تاریخچه حقوق مالکیت فکری در ایران

تاریخچه حقوق مالکیت فکری در ایران

انسان همیشه دارای قدرت تفکر بوده و برای رفع نیازهای اجتماعی و فرهنگی خود از آن بهره می‌گرفته است؛ بنابراین هنر و ابتکار و خلاقیتهای فکری انسان که موضوع مالکیت فکری است از دیرباز و با پیدایش انسان مطرح بوده و موضوع جدیدی نمی‌باشد.

اما حقوق مالکیت فکری مفهوم حقوق نوینی است و تعیین‌کننده چگونگی حمایت و استفاده از آفرینشهای فکری انسان می‌باشد. حمایت از مالکیت فکری در حقوق ایران دارای سابقه طولانی نمی‌باشد و به کمتر از 100 سال می‌رسد. اولین قانونی که در این خصوص با رویکرد مالکیت صنعتی به تصویب رسید در سال 1304 بوده، بعدازآن در سال 1310 قانون ثبت علایم و اختراعات به تصویب مجلس وقت رسید و آخرین قانون با این رویکرد قانون ثبت اختراعات، طرح صنعتی و علایم تجاری مصوب 1386 می‌باشد.

قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان با رویکرد حمایت از مالکیت ادبی و هنری در سال 1348 تصویب گردید و پس‌ازآن قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی در سال 1379 از تصویب مجلس گذشت. در حوزه نرم‌افزارها و مبادلات الکترونیکی نیز در سال 1379 قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای و قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382 را داریم.

اخیراً در سال 1393 لایحه “حمایت از مالکیت فکری” برای طی تشریفات قانونی تقدیم مجلس شورای اسلامی گردیده است که نسبت به مقررات موجود واجد ویژگیهایی است که آن را از سایر متون متمایز می‌نماید. در بعد بین‌المللی نیز ایران به چندین کنوانسیون برای حمایت از مالکیت صنعتی ملحق شده است (کنوانسیون پاریس، موافقت‌نامه و پروتکل مادرید و معاهده همکاری ثبت اختراع یا PCT و معاهده لیسبون) دیگر قوانین و مقررات داخلی ایران در زمینه حمایت از مالکیت فکری:

– قانون ثبت ارقام گیاهی

– قانون حمایت از نشانه‌های جغرافیایی

– ضوابط اخذ مجوز داروهای گیاهی

– آیین‌نامه ساخت فراورده‌های بیولوژیک انسانی

– آیین‌نامه ساخت و ورود دارو

نویسنده: حمیده زابلی مهدی‌آبادی