انواع قراردادهای نفتی

انواع قراردادهای نفتی

با توجه به اینکه امروزه عملاً نظامهای امتیازی جای خود را به نظامهای قراردادی داده‌اند و این نظامها در قالبهای گوناگون عمل می‌کنند به معرفی برخی از قالبهای نظامهای قراردادی اشاره می‌شود.

1- قراردادهای مشارکتی

این نوع قراردادها به دودسته تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:

1-1. موافقت‌نامه‌های مشارکت در تولید

این نمونه از پیمان‌نامه‌ها از دهه 1960 رایج گردید و مورد استقبال برخی از کشورهای نفتی قرار گرفت. در این قراردادها، نفت و گاز تولیدشده میان دولت و شرکت سرمایه‌گذار تقسیم‌شده، حقوق مالکانه متعلق به دولت است، لیکن به‌واسطه مشارکت دولت میزبان از طریق شرکت ملی نفت درزمینه مدیریت عملیات با شرکت سرمایه‌گذار در پیوند است.

این نوع از قراردادها، شرکت خارجی را متعهد به پرداخت مالیات و در برخی موارد بهره­ مالکانه، آموزش نیروی انسانی و مشارکت دولت میزبان می‌نماید.

2-1. قراردادهای مشارکت در سرمایه‌گذاری

در این قراردادها، کشور میزبان و شرکت عامل در سود و خطرپذیری توافقنامه‌های نفتی سهیم هستند. میزان مشارکت در عقد موافقت‌نامه‌های امتیاز متفاوت است درنتیجه دولت به‌مثابه شریک در تولیدی که بر اساس قرارداد انجام می‌شود، سهیم است.

سهم هزینه­ دولت به شیوه‌ای مستقیم و یا اختصاص بخشی از سهم تولید خواهد بود که به شرکت نفتی پرداخت می‌شود. در این قراردادها، دولت میزبان افزون بر مالیات، درصدی از سود واقعی را نیز به خود اختصاص می‌دهد.

2- قراردادهای خدماتی

این نمونه از قراردادها از دیرینه‌ترین اشکال روابط قراردادی بین افراد از یک‌سو و جوامع از سویی دیگر به شمار می‌آیند. این نوع از قراردادها در سه دسته قرار می‌گیرند:

1-2. قراردادهای صرفاً خدماتی

این دسته از قراردادها در فعالیتهای اکتشافی کاربرد ندارد و تنها در تلاشهای تولید مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. پاداش این قراردادها نقدی است و بهای مقطوع و مشخصی دارد. بااین‌همه، گاه به‌منظور افزون نمودن انگیزه سرمایه‌گذار بیگانه در ارائه خدمات بهتر، امتیازاتی مانند خرید قسمتی از تولید اعطا می‌شود. نوع ساده آن، به‌صورت حق‌الزحمه مقطع برای ارائه خدمات مشخص است و بابت دریافت کمکهای فنی به کشور میزبان هیچ سهمی از نفت خام تولیدی پیش‌بینی‌نشده است.

2-2. قراردادهای ریسکی خدمت

این نوع قراردادها، عموماً در کشف میادین نفت و گاز کاربرد دارند، اصولاً ماهیت این نوع قراردادها به‌گونه‌ای است که مسائلی چون مالیات و بهره مالکانه کمتر موردتوجه طرفین قرار می‌گیرد. درصورتی‌که کشفی صورت نپذیرد، قرارداد به‌خودی‌خود منتفی است. لیکن در صورت کشف نفت یا گاز، شرکت ملزم است که آن را به مرحله تولید برساند.

به‌هرتقدیر، کل تولید در اختیار کشور میزبان قرار خواهد گرفت و شرکت عامل طبق شرایط قرارداد یا از مبلغی مقطوع به‌عنوان بازپرداخت سرمایه به همراه نرخ بهره و خطرپذیری برخوردار خواهد شد و یا بر اساس درآمد حاصل از میزان نفت تولیدشده پس از کسر مالیات سهم خواهد برد.

3-2. قراردادهای بیع متقابل

در قراردادهای خدماتی بیع متقابل، شرکت سرمایه‌گذار بیگانه، تمامی وجوه سرمایه‌گذار مانند نصب تجهیزات، راه‌اندازی و انتقال فنّاوری را بر عهده می‌گیرد؛ و پس از راه‌اندازی پروژه، آن را به کشور میزبان واگذار می‌کند. بازگشت سرمایه و نیز سود سرمایه شرکت، از طریق دریافت محصولات تولیدی انجام می‌گیرد. دلیل طبقه‌بندی قرارداد بیع متقابل در رده قراردادهای خرید خدمت این است که انجام بازپرداخت اصلی و سود سرمایه‌گذاری از محل نفت خام و فرآورده‌های آن صورت می‌گیرد. پرداختها به‌صورت نقدی و غیر نقدی امکان‌پذیر است. این نوع قرارداد در کشورهایی که قوانین آنها، هرگونه مالکیت بخش خصوصی و یا خارجی را بر صنعت نفت منتفی دانسته‌اند، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. منبع: وب‌سایت مطالعات سیاسی نفت و گاز