مردم را از ستم آزاد کن!

حامد رفیعی

منظور از حسن جوار این است که انسان، در برابر معاشران و دوستان همزیستی مسالمت‌آمیز و توأم با ادب و احترام و تحمل ناملایمات داشته باشد؛ به گونه ای که از حضور او در جمعشان احساس آرامش و خوش‌وقتی کنند.

مقصود از «مردم‌دار بودن» هر نوع برخورد و رفتاری است که موجب نزدیک شدن مردم یا زیردستان با مدیر می‌شود، به‌گونه‌ای که انس و الفت میان آنان را زیاد می‌کند، اگرچه تألیف قلوب و پیوند نفوس کاری سخت و دشوار است. مدیریت گاه به مفهوم خاص «مدیریت سازمانها»، است و گاهی به مفهوم عام آن که شامل «رهبری و هدایت در هر سطح و برای هر مجموعه از انسان‌ها» می‌گردد.

بررسی تاریخ زندگانی امام علی علیه‌السلام، به خصوص در دوران حکومت، نشان می‌دهد که آن حضرت در همه‌جا با مهر و محبت با مردم رفتار می‌کرد؛ حتی خانه‌های یتیمان و بیوه زنان را شبانه سرکشی می‌نمود، آنها را تغذیه می‌کرد؛ با رنجوران هم‌دردی می‌کرد؛ با مخالفان مدارا می نمود و با دوستان، نهایت محبّت را مبذول می‌داشت. به عکسِ دوران حکومت عثمان که با نهایت خشونت با مردم رفتار می‌کردند.

گره وحشت را از دل مردم بگشای

نیکی به مردم از جمله معیارهای مردم‌داری است که مدیر را، به مردم نزدیک‌تر می کند. خداوند نیز در این باره از زمام‌داران می‌پرسد. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله، می‌فرمایند: «خداوند بزرگ از هر زمام‌داری درباره زیردستش می‌پرسد که آیا از او به نیکی مراقبت کرده یا آن را تباه ساخته است.» و در جایی دیگر فرموده‌اند: «هر کس ریاست قومی را بر عهده گیرد و با آنان به نیکی رفتار نکند او را در برابر هر روزی هزار سال در گوشه‏ای از دوزخ زندانی می‌‏کنند، و با دستهای غل شده بر گردن محشور می‏‌شود.»

مولای متقیان نیز به همه زمام‌داران تأکید می‌کردند که با رفتاری نیک بر دلهای مردم مدیریت کنند. ایشان در نامه به فرماندار بصره نوشتند: «با مردم آن، به نیکی رفتار کن، و گره وحشت را از دل‏هایشان بگشای.» آن حضرت آفت زمام‌داران را بدی سیرت (طریقه نادرست در سلوک با مردم) می‌دانند.

مردم را از ستم آزاد کن

امام علی علیه‌السلام، در سخنی کوتاه به گوشه‌ای از خدماتش به مسلمین و کسانی که تحت حکومت او می زیستند اشاره می‌کند و آن را در چهار جمله بیان می‌دارد: «به یقین، وظیفه حسن جوار را درمورد شما به کار بستم»

منظور از حسن جوار این است که انسان، در برابر معاشران و دوستان هم‌زیستی مسالمت آمیز و توأم با ادب و احترام و تحمل ناملایمات داشته باشد؛ به‌گونه‌ای که از حضور او در جمعشان احساس آرامش و خوش‌وقتی کنند.

در دوّمین خدمت خود به مردم می‌فرماید: «من در پشت سر نیز به پاسداری از شما پرداختم»

و در سوّمین و چهارمین خدمت به آزاد ساختن مردم از بند ذلت و زنجیره‌ای ظلم و اسارت اشاره می‌فرماید: «و شما را از بند ذلّت و حلقه‌های زنجیر ستم آزاد کردم»

چرا که در دوران حکومت عثمان و سیطره بنی‌امیه، دامنه ظلم و ستم در همه‌جا گسترده بود؛ امیرمؤمنان علیه‌السلام آنها را از این حکومت خودکامه فامیلی و قبیلگی، رهایی بخشید.

خدمت به مردم بدون چشم داشت!

امام علی علیه السلام در نهج‌البلاغه اشاره می‌کند که این خدمات خالصانه نه به جهت حق‌شناسی و قدردانی شایسته مردم در برابر من است، بلکه «همه اینها برای سپاس فراوان من در برابر نیکی اندکی از سوی شما و چشم‌پوشی از بدیهای فراوانی بود که نسبت به من انجام دادید؛ بدیهای آشکاری که چشم، آن را می دید و بدن، آن را لمس می‌کرد».

در حقیقت، منظور امام این است که مردم خدمتی به من نکردند که خدمات من برای شکرگزاری آن باشد؛ بلکه مشکلات و دردسرهایی که برای من آفریدید بسیار زیاد بود. در خطبه 97 نیز می‌فرماید: «همواره امتها از ظلم زمام‌دارشان در وحشت بوده‌اند؛ ولی من از ظلم پیروانم بیمناکم».

حرف آخر

مدیران در تحمّل سختیها باید صبر پیشه کنند؛ چنان‌که امام علی علیه‌السلام، می‌فرمایند: «بردباری و تحمّل سختی‏ها ابزار ریاست است.» از دیگر معیارهای مردم داری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

– احترام به نظر و رأی مردم.

– تلاش برای داشتن سطح زندگی‌اش معقول و منطقی و نزدیک به مردم.

– داشتن معاشرت نیکو با مردم.

– همیشه در دسترس بودن، به طوری‌که مردم بتوانند صدای خود را به گوش مدیر برسانند.

– ایجاد امنیت خاطر در زندگی مردم.

منبع: تبیان