واکاوی ملاک اعتبار در پذیرش نظر اهل خبره از دیدگاه فقه امامیه

واکاوی ملاک اعتبار در پذیرش نظر اهل خبره از دیدگاه فقه امامیه

نویسندگان: حبیب‌الله طاهری، محمد حکیم

چکیده

گستردگی و تأثیر فراوان دیدگاه کارشناسیِ اهل خبره در ابواب متعدد فقهی و به‌ویژه تأمل در تأثیر روزافزونِ سرعت تخصصی شدنِ علوم و فنون در استنباط فقهی و حقوقی، نشان‌دهنده اهمیت نظریه کارشناسی است. در مصادر فقهی و اصولی امامیه، حجیت شرعیِ نظر اهل خبره، برمبنای سیره عقلاییه مورد امضای شارع استوار است و گزاره‌های متعددی مانند خبرویت محضه؛ حکم عقل؛ حصول اطمینان و درنتیجه، الغای احتمال خلاف و همچنین الغای خصوصیت و کشف اعتبار کلی؛ به‌عنوان مناط و ملاکِ عُقلا در جریان این سیره مطرح‌شده‌اند. در مقاله حاضر، با تبیین و بررسی مناطات مطرح‌شده، الغای احتمال خلاف و حصول وثوق و اطمینان نفس را به‌عنوان ملاک اصلی سیره، پذیرفته‌ایم و پس از واکاویِ شرایطی همچون عدالت و تعدد؛ تحصیل وثوق؛ استنباط و استنتاج از مقدمات حدسیه؛ اعلمیت؛ حیات و .. به‌عنوان شرط اعتبار نظر اهل خبره، مناط فوق را تنها ملاکِ دخیل در اعتبار نظریه کارشناسی می‌دانیم. براین اساس، با تبیینِ ملاک سیره عُقلا در عمل به نظریه کارشناسی و بیان تفاوت بین شهادت و نظریه کارشناسی، حصول وثوق و اطمینان (به‌استثنای مواردِ خارج‌شده با دلیلِ خاص) به‌عنوان تنها شرط اعتبار پذیرفته می‌شود. کلیدواژگان: اهل خبره، سیره عقلا، شهادت (بینه)، نظریه کارشناسی، وثوق و اطمینان

مجله پژوهشهای فقهی؛ سال دوازدهم، شماره 2، تابستان 1395