قرارداد کار چگونه خاتمه می‌یابد؟
قرارداد کار چگونه خاتمه می‌یابد؟
قرارداد کار چگونه خاتمه می‌یابد؟
محمدحسین قشقایی
قرارداد کار یکی از عناصر اولیه در حوزه روابط کار است. درواقع نخستین مرحله برای ایجاد و برقراری رابطه کاری بین کارفرما و کارگر در انعقاد قرارداد کار ظهور می‌یابد. مفاد قرارداد تعیین‌کننده شرایط و ضوابط کاری میان طرفین است و تضمین‌کننده حقوق و مزایای آنان در چارچوب ضوابط و مقررات حوزه کار و تأمین اجتماعی نیز به شمار می‌رود. این‌که قرارداد کار چگونه پایان می‌یابد بحث این شماره صفحه پرسش است.
در هریک از موارد زیر قرارداد کار و روابط کاری پایان می‌یابد:
1- بازنشستگی کارگر
شخصی که بازنشسته می‌شود، درواقع از گردونه کار خارج می‌شود، بنابراین قرارداد کار خاتمه می‌یابد. برای چنین شخصی سازمان تأمین اجتماعی مستمری بازنشستگی برقرار می‌کند. ضمن این‌که به نسبت مدت‌زمان اشتغال در کارگاه به ازای هرسال سابقه یک ماه حقوق مبنا به‌عنوان پاداش پایان خدمت به کارگر پرداخت می‌شود.
2- فوت کارگر
چنان‌چه کارگری فوت کند قرارداد کار خاتمه می‌یابد، ولی باید کلیه مطالبات و حق‌وحقوق کارگر به ورثه وی پرداخت شود. ضمن این‌که سازمان تأمین اجتماعی نیز برای بازماندگان، مستمری فوت برقرار خواهد کرد. باید توجه داشت که تنها با فوت کارگر قرارداد خاتمه می‌یابد، چون کارگری قائم به شخص است و اگر کارگر قادر به فعالیت نباشد، کلاً یکی از ارکان اجرای قرارداد که کارگر است، منتفی شده است؛ اما اگر کارفرما، چه حقیقی و چه حقوقی، فوت کند قرارداد کار خاتمه نمی‌یابد و کلیه تعهدات ناشی از قرارداد به ورثه و بازماندگان وی منتقل می‌شود.
3- ازکارافتادگی کلی کارگر
ازکارافتادگی کلی حالتی است که بیمه‌شده به‌طور کامل توانایی کار را از دست می‌دهد و قادر به ادامه فعالیت نیست. ازکارافتادگی کارگر باید توسط کمیسیونهای پزشکی سازمان تأمین اجتماعی مورد تأیید قرار بگیرد تا فرد بتواند کار خود را ترک کند و از مستمری ازکارافتادگی برخوردار شود. ضمن این‌که ازکارافتادگی جزیی شامل موارد خاتمه قرارداد نمی‌شود و فرد بیمه‌شده باید حتماً ازکارافتاده کلی باشد.
4- قراردادهای موقت، انقضای مدت و عدم تجدید صریح یا ضمنی
در صورتی‌که در قرارداد مدتی تعیین‌شده باشد (چندماهه، یک‌ساله یا بیشتر) با پایان مدت مذکور، قرارداد پایان‌یافته تلقی می‌شود. تمدید قراردادهای موقت باعث دائمی شدن آنها نمی‌شود، ولی چنان‌چه اولین قرارداد دائمی باشد و کارفرما در موارد بعد کارگر را به امضای قرارداد موقت مجبور سازد قرارداد به موقت تبدیل نمی‌شود و دائمی خواهد بود. در این موارد کارگر می‌تواند به مراجع حل اختلاف مراجعه کند. در پایان قرارداد موقت نیز کارفرما موظف است به نسبت مدت انجام کار به کارگر به مآخذ 30 روز حقوق به ازای هر سال حق سنوات پرداخت کند.
5- پایان کار در قراردادهای کار معین
در برخی از قراردادها نوع کار معین و مشخص‌شده است، در چنین مشاغلی با انجام و خاتمه کار معین، قرارداد نیز پایان می‌یابد.
6- استعفای کارگر
طبق قانون کار، کارگر می‌تواند از کار خود استعفا دهد، ولی باید پس از ارائه استعفانامه، به مدت یک ماه به کار خود ادامه دهد، چنان‌چه ظرف 15 روز استعفای خود را پس بگیرد، استعفای او کأن لم‌یکن تلقی می‌شود، در غیر این صورت استعفا پذیرفته می‌شود و قرارداد کار خاتمه می‌یابد. در موارد استعفا نیز کارگر مستحق دریافت حق سنوات خواهد بود. ولی اگر کارگری بدون ترتیبات مربوط به استعفا کار را رها کند، مستحق دریافت حق سنوات نخواهد بود.
7- فسخ قرارداد به‌نحوی‌که در متن قرارداد پیش‌بینی‌شده است
چنان‌چه در متن قرارداد نحوه و شرایط فسخ قرارداد پیش‌بینی‌شده باشد، در صورت تحقق شرط مذکور، قرارداد خاتمه می‌یابد. البته شروطی که در قرارداد ذکر می‌شود نباید مغایر قانون باشد و از حداقلهای قانون کار کمتر باشد.
8- کاهش تولید و تغییرات ساختاری
«مطابق با مفاد ماده 9 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل و نوسازی صنایع کشور» شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و لزوم تغییرات گسترده در فناوری نیز می‌تواند یکی دیگر از موارد خاتمه قرارداد کار باشد. در این حالت برای کارگر بیکار، مقرری بیمه بیکاری توسط سازمان تأمین اجتماعی برقرار می‌شود.
9- اخراج موجه کارگر
اگرچه در قانون کار موضوع اخراج کارگر به‌عنوان یکی از موارد خاتمه قرارداد کار به‌روشنی ذکر نشده، ولی با عنایت به ماده 27 می‌توان اخراج موجه را از موارد پایان قرارداد کار برشمرد. هرگاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد و یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض کند، کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار، قرارداد کار را فسخ کند. در صورتی‌که کارگر نسبت به اخراج خود معترض باشد می‌تواند به هیأتهای حل اختلاف وزارت کار مراجعه کند. در صورت تأیید اخراج توسط هیأتهای حل اختلاف، کارفرما باید به ازای هرسال 30 روز حقوق به‌عنوان سنوات پایان کار به کارگر پرداخت کند؛ اما در صورتی‌که اخراج کارگر توسط مراجع حل اختلاف تأیید نشود، حکم به بازگشت کارگر بر سرکار با پرداخت دستمزد ایام تعلیق از کار توسط کارفرما صادر خواهد شد. منبع: آتیه نو