تبیین فقهی حقوقی شروط ثمن باز در قراردادهای انرژی

تبیین فقهی حقوقی شروط ثمن باز در قراردادهای انرژی

نویسندگان: سام محمدی، حسین کاویار

چکیده

معلوم و معین بودن عوضین از شرایط صحت عقود مغابنی ازجمله بیع است. بااین‌حال در برخی از قراردادها به‌ویژه قراردادهای مرتبط با حوزه‌ی انرژی مانند نفت و گاز که در آنها ثمن حین انعقاد قرارداد به‌صورت مقطوع و تفصیلی معین نمی‌شود، میزان ثمن در آنها متغیری وابسته به عناصر دیگر است. این‌گونه قراردادها را عقد بیع با ثمن باز (Open Price) گویند. دراین قراردادها، متعاملین در هنگام انعقاد قرارداد نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند ثمن خود را دقیقاً معلوم و معین سازند بلکه تعیین آن را به شاخصهای کم‌وبیش متغیری در آینده محوّل می‌کنند و حتی ممکن است در برخی حالات، ثمن را مسکوت بگذارند. با توجه به حجم فزاینده‌ی این قراردادها، بررسی وضعیت حقوقی آنها ضرورت دارد. سؤال پژوهش حاضر این است که آیا قراردادی که ثمن آن مفتوح و باز است، صحیح است یا یکی از طرفین می‌تواند از پایبندی به آن امتناع کند و به بهانه‌ی نقص دریکی از شرایط اساسی قرارداد و بطلان قرارداد از اجرای تعهدات خویش شانه خالی کند؟ این مقاله، بر آن است تا بامطالعه‌ی مبانی مسأله در فقه و حقوق ایران، راه را بر پذیرش و توسعه‌ی این‌گونه معاملات هموار نماید. تحلیل رویکردهای متفاوتی که در قبال این نوع قراردادها وجود دارد، موضوع این مقاله است.

واژه‌های کلیدی: بیع، شرط ثمن باز، غرر.

مجله پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی؛ دوره 12، شماره 44 – تابستان 1395