تغلیظ دیه قتل در حرم مکه با رویکردی به قانون مجازات اسلامی 92

تغلیظ دیه قتل در حرم مکه با رویکردی به قانون مجازات اسلامی 92

نویسندگان: سعید مولوی وردنجانی، عبدالصمد دانش

چکیده:

بر اساس مواد 555 و 385 قانون مجازات اسلامی مصوب 92، چنان چه رفتار مرتکب و فوت مجنیٌ علیه هر دو، در ماههای حرام یا در حرم مکه اتفاق بیافتد، علاوه بر دیه کامل، یک‌سوم دیه نیز باید به اولیای مقتول پرداخت شود. این مصوبات که به مسأله «تغلیظ دیه» مشهور است، در خصوص ماههای حرام برگرفته از روایات مختلفی است که علی‌رغم ضعف سند برخی از آنها، به کمک عمل فقهای امامیه، ضعف مذکور جبران شده و درمجموع، تردیدی برای مشروعیت آن باقی نمی‌گذارد. ولی نسبت به حرم مکه تحقیقات دقیق نشان می‌دهد که نصی وجود ندارد و روایاتی را هم که ابان نقل کرده است یا در سند، ارسال دارند و لذا نمی‌توان به آنها اعتماد نمود و یا دلالت آنها به ماههای حرام مرتبط‌تر است تا به حرم مکه؛ بنابراین نمی‌توان بر اساس آنها فتوا داد. شهرت قابل‌اعتمادی هم دراین مقام وجود ندارد که حداقل بتوان با تکیه‌بر آن، مفاد مواد مذکور را توجیه کرد؛ بنابراین باید اصرار کرد تا قانون‌گذار، موضوع تغلیظ در حرم مکه را از مواد فوق حذف نماید. نکته دیگر این‌که تغلیظ مذکور درهرحال تنها در جنایت بر نفس است و از این حیث فرقی میان عمد، شبه عمد و خطای محض وجود ندارد. البته عمومیت مذکور اجماعی نبوده، ولی از شهرت قابل‌اعتمادی بین فقیهان برخوردار است و لذا قانون‌گذار ماده 555 نیز به آن تکیه کرده است.

کلیدواژگان: تغلیظ دیه، اقسام قتل، ماه حرام، حرم مکه،

 مطالعات فقه و حقوق اسلامی؛ دوره 7، شماره 13 (پاییز و زمستان 94)