بررسی فقهی تنبیه بدنی زوجه

نویسندگان: سید محمد هاشم پورمولا؛ حسن جلالی
چکیده
واژۀ «ضرب» دارای معانی حقیقی و مجازی است. در قرآن و روایات و به‌تبع آن در متون فقهی، مسئلۀ «ضرب زوجه» به‌عنوان یکی از ابزارهای تنبیه زن ناشزه که وظایف شرعی و عرفی خود را انجام نمی‌دهد، مطرح‌شده است. سؤال آنست که آیا از معنای حقیقی «ضرب» به معنای «زدن و تنبیه بدنی» که نظر مشهور فقهاست، استفاده کنیم یا از یکی از معانی مجازی آن یعنی «اعراض»؟ بر اساس روش اجتهادی، بیان ادلۀ احکام، کتب لغت، اقوال و ادلۀ فقها به‌تفصیل و ارائۀ قراین و شواهد فراوان، مراد از «ضرب» در آیۀ «واضربوهنَّ» (نساء: ۳۴) همان معنای حقیقی آن یعنی «تنبیه بدنی» است و شبهات واردشده بر لوازم این نظریه که سبب قائل شدن به معنای مجازی «اعراض» از طرف برخی از محققان شده است، برطرف می‌شود. مرحلۀ نهایی بودن استفاده از این ابزار، اقرار روانشناسان به کارآمدی آن در برخی موارد، عدم وجوب فقهی ضرب (تنبیه بدنی) از طرف شوهر و حتی استحباب عفو و گذشت او و همچنین جواز استفاده از سایر ابزارهای عقلایی توصیه‌شده از طرف روانشناسان و جامعه‌شناسان، همگی نشان‌دهندۀ آنست که شارع مقدس به همۀ امور در تجویز ابزار «ضرب» به‌ معنای حقیقی آن احاطه داشته است و به برداشت خلاف مشهور در این باب نیازی نیست.
کلیدواژگان: اعراض؛ تنبیه بدنی؛ ضرب؛ ضرب زوجه؛ نشوز
نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی؛ دوره ۴۸، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴