بررسی صلاحیت دادگاههای ایران نسبت به جرایم تبعه غیر ایرانی علیه ایرانی در خارج از ایران (صلاحیت شخصی منفعل در حقوق ایران)

بررسی صلاحیت دادگاههای ایران نسبت به جرایم تبعه غیر ایرانی علیه ایرانی در خارج از ایران (صلاحیت شخصی منفعل در حقوق ایران)

نویسندگان: ابوالحسن شاکری، حسن خان احمدی

چکیده

بعد از یک سده قانون‌گذاری، صلاحیت مبتنی بر تابعیت ایرانی بزه دیده، در قانون مجازات اسلامی ایران مصوب 1392 وارد شد و به‌موجب ماده 8 در جرایم مستوجب مجازاتهای حدود، قصاص و دیات، دادگاههای ایران بدون هیچ قید و شرطی صالح به رسیدگی به این نوع جرایم ارتکابی در خارج از کشور توسط اتباع خارجی علیه اتباع ایرانی می‌باشند و تعزیرات منصوص شرعی را هم باید با لحاظ تبصره ماده 115 این قانون به آن الحاق کرد، ولی در خصوص جرایم تعزیری غیرمنصوص شرعی، به‌شرط مجرمیت متقابل و عدم محکومیت مرتکب در کشور محل وقوع جرم، دادگاههای ایران صالح به رسیدگی هستند. به‌علاوه، بزه دیده در زمان طرح شکایت و حتی تا ختم رسیدگی هم باید تابعیت ایرانی خود را حفظ کند. از نظر شمول یا عدم شمول مرور زمان و هم‌چنین مدت‌زمانی که جرم مشمول مرور زمان می‌شود درصورتی‌که مرتکب در ایران تحت تعقیب قرار گیرد، قانون ایران ملاک عمل خواهد بود و مبدأ شروع، از زمانی است که مجرم در ایران یافت شده یا به ایران اعاده می‌گردد، نه از زمانی که جرم واقع‌شده است. اگر جرم ارتکابی در خارج از کشور توسط اتباع خارجی علیه اتباع ایرانی در آبهای آزاد یا سرزمینهایی که هیچ کشوری در آنجا حاکمیت ندارد اتفاق بیفتد، دادگاههای ایران صرفاً در خصوص جرایم تعزیری غیر منصوص مجاز به اعمال صلاحیت نیستند.

کلیدواژگان: بزه دیده، تابعیت، دادگاه، جرم، صلاحیت

فصلنامه پژوهش حقوق کیفری شماره 16 پاییز 1395