قبح نقض غرض با تأکید بر نظر امام خمینی در بحث حیله‌های فرار از ربا
قبح نقض غرض با تأکید بر نظر امام خمینی در بحث حیله‌های فرار از ربا
قبح نقض غرض با تأکید بر نظر امام خمینی در بحث حیله‌های فرار از ربا
نویسندگان: حمید انصاری، سید حامد حسین هاشمی
چکیده
در این پژوهش به «قبح نقض غرض» بسان یک قاعده فقهی پرداخته شده است و مهم‌ترین پیش‌فرضها و نتایج آن و پیشینه فقهی و گستره به‌کارگیری آن در میان فقها مورد بررسی قرار گرفته است. جواز و تشریع احکامی همچون استفاده از حیله به‌منظور فرار از ربا، پژوهشی درخور، پیرامون امکان تشریع احکام منافی با اهداف دیگر احکام را می‌طلبد. جستجوی دیرینه این قاعده در منابع نخستین فقه و آثار علمای این عرصه و نیز کنکاش در مفردات قاعده و مشخص نمودن پیش‌فرضهای آن، ساختار اصلی جستار حاضر را سامان داده است. وجود نشانه‌هایی از التزام فقهای متقدم و متأخر به قاعده قبح نقض غرض، به‌خصوص امام خمینی که با بهره‌گیری از این قاعده، قائل به ممنوعیت به‌کارگیری حیله‌های فرار از ربا شده‌اند، از پذیرش همگانی آن در عین به‌کارگیری محدود آن در فرآیند استنباط، خبر می‌دهد. هم‌چنین باور به وجود حسن و قبح عقلی، غرض‌مند بودن خداوند متعال در تشریع احکام، مشخص بودن اغراض و حتمی بودن نقض آنها، از جمله مواردی است که قاعده قبح نقض غرض، در کارکرد خویش بدانها نیازمند است.
کلیدواژگان: عقل، امام خمینی، ربا، حیله، قبح نقض غرض
پژوهشنامه متین شماره 70 بهار 1395