فاجعه سقوط آمار ازدواج در پنج سال متوالی
فاجعه سقوط آمار ازدواج در پنج سال متوالی
فاجعه سقوط آمار ازدواج در پنج سال متوالی
کاهش آمار ازدواج که از سال ۹۰ آغازشده است، همچنان ادامه دارد و این مسأله علاوه بر ایجاد نگرانی در میان خانواده‌ها، علامت سؤال بزرگی را در مقابل مسؤولان و کارشناسان قرار داده است.
ناصر جعفر زاده: بر اساس آمار سازمان ثبت‌احوال در چهارماهه سال جاری ۲۳۴ هزار و ۹۸۰ هزار واقعه ازدواج در کشور ثبت‌شده است که اگر این تعداد را با آمار سال گذشته یعنی ۲۴۰ هزار و ۳۲۹ مورد ازدواج مقایسه کنیم، اعداد و ارقام به ما می‌گوید؛ میزان ازدواج در سال ۹۵ نسبت به سال قبل ۲.۲ درصد کاهش‌یافته است.
این برای پنجمین سال پی‌درپی است که آمار ازدواج شیب نزولی را طی می‌کند.
روند افزایشی ازدواج در کشور که تا سال ۸۹ ادامه داشته، از این سال و باوجود ورود سیل جمعیتی متولدان دهه ۶۰ به سنین ازدواج، روندی نزولی گرفته است و این وضعیت تا امسال (سال ۹۵) که بر اساس پیش‌بینیهای جمعیتی بیشترین جوانان در سن ازدواج را در خود جای‌داده، ادامه داشته است.
سؤال اینجاست که چرا باوجود افزایش تعداد جوانان در سنین ازدواج که امسال رقمی حدود ۱۱.۵ میلیون نفر را شامل می‌شوند، میزان واقعه ازدواج در کشور نسبت به سال گذشته ۲.۲ و نسبت به سال ۱۳۸۹ حدود ۸ درصد کاهش‌یافته است.
ازدواج در اولویت دغدغه‌های جوانان است
تناقض موجود وقتی نمایان‌تر می‌شود که بدانیم بر پایه تحقیقات انجام‌شده دانشگاهی و همچنین مراکز پژوهشی دولتی، بیشتر جوانان به ازدواج تمایل دارند. یافته‌های آخرین مرحله طرح پژوهشی «سنجش ارزشها و نگرشهای جوانان» که از سوی مرکز مطالعات و پژوهشهای راهبردی وزارت ورزش و جوانان انجام‌شده، گویای این واقعیت است که مسأله «ازدواج» در کنار «طرد اجتماعی» و «اشتغال»، یکی از دغدغه‌های اصلی جوانان است که در میان ۳ مسأله ذهنی آنان قرار دارد. این نتایج به آن معنی است که ادعای برخی کارشناسان مبنی بر بی‌علاقگی جوانان به ازدواج یا مسأله نبودن مقوله ازدواج برای قشر جوان امروزی، محل تردید است. همچنین درحالی‌که در محافل کارشناسی، سنتهای به‌اصطلاح دست و پاگیر از موانع تحقق ازدواج و سبب‌ساز دوری جوانان از ازدواج معرفی می‌شوند، در یافته‌های سنجش ارزشها و نگرشهای جوانان، بیش از نیمی از جوانان یعنی حدود ۵۶ درصد پاسخگویان که جوانانی از سراسر کشور بوده‌اند، به سنتهای ازدواج اظهار تمایل داشته‌اند و پایبندی به این سنتها را عامل پایداری زندگی زناشویی دانسته‌اند.
از سوی دیگر در نظر گرفتن مسائل اقتصادی به‌عنوان عامل تک علیتی در کاهش میزان واقعه ازدواج در کشور نیز با اما و اگرهای فراوانی مواجه است. بالاتر بودن میزان ازدواج در مناطق به‌اصطلاح جنوب شهر نسبت به شمال شهر تهران، بالاتر بودن نرخ ازدواج در شهرهای کوچک نسبت به کلان‌شهرها و پایین‌تر بودن میانگین سن ازدواج در مناطق کمتر توسعه‌یافته نسبت به مناطق توسعه‌یافته کشور شواهدی است براین مدعا که دستکم عامل اقتصادی ارتباط مستقیمی با میزان ثبت ازدواج در کشور ندارد. پس علت واقعی کاهش آمار ازدواج چیست. مسؤولان و کارشناسان به این سؤال پاسخ می‌دهند؛
مشکل اقتصادی نیست؛ جایگاه ذهنی ازدواج تغییر کرده است
محمدرضا رستمی، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در گفتگو با مهر، با تأیید پیچیده بودن این موضوع معتقد است: باید سؤال شود که جوانان امروز کمتر گمان می‌کنند که ازدواج یک پله ارتقا در زندگی آنها محسوب می‌شود و جایگاه ذهنی ازدواج در میان جوانان تغییر کرده است آیا مسئله ازدواج جوانان، مشکل اقتصادی است یا شغل است یا موارد دیگر؟ در پاسخ باید گفت بسیاری از جوانان شغل دارند و از وضعیت اقتصادی تثبیت‌شده‌ای برخوردارند بااین‌حال ازدواج نمی‌کنند، درحالی‌که در مناطق کم‌بضاعت مثل استان سیستان و بلوچستان، جوانان با تمام محدودیتها اقدام به ازدواج می‌کنند. باید یک گفتگوی ملی برای پاسخ به این سؤال ایجاد شود. وی با اشاره به تغییر نگرش جوانان در موضوع ازدواج می‌افزاید: جوانان امروز کمتر گمان می‌کنند که ازدواج یک پله ارتقا در زندگی آنها محسوب می‌شود. درباره این طرز تلقی قضاوت مثبت و منفی نمی‌کنیم بلکه این نکته قابل‌توجه است که جایگاه ذهنی ازدواج در میان جوانان تغییر کرده است. دراین شرایط باید دلیل این طرز تفکر را شناسایی و جایگاه جدیدی را طراحی کنیم چون تا زمانی که ارزش و نگرش نسبت به ازدواج مثبت نباشد رفتار متناسب با آن نیز شکل نمی‌گیرد.
جوانان از ترس طلاق ازدواج نمی‌کنند
نیّره توکلی، جامعه‌شناس معتقد است: بسیاری از جوانان از ترس ازهم‌پاشیدگی زندگی خانوادگی ازدواج نمی‌کنند و به‌ویژه زنان چون تصور می‌کنند از حمایتهای کمتری در زندگی مشترک برخوردارند، ترجیح می‌دهند با پدر و مادر خود زندگی کنند تا وارد یک زندگی شوند که هیچ آینده روشنی برای آن متصور نیستند. باید شرایط ازدواج برای جوانان مهیا شود و ازدواج باید با مزایایی همراه باشد تشویق به ازدواج باید در کنار توجه به مطالبات جوانان باشد. باید سیاستهای حمایتی از خانواده مثل مرخصیهای زایمان، مشاوره پیش از ازدواج و حتی مبلمان شهری و … در راستای ترویج ازدواج و حمایت از خانواده پیش‌بینی شود.
وی دلایل روان‌شناختی، ضعفهای شغلی، ناپایداری و خطر تعدیل نیرو و همچنین عدم شناخت مهارتهای زندگی را از دیگر دلایل ازدواج نکردن افراد دانسته و می‌گوید: به دلیل نبود حمایتهای خانوادگی و اجتماعی، جوانان ازدواج در سنین پایین در جامعه شهری را یک ازدواج پرخطر تلقی می‌کنند و در کنار اینها می‌توان به مسائل فرهنگی ازجمله موضوع مهر اشاره کرد.
مادیات و ظواهر در رأس معیارهای جوانان برای ازدواج
پروین ریحانی، مشاور خانواده و معرف ازدواج بر وجود سنتهای غلط درزمینه ازدواج اشاره‌کرده و معتقد است: نبود آموزشهای پیش از ازدواج باعث شده که انگیزه جوانان از ازدواج نامعلوم باشد. بسیاری جوانان حتی در سنین بالاتر هنوز نمی‌دانند از ازدواج چه می‌خواهند و البته پدر و نبود آموزشهای پیش از ازدواج باعث شده که انگیزه جوانان از ازدواج نامعلوم باشد. بسیاری جوانان حتی در سنین بالاتر هنوز نمی‌دانند از ازدواج چه می‌خواهند و البته پدر و مادرها هم براین ضعف صحه می‌گذارند و بسیار می‌شنویم که پدر و مادرها فرزندان خود را از ازدواج در سنین پایین بازمی‌دارند. تغییر معیارهای ازدواج و گرایش جوانان به مسائل مادی و زیباییهای ظاهری از دیگر عوامل سخت شدن ازدواج است. موارد بسیاری مشاهده می‌شود که پسران جوان پیش یا پس از رفتن به خواستگاری تقاضای عکسهای خصوصی دختر رادارند که در مواردی شاهدیم که این خواسته در کمال تعجب اجابت می‌شود؛ چیزی که نه در فرهنگ دینی و نه در فرهنگ ملی ما مصداقی برای آن پیدا می‌شود.
این معرف ازدواج جوانان می‌افزاید: موارد زیادی وجود دارد که دهها مورد دختر به فرد متقاضی ازدواج معرفی می‌شود اما معیارها آن‌چنان با مادیات درآمیخته است که شغل پدر دختر و محل سکونت یا حتی املاک و مستغلات خانواده دختر بیش از ملاکهای اخلاقی و رفتاری مورد سؤال و توجه قرار می‌گیرد. حتی مواردی داشته‌ایم که باوجود توافق بر سر مسائل مختلف، ازدواج دختر و پسر به دلیل چند سانتی‌متر تفاوت قد یا شکل بینی و دیگر ظواهر جسمانی برهم‌خورده است.
تب ادامه تحصیل مانع ازدواج زودهنگام جوانان
در همین زمینه مینو اصلانی، مسؤول بسیج جامعه زنان هم مسائل فرهنگی را در کنار مسائل اقتصادی مهم‌ترین دلیل دوری جوانان از ازدواج می‌داند و می‌گوید: اگرچه مباحث اقتصادی بسیار مهم است اما پیش از آن باید در حوزه فرهنگ اقداماتی انجام شود. در حال حاضر تب ادامه تحصیل تا رسیدن به مشاغل مدیریتی رده‌بالا و پردرآمد، دختران و پسران جوان را فراگرفته است و جوانان گمان می‌کنند ازدواج پیش از اتمام تحصیلات به روند ادامه تحصیل آنان ضربه می‌زند. باید تسهیلات و خدماتی برای ادامه تحصیل زوجینی که در سنین پایین‌تر ازدواج می‌کنند فراهم شود تا جوانان ازدواج را سد تحصیلات خود نبینند. همچنین ترویج نگاه غلط به ازدواج در میان جوانان از سوی شبکه‌های ماهواره‌ای و دیگر ابزار تبلیغاتی سبب شده نگاه جوانان به ازدواج تغییر کند. جوانان امروزی ازدواج را نقطه کمال خود نمی‌بینند و جایگاه ازدواج به‌عنوان مهم‌ترین رویداد زندگی تضعیف‌شده است.
اصلانی می‌افزاید: دستگاههای دولتی باید تمام امکانات و ظرفیتهای خود را در اختیار جوانان قرار دهند تا واهمه جوانان از ازدواج کم شود. هزینه‌های بالا و تشریفات بیهوده در مراسم عروسی و پس‌ازآن در زندگی مشترک موجب ازدواج هراسی در جوانان شده است که این روند باید اصلاح شود.
حجت‌الاسلام برمایی، استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز می‌گوید: بحثهای حمایتی از ازدواج در دستگاههای دولتی وجود ندارد و حمایتهای خانوادگی که درگذشته به‌شدت وجود داشت کاهش‌یافته است. جوانان ما نمی‌خواهند برای رسیدن به زندگی عاشقانه هزینه کنند. تمایل به ازدواج در جوانان وجود دارد و به‌طور کامل مخالف این نظر هستم که جوانان ما از ازدواج گریزان هستند. قرنهاست مردم‌دارند با تمسک به باورها و اعتقادات خود ازدواج می‌کنند زیرا ازدواج یک امر مردمی است. دولت تنها موظف است از این اقدام مردمی حمایت کند.
این کارشناس خانواده می‌افزاید: همچنین لازم است ابزارهای معرفی جوانان به یکدیگر را به‌روز کنیم. درگذشته خانواده‌ها و بزرگان فامیل در مراسم مختلف مذهبی یا ملی جوانان را برای امر مقدس ازدواج به هم معرفی می‌کردند اما این سنت امروز کمرنگ شده است و همین نبود پشتوانه خانوادگی در آغاز معرفی دختر و پسر سبب ترس و تزلزل جوانان برای اقدام به ازدواج می‌شود.
مسأله ازدواج و کاهش آمار وقوع این پدیده حیاتی به معمایی برای کارشناسان و مسؤولان تبدیل‌شده است. از سویی در فرهنگ ما ازدواج به‌عنوان عامل رشد و تعالی فردی شناخته می‌شود و از سوی دیگر بسیاری از جوانان امروز ترجیح می‌دهند پله‌های ترقی اجتماعی را در عالم تجرد بپیمایند. نظرات کارشناسان اگرچه هرکدام وجوهی از این معما را پاسخ می‌دهد، اما به نظر می‌رسد رسیدن به پاسخ نهایی و راهگشا برای حل این معضل اجتماعی نیازمند تحقیقاتی گسترده و همه‌جانبه است. با توجه به ابلاغ سیاستهای کلی خانواده از سوی رهبر معظم انقلاب که در آن بر «ایجاد نهضت فراگیر ملی برای ترویج و تسهیل ازدواج موفق و آسان برای همه دختران و پسران و افراد در سنین مناسب ازدواج» و همچنین نفی تجرد، تاکید شده است، لازم است تمام ظرفیتهای کشور در راستای این امر مقدس قرار گیرد اما پیش از آن شناخت و معرفت در مورد دلایل دوری جوانان از ازدواج، مسأله‌ای است که نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت. منبع: مهر