روز بیست و هفتم تیرماه ۱۳۶۷ جمهوری اسلا‌می ‌ایران قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد را پذیرفت تا حسن نیت خود را در هشت سال دفاع مقدس ثابت کند.
 از ابتدای تجاوز علنی رژیم بعثی عراق به جمهوری اسلامی ایران تا صدور قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی این شورا هشت قطعنامه صادر شده بود. این قطعنامه‌‌ها به علت جهت‌گیری ناعادلانه آنها از سوی ایران رد شده بود؛ اما نکات مثبت قطعنامه ۵۹۸ باعث شد که جمهوری اسلامی ایران اعلام کند که جای بحث و مذاکره در این قطعنامه می‌بیند.

سرانجام در تاریخ ۲۷ تیر ۱۳۶۷ این قطعنامه مورد قبول جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.
موضع امام (ره) در برابر قطعنامه ۵۹۸
در مورد پذیرش کامل قطعنامه ۵۹۸، امام خمینی «قدس سره» پیام مهمی به ملت ایران فرستادند. در قسمتی از این پیام آمده بود: «و اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسأله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و به‌ویژه برای من بود، این است که من تا چند روز قبل، معتقد به هما‌ن شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم، ولی به‌واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلاً خودداری می‌کنم و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور – که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم – با قبول قطعنامه و آتش‌بس موافقت نمودم و در مقطع کنونی آن را به مصلحت انقلاب و نظام می‌دانم و خدا می‌داند که اگر نبود انگیزه‌ای که همه‌ی ما و عزت و اعتبار ما باید در مسیر مصلحت اسلام و مسلمین قربانی شود، هرگز راضی به این عمل نمی‌بودم و مرگ و شهادت برایم گواراتر بود، اما چاره چیست؟

همه باید به رضایت حق‌تعالی گردن نهیم… دیروز روز امتحان الهی بود که گذشت و فردا امتحان دیگری است که پیش می‌آید… قبول قطعنامه از طرف جمهوری اسلامی ایران به معنای 
حل مسأله جنگ نیست.
با اعلام این تصمیم حربه تبلیغات جهان خواران علیه ما کند شده است… ملت ما هم نباید فعلاً مسأله را تمام‌شده بداند. البته ما رسماً اعلام می‌کنیم که هدف ما تاکتیک جدید در ادامه جنگ نیست… در این روزها ممکن است، بسیاری از افراد به خاطر احساسات و عواطف خود صحبت از چراها و بایدونبایدها کنند – که هرچند این مسأله به‌خودی‌خود، یک ارزش بسیار زیباست – اما اکنون وقت پرداختن به آن نیست … من باز می‌گویم، قبول این مسأله برای من از زهر کشنده‌تر است، ولی راضی به رضای خدایم و برای رضایت او این جرعه را نوشیدم و نکته‌ای که تذکر آن لازم است در قبول این قطعنامه فقط مسؤولین کشور ایران با اتکای خود تصمیم گرفتند. تصمیم امروز فقط برای تشخیص مصلحت بود … بدانید که پیروزی از آن شماست».

موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران در برابر قطعنامه
در تاریخ ۱۷ ژوییه ۱۹۸۸ (۲۶/۴/۱۳۶۷) سفیر و جانشین نماینده دایمی ایران در سازمان ملل متحد، عین مرقومه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور وقت ایران را خطاب به دبیر کل سازمان ملل، برای وی ارسال و درخواست کرد که به‌عنوان سند شورای امنیت منتشر شود.

در بخشی از این نامه آمده بود: «همان‌طور که به‌خوبی استحضار دارید، آتش جنگی که به‌وسیله رژیم عراق در ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰، با تجاوز علیه تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران آغاز گردید، اینک ابعاد غیرقابل‌تصوری به خود گرفته است که کشورهای دیگر و حتی غیرنظامیان بی‌گناه را نیز در شعله‌های خود گرفته است.

در چنین موقعیتی، تلاشهای جنابعالی برای اجرای قطعنامه ۵۹۸ (۱۹۸۷) حایز اهمیت ویژه‌ای است. جمهوری اسلامی ایران پیوسته کمک و پشتیبانی خود را نسبت به شما در حصول به این هدف مبذول داشته است.
در این زمینه ما مصمم شدیم که رسماً اعلام داریم جمهوری اسلامی ایران، به خاطر اهمیت حفظ جان انسانها و برقراری عدالت و صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی قطعنامه ۵۹۸ (۹۸۷) شورای امنیت را می‌پذیرد. ما امیدواریم که اعلام رسمی این موضع جمهوری اسلامی ایران به شما در ادامه تلاشهایتان که همیشه مورد پشتیبانی و استقبال ما بوده است، کمک نماید.»
آثار حقوقی پذیرش قطعنامه ۵۹۸
در قطعنامه ۵۹۸ برای نخستین بار ضمن پذیرفتن برخی قصورهای قبلی از سوی بعضی از اعضا موضوع از حد یک «وضعیت» به ماهیت «جنگ» تحمیلی ارتقا پیدا کرد.

به نظر شورا در این قضیه «نقض صلح» یا همان تجاوز محقق شده است. بدین ترتیب برای بار دوم در تاریخ فعالیت شورا به مواد ۳۹ و ۴۰ منشور استناد شد. بااین‌وجود شورای امنیت تحت تأثیر جو سیاسی زمان و با گرایشهای سیاسی و غیرحقوقی خود از اعمال اصول حقوق بین‌الملل در این شرایط امتناع کرد و با تمرکز بر رفتار متخاصمین از جمله آتش‌بس بازگشت به مرزهای بین‌المللی و آزادسازی اسرا ‌مساله و آثار حقوقی وقوع جنگ و به‌ویژه جبران خسارت هشت‌ساله را به‌صورت دودرجه‌ای از کانال اقدامات تحقیق و پی‌جویی زیر نظر دبیر کل پیشنهاد کرد.
ایجاد زمینه معرفی متجاوز در جنگ در قطعنامه ۵۹۸ متجاوز مشخص نشد بلکه زمینه معرفی متجاوز در جنگ تحمیلی فراهم آمد. یکی از بندهای مهم این قطعنامه بند ۶ آن است که لزوم تعیین متجاوز و مسؤولیت مخاصمه پذیرفته‌شده است. تعیین این موضوع به هیاتی بی‌طرف واگذار شد.
دکوییار دبیر کل وقت سازمان ملل متحد در ۱۹ آذر ۱۳۷۰ (۹ دسامبر ۱۹۹۱) سه هفته قبل از پایان دوران دبیر کلی گزارش خود در مورد بند ۶ را تقدیم شورای امنیت کرد و عراق را به‌عنوان متجاوز معرفی نمود. ارتقای موضوع از حد یک «وضعیت» به ماهیت «جنگ» یکی از ویژگیهای قطعنامه ۵۹۸ ارتقای موضوع از حد یک «وضعیت» به ماهیت «جنگ» بود.

شاید اینکه چند سال طول بکشد تا شورای امنیت ازآنچه در جبهه‌های جنگ می‌گذرد با عنوان «جنگ» یاد کند برای ما عجیب باشد.
اما واقعیت این است که برخورد شورای امنیت با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بسیار قابل انتقاد به نظر می‌رسد و مصداق عدم رعایت بی‌طرفی است. شواهد کاملاً گویای این موضوع است. شورای امنیت در تاریخ ۲۸ سپتامبر در اولین قطعنامه (۴۷۹) با عنوان «وضعیت میان ایران و عراق» از طرفهای مخاصمه خواست که فوراً از کاربرد بیشتر زود خودداری کنند و اختلافات خود را به‌صورت مسالمت‌آمیز حل‌وفصل کنند.
بعدازاین قطعنامه ۲۲ ماه سکوت محض بر فضای شورای امنیت سایه انداخت و این دوران هم‌زمان با پیشروی عراق در خاک ایران و مصائبی بود که مردم ایران به خاطر اشغال خاک کشورشان با آن روبه‌رو بودند. سرانجام از ژوییه ۱۳۸۲ بار دیگر موضوع جنگ عراق علیه ایران در دستور کار شورای امنیت قرار گرفت که هم‌زمان با تثبیت وضعیت رزمندگان در جبهه‌ها وبرتری نظامی ایران بود. در این دوران هم در تمام قطعنامه‌ها از موضوع با عنوان «وضعیت میان ایران و عراق» یاد می‌شود. سرانجام در قطعنامه ۵۹۸ این عبارت اصلاح شد و «وضعیت» به «جنگ» تغییر عنوان داد.

مفهوم قطعنامه
در پایان باید دید که قطعنامه شورای امنیت به چه معناست و از چه ارزشی برخوردار است. قطعنامه‌ها در نظام حقوقی بین‌المللی از اعتبار مختلفی برخوردار هستند.

برخی از قطعنامه‌ها جنبه” الزامی دارند اما برخی دیگر تنها اعلامی یا توصیه‌ای هستند. در این میان قطعنامه‌های شورای امنیت که بر طبق فصل ۷ منشور ملل متحد صادر می‌شود، جنب” الزامی دارند.
در سازمان ملل متحد علاوه بر شورای امنیت مجمع عمومی هم ممکن است اقدام به صدور قطعنامه کند اما معمولاً قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد علی‌رغم این‌که دارای اثر حقوقی هستند، از قدرت اجرایی مانند قطعنامه‌های الزام‌آور برخوردار نیستند. قطعنامه ۵۹۸ را شورای امنیت صادر کرده است.

پایگاه آموزشی مهداد