه علوم تربیتی و حقوق به تحصیل پرداخت و در سال 1311 به خدمت فرهنگ درآمد و مشاغل فرهنگی را از آموزگاری تا استادی دانشگاه تجربه کرد و به علاوه مدتی در دانشکده حقوق دانشگاه تهران تحصیل کرد وی در قالبهای سنتی شعر می‌سرود و بیشتر به غزل روی می‌آورد از آثار اوست: کتابی به نام «علم والاخلاق» صاحب این قلم در سالهای تحصیل در دانشکده حقوق شادروان نبهی را که مردی بلند قامت و مسن می‌نمود از نزدیک می‌شناخت ایشان به اتفاق ایرج افشار بیشتر در کتابخانه دانشکده حقوق دیده می‌شد اما در بین دانشجویان شهرتی به شاعری نداشت. ر.ک: فرهنگ اعلام سخن، ذیل مدخل و دانشنامه ویکی پدیا

مسعود همایونی

دکتر همایونی در سال 1299 شمسی در مراغه آذربایجان به دنیا آمد، تحصیلاتش در رشته حقوق قضایی بود و در ادامه از دانشگاه پاریس دکترای فلسفه گرفت. وی دوران خدمتش را در دادگستری و سپس در وزارت کار به سر آورد. رساله‌ای درباره ابوسعید ابوالخیر زیر نظر لویی ماسینون نوشت که دل بستگی او را به عرفان ایرانی نشان می‌داد. این رساله پایان نامه دکترای وی بود و کتاب سرچشمه عرفان ایران تألیف اصلی اوست. نیز اثر دیگری دارد به نام تاریخ سلسله نعمت اللهی در ایران. همایونی از همان روزگار جوانی که در مراغه می‌زیست به عرفان دلبستگی داشت. مرادش پیر مراغه بود و در سلسله کوثریه مدارج کار را گذراند و بعدها بنیاد عرفان مولانا را در لندن ایجاد و در نشریه ارشاد مقالات خود را چاپ می‌کرد.

همایونی در اواخر آذرماه سال 1372 در لندن درگذشت. (ر.ک ایرج افشار به نادره کاران و فرهنگ اعلام سخن ذیل واژه.)

دکتر مهدی مجتهدی

1365-1294

شاعر، مورّخ، نویسنده، ادیب و قاضی

مجتهدی را از قضات بصیر و خوش نام و دانشمند دادگستری دانسته‌اند که بیشتر سمتهای قضایی را دارا بوده است. او در تبریز به دنیا آمد و پس از گذراندن دانشکده حقوق به فرانسه رفت و به اخذ درجه دکتری در حقوق نایل آمد.

مجتهدی از زمره آگاهان تاریخ مشروطیت بود و در تاریخ قاجار نیز مطالعه و تحقیق کرده بود. کتابهای ایران و انگلیس، رجال آذربایجان و عصر مشروطیت، تقی زاده و روشنگریها در مشروطیّت ایران از جمله آثار در زمینه تاریخ مشروطه است. کتابی دارد در طنز به نام پوکرنامه که با نام مستعار حاجی دبیر به چاپ رسیده است. این کتاب حاوی حکایاتی است به شکل «مقاله» و منظومه‌هایی به طور ظریفه و شوخی. البته کتاب سفرنامه امریکا که یادگار سفر اوست به نکته‌های شیرین و خواندنی آراسته است. دکتر مجتهدی در تاریخ 23 شهریور سال 1365 در گذشت.