طرح اعطای تابعیت به کودکانی که پدر غیر ایرانی دارند
طرح اعطای تابعیت به کودکانی که پدر غیر ایرانی دارند
طرح اعطای تابعیت به کودکانی که پدر غیر ایرانی دارند
قوانین، این کودکان را به دلیل این‌که ازدواج پدر و مادرشان ثبت قانونی نشده به رسمیت نمی‌شناسد بسیاری از این ازدواجها فقط به‌صورت شرعی بوده و به‌صورت قانونی انجام‌نشده است در حال حاضر ایران با یک‌میلیون کودک، نوجوان و جوان بی‌هویت روبه‌روست که از طبیعی‌ترین حقوق خود محرومند این کودکان در بلندمدت هزینه‌های زیادی را به جامعه تحمیل می‌کنند دولت باید هرچه سریع‌تر با اعطای هویت به این کودکان، تمهیدات لازم را فراهم آورد ممکن است در صورت اعطای تابعیت به این کودکان، در آینده آنها تقاضای حقوق سیاسی کنند در حال حاضر افاغنه بخشی از نیازهای نیروی کار کشور ما را تأمین می‌کنند
سالهاست که فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی با مشکلات بسیاری مواجه هستند. این کودکان به دلیل داشتن پدر غیر ایران باید معضلات بسیاری ازجمله بی‌هویت بودن را تحمل کنند زیرا آنها شناسنامه‌ای ندارند که نام پدر و مادر و به عبارت بهتر هویتشان در آن ثبت‌شده باشد و به این لحاظ از کلیه حقوق شهروندی مانند تحصیل، بهداشت، اشتغال و…. محروم بوده و غالباً با افزایش سن نیز شغل و معیشت مناسبی داشته باشند. هرچند که سال گذشته رهبر معظم انقلاب عنوان کردند که هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند. اما بسیاری از این کودکان به سبب فقر خانواده نمی‌توانند وارد مدرسه شده و مجبورند برای معاش خانواده مشغول کار شوند. کودکانی که به لحاظ ورود غیرقانونی پدرشان به کشور باید تاوان سنگین محرومیت از حقوق اجتماعی را بپردازند. قوانین این کودکان را به دلیل این‌که ازدواج پدر و مادرشان ثبت قانونی نشده است به رسمیت نمی‌شناسد.
قانون در این زمینه چگونه است؟
بر اساس قانون مصوب 1385 مجلس شورای اسلامی، فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی که در ایران متولدشده یا حداکثر تا یک‌سال پس از تصویب این قانون در ایران متولد می‌شوند، می‌توانند بعد از رسیدن به سن هجده سال تمام تقاضای تابعیت ایرانی نمایند. این افراد در صورت نداشتن سوءپیشینه کیفری یا امنیتی و اعلام رد تابعیت غیر ایرانی، به تابعیت ایران پذیرفته می‌شوند. از تاریخ تصویب این قانون افرادی که در اثر ازدواج زن ایرانی و مرد خارجی در ایران متولد شوند و ازدواج والدین آنان از ابتدا با رعایت ماده(1060) قانون مدنی به ثبت رسیده باشد، پس از رسیدن به سن هجده سال تمام و حداکثر ظرف مدت یک‌سال، بدون رعایت شرط سکونت مندرج در ماده (979) قانون مدنی به تابعیت ایران پذیرفته می‌شوند. اما مشکل اینجاست که بسیاری از این ازدواجها فقط به‌صورت شرعی انجام‌شده و این ازدواج در محضر و به‌صورت قانونی انجام‌نشده است تا کودکان حاصل ازاین‌گونه ازدواجها در حمایت قانون قرار گیرند. اکثر این زنان نیز فقر خانواده را دلیل اصلی این ازدواج می‌دانند. به‌عبارت‌دیگر یا دختران به اتباع بیگانه به‌خصوص مردان افغانی فروخته‌شده‌اند یا این‌که از سر اجبار به‌زور عقد کرده‌اند که حال با داشتن چندین فرزند بدون هویت، با مشکلات بسیار زیادی مواجه هستند. با توجه به افزایش میزان این کودکان و تبعاتی که آنها می‌توانند برای جامعه داشته باشند، بحث اعطای تابعیت به کودکانی که حاصل از ازدواج مادر ایرانی و پدر خارجی هستند، در مجلس شورای اسلامی مطرح‌شده است.
رضا شیران خراسانی به‌عنوان پیشنهاددهنده این طرح معتقد است، تعداد زیادی از زنان ایرانی که اغلب از طبقه مستضعف و محروم بودند با مردان غیر ایرانی ازدواج شرعی کردند که حاصل این ازدواجها، جمعیت 800 هزار تا یک‌میلیون‌نفری کودکانی است که باوجود سکونت در ایران، حقوق و تکالیفی برای آنها تعریف‌نشده است.در این راستا باید گفت در حال حاضر ایران با یک‌میلیون کودک، نوجوان و جوان بی‌هویت روبه‌رو است که از طبیعی‌ترین حقوق خود نیز محروم مانده‌اند و این امکان وجود دارد که آنان با مشکلاتی مانند اعتیاد روبه‌رو شوند که آسیبهای اجتماعی بیشتری برای کشور در پی خواهد داشت.
طیبه سیاوشی، نماینده تهران نیز این طرح را مهم‌ترین خواسته نمایندگان مجلس دهم دانسته و عنوان کرده بود این طرح برای هویت بخشیدن انسانهایی است که تاکنون از همه حقوق شهروندی خود محروم بوده‌اند.
مخالفان و موافقان این طرح
هرچند این طرح هم مخالفانی دارد. فرهاد تجری در مخالفت با این طرح، مسایل امنیتی و مالی را نگران‌کننده دانسته بود. اما سیاوشی به‌عنوان عضو فراکسیون زنان و کمیسون فرهنگی مجلس در مخالفت با این نگاه می‌گوید: «هزینه‌هایی که این افراد در بلندمدت به جامعه تحمیل می‌کنند سنگین‌تر از اجرایی شدن آن است. ما هم قبول داریم که تابعیت دادن به این افراد هزینه‌هایی برای کشور به همراه دارد اما واقع‌بینانه که نگاه کنیم، این هزینه‌ها از آن‌چه این افراد بعد‌ها در قالب آسیب اجتماعی به کشور وارد می‌کنند بیشتر نیست». این در حالی است که طی روزهای گذشته عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس با تأکید بر اصلاح قانون تابعیت، خواستار ورود جدی مجلس به رفع مشکلات افراد فاقد شناسنامه شد.
محمدجواد فتحی بابیان این‌که با رعایت مسایل امنیتی می‌توان نسبت به اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی اقدام کرد، به «خانه ملت» گفته بود: در سیستم و قانون مدنی ما، معیار خون برای تابعیت در نظر گرفته‌شده به این معنی که هر فردی که پدر ایرانی داشته باشد باوجود این‌که خارج از کشور متولدشده یا مادر غیر ایرانی داشته باشد، تبعه ایرانی محسوب می‌شود؛که نیاز است این موضوع اصلاح شود.این در حالی است که برای سیستم خون در مواردی باید استثنائاتی قایل شد به این شکل که تابعیت از طرف مادر هم قابل تسری به فرزند باشد.
نگاه به تابعیت نباید جنسیتی باشد
این نماینده مجلس در ادامه، بابیان این‌که نگاه به تابعیت نباید نگاه جنسیتی باشد، ادامه داد: باید تمهیداتی اتخاذ شود تا فرزندان دارای مادر ایرانی هم بتوانند تابعیت ایران را تحصیل کنند مگر در مواردی که بیم آن وجود داشته باشد که بیگانگان بخواهند از این طریق به‌نوعی در کشور ایجاد سلطه کنند.
فریب دختران و زنان ایرانی
اما در این زمینه، دکتر حسین رحمت الهی حقوقدان و استاد دانشگاه در رابطه با کودکانی که پدر غیر ایرانی دارند با اشاره به این‌که مطابق دکترین حقوق بشر کودکان باید هویت داشته باشند به «قانون» گفت: در حال حاضر ما با دو مشکل مواجه هستیم. مشکل اول، برخی از اتباع (عمدتاً کشورهای عربی) هستند که وارد کشور می‌شوند که به‌خصوص این مشکل در استان خراسان بیشتر وجود دارد. این افراد با پرداخت پول، دختران و زنان ایرانی را فریب داده و با آنها رابطه برقرار می‌کنند و چند ماهی نیز با وی زندگی کرده و پس از مدتی نیز با وعده مراجعت، به کشورشان بازمی‌گردند و در بسیاری موارد نیز طی این مدت خانم باردار می‌شود. اما مرد پس از بازگشت به کشورش، هرگز بازنمی‌گردد و زن می‌ماند با بچه‌ای که محصول این رابطه است.باید گفت افرادی که فقط به لغو کنسرتها فکر می‌کنند، چرا در برابر این معضل اجتماعی ساکت هستند؟ شهر مشهد یکی از شهرهایی است که به علت هم‌جواری با مرزهای کشور، حدود یک‌میلیون و چهارصد هزار پناهنده دارد و به تعداد این اتباع خارجی که با دختران ایرانی ازدواج‌کرده‌اند، کودکانی وجود دارد که ناشی از ازدواج یا قول ازدواج یا محرمیت این اتباع با دختران ایرانی هستند. پس موضوع کوچک و کم‌اهمیتی نیست که به‌سادگی بتوان از کنار این تعداد کودکان گذشت و به نظر می‌رسد دولت باید سریع‌تر نسبت به این موضوع عکس‌العمل جدی نشان دهد. در حال حاضر نیاز است که سیاست مهاجرتی روشن و متقنی داشته باشیم تا ضمن استفاده از این مهاجران به‌عنوان نیروی کار در کشور بتوانیم از مهاجرتهای غیرقانونی نیز ممانعت به عمل‌آوریم. این حقوقدان با اشاره به مشکل بعدی خاطرنشان کرد: اما مشکل دوم زمانی است که اتباع بیگانه با توجه به شرایط خاصی که در کشور ما حاکم است (حال چه به لحاظ قانونی و البته اکثراً به‌صورت غیرقانونی) وارد کشور می‌شوند و با دختران فقیر حاشیه شهرها ازدواج می‌کنند تا به‌واسطه این ازدواج در ایران ماندگار شوند. پس واضح است، به دلیل این‌که مرد به‌صورت غیرقانونی وارد کشور شده، ازدواج وی با دختر ایرانی گرچه به‌صورت شرعی انجام‌شده اما هرگز ثبت نمی‌شود و به دنبال آن نیز وقتی فرزندی به دنیا می‌آید، این کودک نیز نمی‌تواند هویتی داشته باشد. اصولاً باید گفت این نوع ازدواجها مشکلات جدی مانند عدم تطابق فرهنگی و مسایل دیگری را نیز به دنبال خواهند داشت.
تأمین نیروی کار
این استاد دانشگاه ادامه داد: اما نکته‌ای که وجود دارد این است که سالهاست به‌هرحال افاغنه وارد کشور شده و بخشی از نیازهای نیروی کار ما را نیز تأمین می‌کنند. واقعیت این است که در برخی از مشاغل مانند سنگ‌تراشی، مرغ داری، گاوداری، بنایی و…. اگر افاغنه نباشند، جوانان ایرانی تن به این‌گونه مشاغل نمی‌دهند. این در حالی است که اتباع بیگانه به‌راحتی این مشاغل را می‌پذیرند. پس مهم است که دولت به این موضوع توجه کند و این افراد را جذب و ورود آنها به کشور را قانونمند کند. موردی که در بسیاری از کشورها مانند آلمان وجود دارد این است که این کشور به لحاظ این‌که نیاز به نیروی کار دارد، ورود مهاجران و پناهندگان را قانونی کرده تا بتواند از این نیروی کار استفاده کند. مشکلی که در کشور ما هنوز حل‌نشده است.
دولت نباید نسبت به سرنوشت این کودکان بی‌تفاوت باشد
رحمت الهی با اشاره به این‌که به‌هرحال اتباع بیگانه وارد کشور شده و با دختران و زنان ایرانی ازدواج‌کرده و بچه‌دار شده‌اند و البته تعداد این کودکان کم هم نیست و دولت نمی‌تواند نسبت به سرنوشت آنها بی‌تفاوت باشد، تصریح کرد: اگر این کودکان هویت نداشته باشند از کلیه حقوقی که به آنها تعلق می‌گیرد محروم می‌شوند؛ مانند داشتن شناسنامه، حق تحصیل و… به اعتقاد بنده دولت باید با توجه به این مسایل در این زمینه تصمیم جدی برای این کودکان بگیرد. در این زمینه ابتدا باید اجازه دهند افرادی که ازدواج شرعی داشته‌اند، ازدواج آنها به‌صورت قانونی ثبت شود. سپس باید به تبعه بیگانه که با دختر ایرانی ازدواج‌کرده تابعیت ایرانی یا اجازه موقت دهند تا این فرد بتواند به‌راحتی زندگی کند. این استاد دانشگاه با اشاره به طرح اعطای تابعیت به مادران نیز خاطرنشان کرد: این موضوع هم می‌تواند تبعات منفی و هم تبعات مثبت داشته باشد. ازیک‌طرف کودک دارای هویت شده و می‌تواند از کلیه حقوقی که قانون برای شهروندان در نظر گرفته است برخوردار شود اما همان‌طور که پیش‌تر هم ذکر کردم، ما باید سیاست مهاجرتی روشنی داشته باشیم. بسیاری از مشکلاتی که در حال حاضر با آنها مواجه هستیم باید از زوایای گوناگون در مجلس موردنقد و بررسی قرار گیرند. به نظر بنده فقط صرف مطرح کردن طرح کافی نیست بلکه این طرح باید با مشورت از وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، حتی شورای عالی امنیت ملی باشد و نظرات و پیشنهادات آنها باید پیوست این طرح باشد و این طرح باید همراه پیوست فرهنگی، مهاجرتی، امنیتی، تابعیتی، مدنی و حقوق اجتماعی باشد و فقط به دنبال این نباشیم که به کودکان حاصل از این ازدواجها، هویت و تابعیت دهیم. زیرا در این صورت و بدون در نظر گرفتن نظارت کارشناسان و کلیه سازمانهایی که در این زمینه دخیل هستند، در صورت تصویب طرح در مجلس، ممکن است تبعات منفی دیگری داشته باشد که قابل‌کنترل نخواهد بود.
تقاضای حقوق سیاسی
وی در پاسخ به سؤالی که آیا تصویب طرح اعطای تابعیت به این کودکان، افزایش ورود اتباع بیگانه به کشور را به همراه نخواهد داشت توضیح داد: دولت باید فکر اساسی در این زمینه داشته باشد. در حال حاضر این مشکل وجود دارد که به لحاظ مصلحت و نظم عمومی، به این کودکان تابعیت ایرانی بدهیم. این در حالی است که ممکن است در صورت اعطای تابعیت به آنها، در آینده این کودکان تقاضای حقوق سیاسی کنند و این مشکلی است که قانون ما در مورد آن ساکت است. ما در قانون اساسی داریم که رئیس‌جمهور باید ایرانی‌الاصل باشد. یا این‌که مطابق ماده 982 قانون مدنی، اتباعی که تابعیت آنها اکتسابی است نمی‌توانند در پستهای حساس مانند رئیس قوه قضاییه، عضو قوه مقننه، وزیر خارجه، عضو وزارت اطلاعات و عضو نمایندگی سیاسی ایران شوند. این در حالی است که باید دید اگر به همسران این زنان که اتباع بیگانه هستند تابعیت داده شود آیا تابعیت حقوق سیاسی هم داده می‌شود؟ یا بعد از چه مدتی از حقوق سیاسی برخوردار می‌شوند؟ یا این‌که حقوق اجتماعی و مدنی نیز به این افراد داده می‌شود؟ به این افراد اجازه مالکیت داده می‌شود برای مثال خانه‌ای به نام خودشان خریداری کنند؟ که البته این مسایل برمی‌گردد به سیاستهای مهاجرتی که باید اتخاذ شود. برای مثال کشور آمریکا که کشوری مهاجرپذیر است به اتباع آسیایی تابعیت کشور خودش را نمی‌دهد و فقط آنها را شهروند خود می‌داند زیرا می‌ترسد آسیاییها با گرفتن تابعیت آمریکایی در انتخابات، سرنوشت سیاسی این کشور را تعیین کنند. این در حالی است که به اتباع برخی از کشورها مانند اتباع آفریقایی سریعاً تابعیت می‌دهد. برای همین اوباما که پدرش آفریقایی است می‌تواند رئیس‌جمهور آمریکا شود.
باید سیاست مهاجرتی روشنی داشته باشیم
رحمت الهی در خاتمه یادآور شد: در حال حاضر مهم‌ترین نکته‌ای که وجود دارد و در بالا نیز ذکر کردم این است که ما باید سیاست مهاجرتی روشنی داشته باشیم تا این طرح اعطای تابعیت به کودکانی که پدر غیر ایرانی دارند نتواند باعث افزایش ورود اتباع بیگانه به کشور شود. در حال حاضر در میان کشورهای همسایه فقط افاغنه تمایل زیادی برای ورود به کشور دارند و اتباع سایر کشورها فقط برای مسافرت و خوش‌گذرانی وارد کشور می‌شوند و کمتر میل به ازدواج و اسکان دارند. بنابراین تنها مشکلی که وجود دارد افغانها هستند؛ پس دولت باید ضمن بررسی همه‌جانبه موضوع در این زمینه بتواند تصمیمی جدی اتخاذ کند.
گره کور بی‌تابعیتی
بر اساس این گزارش باید گفت زنانی که با اتباع بیگانه ازدواج کرده‌اند، سالهاست که با مشکلاتی مانند غم نان، نداشتن شناسنامه کودکانشان، بیکاری و …. دست‌وپنجه نرم می‌کنند و بزرگ‌ترین معضل آنها این است که کودکانشان به رسیمت شناخته نمی‌شوند و هویتی ندارند.
آنها که به دلیل عدم اطلاع از قانون تابعیت، ازدواج کرده‌اند حال نمی‌دانند با بچه‌های قد و نیم قد خود چه کنند. اما حال آنها به همراه کودکانشان چشم به مجلس دوخته‌اند تا نمایندگان با تصویب قانون اعطای تابعیت بتوانند گره کوری که سالها بر زندگیشان خورده است را باز کنند. منبع: قانون