نگاهی به رقابت‌های انتخاباتی و قوانین آن در کشورهای مختلف جهان
نگاهی به رقابت‌های انتخاباتی و قوانین آن در کشورهای مختلف جهان
انتخابات از همان آغاز راه مردم‌سالاری که به جوامع معرفی شد، عرصه رقابت میان گروه‌هایی بوده که از سوی بعضی فداکار و از سوی بعضی دیگر ریاکار، گاهی خوب و گاهی بد نام گرفته‌اند و برای نشان دادن بهترین چهره از خود هر آنچه که در چنته داشته، رو کرده‌اند.
نمی‌توان این موضوع را رد کرد که تمامی انتخابات، رقابتی برای انتخاب بهترین گزینه هستند. بنابراین تمامی گروه‌ها و افراد در جریان این مسابقه سیاسی تلاش خواهند کرد تا بهترین باشند و بهترین خود را به تصویر بکشند. همین‌جاست که ضرورت تبلیغات، گفت‌وگو و معرفی نامزدها به اعضای یک جامعه ایجاد می‌شود و از گروه‌ها و افراد انتظار می‌رود برای معرفی خود و اهدافی که برای خود پس از پیروزی در هر انتخاباتی تعیین کرده‌اند از ابزار موجود استفاده کنند.
این ابزارها و این رویکرد محدود به غرب نیست. این روزها از شرق تا غرب، از آمریکا تا آفریقا راه‌های متعدد و مختلفی برای معرفی گزینه‌ها در یک رقابت سیاسی وجود دارد؛ رقابتی که قرار است بیش از هر چیزی آزادانه و عادلانه باشد.
حقیقت این است که پیشرفت اجتماعی و سیاسی جوامع مختلف دلیلی بر اخلاقی بودن رقابت‌های انتخاباتی نخواهد بود، همان طور که طی سال‌های اخیر انتخابات کشورهای مختلفی عرصه اتهامات، گزافه‌گویی و ریاکاری‌های بی‌شماری بوده‌اند اما پیش از این بد نیست بدانیم در برخی کشورها طی سال‌های اخیر، نامزدهای دستیابی به بالاترین جایگاه‌های دولتی یا پیروزی حزبی، با یکدیگر چگونه رقابت کرده‌اند؟
جمهوری آفریقای مرکزی
این کشور به مرکزیت شهر بانگی در مرکز قاره آفریقا قرار دارد. انتخابات در جمهوری آفریقای مرکزی که رییس‌جمهور در آن قدرت را در دست دارد، از سال 1960 و استقلال آن از فرانسه همواره با تقلب و استفاده از فشار همراه بوده است. با این حال گذر زمان به کمک این کشور آفریقایی فقیر نیز آمد و سرانجام حدود 20 سال پیش اولین انتخابات دموکراتیک در آن برگزار شد.
تازه‌ترین انتخابات در این کشور 5 میلیون نفره، سال 2016 برگزار شد. این در حالی بود که طی سه سال گذشته فقدان امنیت در این کشور به حدی رسیده بود که قرار گرفتن مردم در کنار یکدیگر در کوچه و خیابان‌ها به طور حتم یک درگیری یا نزاعی مسلحانه در پی داشت.
این انتخابات که طی آن نخست‌وزیران اسبق این کشور برای کسب کرسی ریاست‌جمهوری با یکدیگر به رقابت پرداختند در دو دور برگزار شد و سرانجام “فاوستین آرچانگه توادرا” به پیروزی رسید.
اما رقابت در جمهوری آفریقای مرکزی با سابقه‌ای طولانی از کودتاها و ناآرامی‌ها به طور قطع تفاوت‌های گسترده‌ای با سایر کشورها داشت. به هر حال در این کشور، ویران کردن شعب اخذ رای و تیراندازی به سمت حامیان هر یک از نامزدها، برگزاری یک انتخابات دموکراتیک را بسیار دور از ذهن نگه می‌داشت.
شاید به دلیل همین عدم وجود امنیت، تبلیغات انتخاباتی به پوسترهای نامزدها در خیابان‌ها محدود شده بود. با این حال با توجه به تلاش گسترده سیاستمداران برای به جریان انداختن دموکراسی در این کشور و پایان دادن به جنگ‌های مذهبی و قبیله‌ای در آن، برای اولین بار در این کشور میان دو نامزد حاضر، مناظره‌ای تلویزیونی صورت گرفت و به آن‌ها اجازه داده شد در برخی اماکن عمومی چون استادیوم‌ها برای هواداران خود به سخنرانی بپردازند.
این فعالیت‌های انتخاباتی هرچند محدود برگزار شدند اما به هر حال نشانه‌ای از بهبود فضای ملتهب این کشور بودند. هرچند که با اتمام رای‌گیری، با وجود پیروزی نامزدی که شعارش “صلح، ثبات و آشتی ملی” بود، درگیری‌های مسلحانه در جمهوری آفریقای مرکزی باز هم از سرگرفته شد.
زامبیا
کشور بزرگ آفریقایی با داشتن بیش از 13 میلیون جمعیت و سرمایه عظیمی از مس که بیش از نیم قرن است از سایه استعمار انگلیس درآمده و با اصلاح سریع اقتصادی تلاش کرده روی پای خودش بایستد. لوکاسا مرکز این کشور، اکنون مقر بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا و نظام آن ریاست‌جمهوری است که زمام‌دار آن هر 5 سال از طریق انتخاباتی مستقیم برگزیده می‌شود.
زامبیا اما در مسیری جدا از برخی همسایگانش، به فاصله کوتاهی پس از استقلال، فعالیت حزبی را در خود پذیرفت با این حال این کشور از سال 1972 به مدت 19 سال با برگزاری انتخاباتی با حضور یک حزب به صورت دولت تک‌حزبی اداره می‌شد تا اینکه سرانجام در سال 1991 با تداوم اعتراض اپوزیسیون، رییس‌جمهور وقت به اصلاح قانون اساسی راضی و به این ترتیب اولین انتخابات دموکراتیک در زامبیا برگزار شد.
تازه‌ترین انتخابات این کشور آفریقایی، اوت 2016 و یک سال پس از فوت مایکل ساتا، رییس‌جمهور پیشین این کشور میان 9 نامزد برگزار شد؛ نامزدهایی که هر یک از آن‌ها به یکی از 46 حزب این کشور تعلق داشتند اما در نهایت با توجه به عدم توانایی برخی احزاب برای پرداخت مبلغ لازم برای کاندیداتوری، تنها 5 تن به رقابت نهایی برای ریاست‌جمهوری راه پیدا کردند.
پیش از این و در سال 2015 با برگزاری یک انتخابات زودهنگام به دلیل مرگ رییس‌جمهوری این کشور، ادگار لونگو، وکیل و سیاستمدار زامبیایی به پیروزی رسیده بود. لونگو در سال 2016 نیز نامزد انتخابات رسمی ریاست‌جمهوری این کشور و در نهایت تیز با اختلافی کمتراز یک درصد به پیروزی رسید.
شاید بتوان این چنین تفسیر کرد که وجود سابقه مبارزه سیاسی برای دستیابی به جامعه‌ای چندحزبی و ایجاد تغییرات تدریجی دموکراتیک از طریق اصلاح قانون اساسی در زامبیا باعث شده تا رقابت‌های انتخاباتی نیز در این کشور آفریقایی رنگ و بویی دموکراتیک‌تر داشته باشند.
برگزاری مناظره به عنوان یکی از اصلی‌ترین عرصه رقابت میان نامزدها، در زامبیا نیز برگزار می‌شود. چندین مناظره که حضور در آن‌ها برای نامزدها اختیاری بوده و این امکان وجود دارد تا مردم، خبرنگاران و دیپلمات‌های داخلی و خارجی در مراسم آن حضور پیدا کنند یا اینکه از طریق شبکه‌های تلویزیونی نظاره‌گر آن باشند.
در زامبیا هم‌چنین پنل‌هایی جداگانه با حضور نامزدها برگزار می‌شود که مردم طی آن می‌توانند سوالات خود را از نامزدهای مورد نظر بپرسند.
این کشور آفریقایی که تازه‌ترین اصلاحات قانون اساسی خود را در سال 2015 انجام داده است هم‌چنین مخالفتی با برگزاری تجمعات تبلیغاتی ندارد؛ تجمعاتی که معمولا با حضور نامزد مطبوع و سخنرانی پر شور او همراه می‌شود.
در آخرین انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور که لونگو با ختلاف کم‌تر از یک درصد به پیروزی رسید، طرف مقابل ادعای تقلب در این انتخابات را مطرح کرد با این حال از هواداران خود خواست تا برای حفظ ثبات و امنیت کشور، آرامش خود را حفظ کنند.
آمریکا
شاید اگر قرار باشد انتخاب کنیم به یاد ماندنی‌ترین انتخابات سال‌های گذشته متعلق به کدام کشور است، آمریکا گزینه اول باشد. انتخاباتی که هیچ چیز در آن قابل‌پیش‌بینی نبود و به تنهایی تمامی نظرسنجی‌ها و تحلیل‌ها و آینده‌نگری‌ها را زیر سوال برد.
رقابت نهایی میان هیلاری کلینتون دموکرات و دونالد ترامپ جمهوری‌خواه صحنه‌ای مشمئز کننده از تلاش نامزدها برای رسیدن به قدرت بود آن هم میان کسانی که می‌دانستند این آخرین شانس آن‌ها برای بقا یا ورود به این دنیاست.
نامزدهای این انتخابات نه فیلم تبلیغاتی داشتند و نه برنامه‌ای برای گفت‌وگو با قاب دوربین. تمامی تلاش آن‌ها در وهله اول سفر به ایالات مختلف جهت جلب آرای الکترال و دیدار با هواداران خود در این ایالات و در وهله دوم مناظراتی بود که هیچ کدام از دو رقیب هیچ حد و مرزی را در آن رعایت نکردند.
انتشار فیلم مکالمه‌های تهوع‌آور ترامپ یا افشای ای‌میل‌های هیلاری همگی تحولات این انتخابات بودند که این روزها دیگر خبر چندانی از آن‌ها نیست و ترامپ با نگاهی متفاوت نسبت به تمامی گزینه‌های ریاست‌جمهوری آمریکا در کاخ سفید به صندلی رییس‌جمهور تکیه کرده است.
مانند اکثر کشورهای توسعه‌یافته در آمریکا نیز رسانه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در این انتخابات ایفا کردند و اگرچه شاید توانستند مردم را برای رای ندادن به ترامپ مجاب کنند اما از راضی کردن آرای الکترال جا ماندند.
ترکیه
ترکیه با موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی که دارد مدت‌هاست با روح آسیایی و اروپایی خود در نزاع بوده و میان نوعی از اقتدارگرایی و دموکراسی بلاتکلیف مانده است. مدت زیادی از تازه‌ترین انتخابات در این کشور بزرگ نمی‌گذرد؛ انتخاباتی که طی آن مردمش به گفته بسیاری از تحلیلگران سیاسی دموکراسی را به سران خود پس دادند.
رفراندوم اصلاحات قانون اساسی ترکیه 16 آوریل سال جاری میلادی در حالی برگزار شد که تنش‌ها در این کشور که به تازگی کودتایی نافرجام را تجربه کرده، به نهایت رسیده بود. از سویی بازداشت‌های گسترده دگراندیشان با انگ عضویت در شبکه حامیان فتح‌الله گولن، روحانی که از سوی آنکارا به طراحی کودتا متهم می‌شود و از سوی دیگر تلاش دولتمردان این کشور برای حضور در سوریه و عراق به منظور مقابله با قدرت‌گیری کردها، شواهدی را در اختیار تمامی تحلیلگران قرار داده بود که این اصلاحات به سود هیچ کس، نه در داخل و نه در خارج از این کشور نیست.
اما رای مثبت به اصلاحاتی که به موجب آن نظام پارلمانی را به نظام ریاستی تبدیل می‌کند آن هم با یک و نیم درصد اختلاف راهی را در مقابل ترک‌ها قرار داد که به نظر نمی‌رسد در آینده‌ای نزدیک بازگشتی از آن باشد.
اما این رفراندوم هم به هر حال رقابتی انتخاباتی میان دو گزینه آری و نه به اصلاحات بود. آنچنان که باید، در نظام پارلمانی ترکیه این احزاب بودند که حرف اول و آخر را می‌زدند. در جریان این رفراندوم هم هر یک از مهم‌ترین احزاب پارلمان این کشور به موافقت و مخالفت با اصلاحات پرداختند و هر کدام کمپین‌هایی برای خود تشکیل دادند.
حزب حاکم عدالت و توسعه که لایحه اصلاحات متعلق به آن است از جمله مهم‌ترین حامیان رای آری در این رفراندوم بود که از تمامی ظرفیت‌های خود برای پیروزی در این رفراندوم بهره گرفت. عدالت و توسعه شاید به عنوان یک حزب می‌توانست از امکانات خود برای تبلیغ رای آری استفاده کند اما استفاده از شخصیت‌های دولتی از جمله رییس‌جمهور، نخست‌وزیر و تمامی وزرا برای تبلیغ این کمپین رفتاری “ناعادلانه” بود.
دولت ترکیه در تلاش برای جلب رای، تا جایی پیش رفت که خارج از این کشور نیز با برگزاری تجمعات گسترده با حضور مقامات برجسته خود به تبلیغ پرداخت. همین اقدام بود که صدای کشورهایی چون آلمان و سوئد را درآورد و روابط نه چندان خوب آنکارا با این کشورها را بیش از پیش تیره و تار کرد. این در حالی است که مقامات ترکیه تاکید دارند دموکراسی تضمین می‌کند که آن‌ها حق انجام چنین اقداماتی را دارند.
در این رفراندوم خبری از مناظره‌های پر آب و تاب نبود در عوض تجمعات گسترده‌ای بودند که سخنرانان آن برای یکدیگر و حتی برای سران کشورهای خارجی خط و نشان می‌کشیدند.
فرانسه
“مهد دموکراسی، نماد انقلابی‌گری، تغییر و تمدن”. فرانسه در اکثر کتب تاریخی با این اسامی شناخته می‌شود، حتی اگر در حال حاضر برای نجات خود از موج پوپولیست‌ها تقلا کند. فرانسه این روزها در انتظار برگزاری دور دوم انتخابات، میان دو نامزدی است که توانستند نظر حداکثر رای‌دهندگان را در رای‌گیری 23 آوریل به خود جلب کنند.
امانوئل ماکرون میانه‌رو و جوان در یک سوی این بازی طناب‌کشی و ماری لوپن راست‌افراطی با سیاست‌هایی پوپولیستی در طرف دیگر این طناب قرار گرفته‌اند.
رقابت‌های انتخاباتی در فرانسه را هم می‌توان خلاصه‌ای از مناظرات تلویزیونی و سخنرانی‌های کمپینی دانست اما نکته کلیدی که انتخابات را در کشورهای توسعه‌یافته‌تری چون فرانسه متفاوت می‌کند حضور پررنگ رسانه‌هاست.
در فرانسه این رسانه‌ها بودند که با رو کردن پرونده فساد مالی فرانسوا فیون، نامزد محافظه‌کاران و لوپن، بازی را به نفع ماکرون تغییر دادند و معترضان را به خیابان‌ها کشاندند. در اساس اما از دیگر تفاوت‌هایی که می‌توان میان کشوری چون فرانسه که به عنوان “مهد آزادی” شناخته می‌شود با سایر کشورها پیدا کرد، آزادی عمل رای‌دهندگان در تشکیل تجمعات است.
رای‌دهندگان فرانسوی چه در حمایت چه در مخالفت یک نامزد یا فضای انتخاباتی محدودیتی برای حضور در خیابان‌ها و ابراز نظر خود ندارند. این گزاره به این معنی نیست که پلیس فرانسه واکنشی به این اعتراضات نشان نمی‌دهد، چرا که می‌دهد، اما در این واکنش به آزادی و امنیت افراد و آرامش جامعه خدشه‌ای وارد نمی‌شود.
در فرانسه در کنار سخنرانی نامزدها در جمع هوادارانشان که از سوی ستادهای انتخاباتی تعیین می‌شود، سه مناظره جمعی و یک مناظره دو جانبه پیش از دور دوم انتخابات برگزار می‌شود. در مناظره‌های جمعی که معمولا مدت آن 2 ساعت و نیم است نامزدها موظفند به ارائه برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خود بپردازند که معمولا، مانند همین مناظرات اخیر، نامزدها موفق نخواهند بود و مناظره به بحث بر سر رقابت‌های دو جانبه میان افراد و تخریب طرف مقابل منتهی می‌شود.منبع:ایسنا