این افراد از همه مردم وحشت دارند!
این افراد از همه مردم وحشت دارند!
این افراد از همه مردم وحشت دارند!
خداوند کریم در سوره حجرات، جامعه اسلامی را ملزم می‌سازد که سه اصل اخلاقی را به‌عنوان حق لازم- که از لوازم و آثار اخوت اسلامی و برادری دینی است- نسبت به یکدیگر رعایت نمایند:
- بدگمانی و بدبینی نسبت به مسلمانان ممنوع است.
- یک فرد مسلمان نباید در امور مردم کنجکاوی کند.
- غیبت و بدگویی پشت سر مسلمان حرام است.
بدگمانی
اکنون نخستین اصل یعنی «بدگمانی» موردبحث ماست. بدبینی یک حالت روانی منفی است که شخصیت و احترام و تقوا و پاکی افراد در فضای فکر و قضاوت دارنده آن، لطمه می‌بیند. افراد بدبین از میان هزاران نقاط روشن و جلوه‌های خوب زندگی مردم، فقط به نقطه‌های مبهم و تاریک و تیره زندگی آنان، توجه می‌کنند. همه ما می‌دانیم که جان و مال و آبروی مسلمان محترم و هرگونه تعدی به آن حرام است و هیچ فرد مسلمانی، نباید بی‌جهت در درون خود، به حریم شخصیت و پاکی مسلمانی با بدبینی و بدگمانی و داوری بد، تجاوز نماید. از این نظر، اسلام هرگونه بدگمانی و بدبینی را که منجر به لکه‌دار ساختن شخصیت کسی در محیط فکر و پندار می‌شود، تحریم نموده و دستور داده است که جامعه باایمان از هرگونه سوءظن نسبت به همدیگر بپرهیزند.
ضررهای بدبینی
جان و مال و آبروی مسلمان محترم و هرگونه تعدی به آن حرام است و هیچ فرد مسلمانی، نباید بی‌جهت در درون خود، به حریم شخصیت و پاکی مسلمانی با بدبینی و بدگمانی و داوری بد، تجاوز نماید.
- شکنجه روحی: نخستین نتیجه بدگمانی، به خود انسان برمی‌گردد؛ ازآنجاکه افراد بدگمان نمی‌توانند اعمال دیگران را خالی از غرض و آلودگی تصور نمایند، همواره در رنج روحی و درد روانی سختی به سر می‌برند و سوزوگداز خیال و پندار، همواره آنان را شکنجه می‌دهد.
- گسستگی رشته‌های الفت: بدبینی، رشته الفت و دوستی را از هم می‌گسلد و براثر گمان بدی که انسان به دیگران دارد، همواره آنها را خیانت‌کار و در میدان دوستی، ناپایدار می‌پندارد، ناچار می‌شود که همه گونه روابط خود را با آنها قطع کند؛ ازاین‌رو پیشوایان ما فرموده‌اند: «من غلب علیه سوء الظّن لم یترک بینه و بین خلیل صلحا؛ (غررالحکم، ص 697) بدگمانی بر هرکس که غلبه کند، هر نوع صلح و صفایی را که میان او و دوستان وی برقرار است، از بین می‌برد».
- انزوا و گوشه گیری: افراد بدبین همیشه منزوی و گوشه‌گیرند و براثر رعب و ترسی که از مردم‌دارند، هرگز نمی‌توانند با کسی انس بگیرند؛ ازاین‌رو در روایات، آمده است که: «من لم یحسن ظنّه استوحش من کلّ احد؛ افراد بدبین از همه مردم وحشت دارند» (غرر الحکم، ص 712)
توجه به دو نکته ضروری:
1 ـ اگرچه لازم است انسان نهایت تلاش خود را انجام دهد تا در معرض بدگمانی و سوءظن دیگران قرار نگیرد. بااین‌وجود، ممکن است که یک فرد به دلیل موقعیت اجتماعی، مالی یا شغلی خاصی که دارد، هرچند که انسان پاکی باشد، مورد بدگمانی یا حسادت دیگران قرارگرفته و متهم به گناه شود و مورد آزار و اذیت آنان واقع شود.
کسی که دچار این تهمتها شده، باید بداند که وظیفه او راضی نگه‌داشتن خدا است نه دیگران؛ زیرا آن‌کسی که حساب‌رسی اعمال انسانها را بر عهده دارد و پاداش و جزای آن را خواهد داد، خدا است نه دوستان و اطرافیان یا همکاران؛ ازاین‌رو، نباید زیاد نگران باشد و برای حرف دیگران، خود را آزار دهد، بلکه باید بر خدا توکل کند و چشم امید به رحمت و پاداشهای بزرگ او داشته باشد.
2 ـ اما کسانی که بدون دلیل به دیگران بدگمان شده و به مؤمنان تهمت می‌زنند، باید بدانند که دچار گناه بزرگی شده و باید به‌سرعت از گناه خود توبه کرده و از کسی که به او تهمت‌زده‌اند، حلالیت بطلبند. تهمت به دیگران، از گناهان کبیره محسوب می‌شود که قطعاً آخرت انسان را تباه می‌کند و عذابی بزرگ برای تهمت زننده مهیا می‌سازد. این گناه، از برخی گناهان کبیره دیگر همچون غیبت نیز بزرگ‌تر و بدتر است؛ زیرا غیبت عبارت از سخن گفتن از عیوبی است که در دیگران وجود دارد، ولی تهمت، بیان کردن مطالب غیرواقعی و دروغ درباره دیگران است. خداوند در قرآن درباره بدگمانی چنین فرموده است: «إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»؛ [1] برخی از بدگمانیها، گناه محسوب می‌شود.
حال وقتی‌که گمان بد نسبت به دیگران، گناه محسوب می‌شود، اگر کسی این بدگمانی را به زبان جاری کند و به دیگران منتقل کند که به آن تهمت و افتراء گفته می‌شود، چه گناه بزرگی محسوب خواهد شد؟ ازاین‌رو در روایات، موضع سختی در مقابل این کار زشت گرفته‌شده است. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «هر کس به برادر مؤمنش تهمت بزند، همان‌گونه که نمک در آب حل می‌شود، ایمان در قلب او از بین خواهد رفت.» [2]
پی‌نوشتها:
[1]. حجرات، 12.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 361
منابع:
سایت اسلام کوئیست
سایت حوزه
سبحانی، جعفر، نظام اخلاقی اسلام
منبع: تبیان