مبنا و قلمرو حق اقلیتها برای داشتن دادگاه و قانون خاص

مبنا و قلمرو حق اقلیتها برای داشتن دادگاه و قانون خاص

پدیدآور: محمد ادبی فیروز جایی
مقطع: کارشناسی ارشد
استاد راهنما: حسن وحدتی شبیری
سال دفاع: 1394
دانشگاه: قم
چکیده: بحث رابطه با اقلیتها و حقوق و تکالیف ایشان از روزهای نخستین تشکیل حکومت اسلامی، موردتوجه بنیان‌گذار آن، پیامبر گرامی اسلام قرار گرفت. ازجمله مهم‌ترین مباحث، رابطه حقوقی قضایی اقلیتها با حکومت اسلامی بود. سخن بر سر حق اقامه دعوا از سوی اقلیتها در دادگاه اسلامی است و نیز امکان ایشان برای داشتن دادگاه اختصاصی باصلاحیت تخییری. به‌موجب این حق، اقلیتها می‌توانند برای اقامه دعوا یا به دادگاه اسلامی مراجعه کنند، یا آن‌که با چشم‌پوشی از این حق، به محاکم اختصاصی خودشان مراجعه کنند. اگر هم نزد دادگاه اسلامی اقامه دعوا کردند، دادگاه اسلامی مخیر است بین این‌که رسیدگی به دعوا را بپذیرد یا این‌که ایشان را به دادگاه اختصاصی خودشان ارجاع دهد. منشأ اصلی این بحث را می‌توان در آیه ‎42 سوره مبارکه مائده یافت، آنجا که یهود مدینه برای رسیدگی به یک امر جزایی نزد دادگاه اسلامی اقامه دعوا می‌کنند. به‌موجب حکم این آیه پیامبر را در رسیدگی به این دعوا مخیر بود که اگر خواست به دعوای ایشان رسیدگی کند، یا آن‌که از ایشان اعراض کند. این بحث بعدازاین ادامه پیدا کرد. در کلام معصومین دراین خصوص اشاره‌هایی شده است و فقها نیز مبانی و قلمرو این حق را موردبررسی و تحقیق قراردادند. در حقوق موضوعه، خصوصاً در کشورهای اسلامی نیز این بحث پیگیری شد و برخی از کشورها نیز حق داشتن دادگاه خاص را، با تکیه‌بر مبانی اسلامی و بعضاً با استناد به برخی مبانی موجود در حقوق موضوعه پذیرفته‌اند. صلاحیت قضایی اقلیتها خود به موضوع دیگری تحت عنوان صلاحیت قانون اقلیتها دامن می‌زند. درواقع بحث بر سر این است که با پذیرش صلاحیت دادگاه اختصاصی اقلیتها، قانون حاکم بر روابط حقوقی ایشان کدام است؟ آیا ایشان می‌توانند برای تنظیم روابط خود قانون مخصوص به خود را داشته باشند؟ مبانی پذیرش حق اقلیتها برای داشتن قانون خاص چیست؟ امروزه در ایران و برخی از دیگر از کشورها این حق در حوزه احوال شخصیه به رسمیت شناخته‌شده است. باید دید که آیا می‌توان با استناد به مبانی موجود، دایره این حق را گسترش داد یا خیر. منبع: کتابخانه دانشگاه قم