استراتژی توسعه کمّی دانشگاهها نتیجه مطلوبی به همراه نداشت

استراتژی توسعه کمّی دانشگاهها نتیجه مطلوبی به همراه نداشت

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی تقویت دانشگاههای جامع کشور را ضروری دانست و گفت: باید بیشتر بر دانشگاههای جامع متمرکز شد تا سهم پژوهش در تولید ناخالص ملی افزایش یابد.
دکتر مهدی نجف زاده، با اشاره به‌ضرورت تقویت دانشگاههای جامع، اظهار کرد: هزینه‌ای که صرف مراکز آموزش عالی می‌شود باید به دانشگاههای معتبر اختصاص داده شود. وی دانشگاه فردوسی را یکی از دانشگاههای جامع کشور تلقی و بیان کرد: در راستای سیاستهای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مبنی بر برنامه‌ محوری دانشگاهها، این دانشگاه از مدتها قبل به تبیین برنامه‌های خود پرداخته و تمام دانشکده‌ها را ملزم کرده تا طبق این برنامه پیش روند و برنامه‌های خود را نیز ارائه دهند. عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی بابیان اینکه جایگاه دانشگاه فردوسی در رتبه‌بندی ملی مطلوب است، ادامه داد: این دانشگاه در منطقه شرق کشور دانشگاه مادر محسوب شده و یک نقطه استراتژیک است و درعین‌حال نقطه کانونی شرق کشور بوده و از این لحاظ نقش بسیار حائز اهمیتی دارد.
نجف زاده خاطرنشان کرد: دانشگاه فردوسی باید به‌عنوان حلقه اتصال دو گفتمان شرق و غرب انجام‌وظیفه کند، یعنی بتواند به‌عنوان یک‌قطب علمی در شرق کشور بین کشورهای همسایه شرقی ازجمله افغانستان، پاکستان، ترکمنستان و هند با کشورهای غربی و اروپایی اتصال برقرار کند.
وی با اشاره به معضلاتی که در منطقه شرق کشور وجود دارد، تصریح کرد: این منطقه از کشور تقریباً ازنظر صنعتی نسبت به قسمتهای مرکزی و غربی کشور عقب‌مانده‌تر است. سیاستهای فعلی دولت مبنی براین است که این شهرها نیز همپای سایر شهرهای کشور از رشد کافی برخوردار شوند. دراین زمینه دانشگاه فردوسی نقشی تعیین‌کننده داشته و می‌تواند به‌منظور نقطه کانونی برای پیوند صنعت و دانشگاه و توسعه آن در منطقه شرق کشور مطرح باشد.
استراتژی افزایش کمی مؤسسات آموزش عالی اشتباه است
نجف زاده با اشاره به فعالیت مراکز بی‌شمار آموزش عالی در کشور یادآور شد: من به‌عنوان یک فعال دانشگاهی کاملاً موافق تعطیلی این مراکز هستم. استراتژی ما در تأسیس این مراکز از ابتدا اشتباه بوده است.
عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی بیان کرد: با توجه به اینکه ایران ازنظر صنعت قدرتمند نبوده و ازلحاظ کشاورزی نیز مستعد نیست، درنتیجه جوانان به دانشگاهها روی می‌آوردند که این مهم نیازمند اقدام جدی برای سامان دادن به مسائل مربوط به آنان بود. دراین شرایط توسعه کمی دانشگاهها تدبیری بود که اندیشیده شد اما نتیجه مطلوبی به همراه نداشت.
عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی توسعه بی‌رویه دانشگاهها را استراتژی غلطی تلقی و افزود: باوجوداینکه 63 درصد دانشگاههای معتبر در ایالات‌متحده آمریکا وجود دارند و 8 دانشگاه بزرگ دراین کشور واقع‌شده، سیاستها مبنی بر ورود همه افراد به دانشگاه نیست. در ایران نیز باید بررسی می‌شد که چه اندازه از جوانان نیازمند تحصیل در رشته‌های مختلف هستند. نباید تمام افراد به دنبال تحصیلات دانشگاهی روند زیرا دراین صورت مؤسسات تولیدی و کارخانه‌ها با کمبود نیروی انسانی مواجه می‌شوند. وی با اشاره به اینکه گرایش بیشتر شرکت‌کنندگان کنکور سال جاری به رشته‌های پزشکی بوده است، خاطرنشان کرد: باوجوداینکه برای ساخت و توسعه کشور مهم‌ترین مسأله توجه و تقویت مشاغل مهندسی است اما می‌بینیم که این مشاغل اقبال خود را در بین جوانان ازدست‌داده‌اند، درحالی‌که رشته‌های مهندسی چرخ صنعت یک کشور را می‌چرخانند؛ بنابراین لازم است تا دراین زمینه آسیب‌شناسی جدی صورت گیرد. نجف زاده بابیان اینکه استراتژیهای مختلف نمی‌توانند مجزا از یکدیگر عمل کنند، بیان کرد: یک پروسه طولانی‌مدت لازم بود تا با سرمایه‌گذاریهای خارجی چرخه اقتصاد و صنعت قدرتمند شود، روابط با کشورهای دیگر بیشتر شده و تولید ناخالص داخلی نیز افزایش یابد. برای تحقق این مسائل استراتژی درازمدت لازم است و باید آموزش عالی را به سمت توسعه هدفمند برد. در حال حاضر بسیاری از مؤسسات آموزش عالی ایجادشده از کیفیت کافی برخوردار نبوده و عملاً با توجه به کاهش جمعیت، باید تعطیل شوند. عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی اضافه کرد: به عقیده من تعداد کثیری از مؤسسات آموزش عالی فعلی باید تعطیل شوند زیرا این مراکز راهی برای پیوند صنعت و دانشگاه ایجاد نکرده و تنها مسکنی موقتی برای خانواده‌ها و جوانان است. وی در خصوص واکنش دانشگاههای جامع به ازدیاد مراکز آموزش عالی یادآور شد: دانشگاه فردوسی و به‌طورکلی دانشگاههای جامع باید تقویت شوند و همان هزینه‌ای که صرف هزینه‌های مراکز آموزش عالی شده، باید صرف دانشگاههای معتبر جهانی شود. در ایالات‌متحده آمریکا حدود 30 یا 40 درصد دانشجویان خارجی در حال تحصیل هستند که علت آن را تنها می‌توان در قوت دانشگاههای جامع آن کشور دانست.
نجف زاده ادامه داد: سیاست آموزش عالی باید مبتنی براین باشد که دانشگاههای جامع ازنظر بودجه به وضعیتی برسند که بتوانند در رتبه‌بندیهای جهانی جایگاه خود را ارتقا دهند. به‌جای اینکه در هر کوچه و خیابان یک دانشگاه ایجاد کنیم، باید بر دانشگاههای جامع متمرکز شویم تا سهم پژوهش را در تولید ناخالص ملی افزایش دهیم.
عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی اظهار کرد: استراتژیها باید به سمت توسعه محور بودن دانشگاهها بازگردد؛ به‌طور مثال سیاست اخیری که در دانشگاه فردوسی مبنی بر تحصیل دانشجویان خارجی دراین دانشگاه اجرا می‌شود، باید بیشتر موردتوجه قرار گیرد و از این ظرفیت استفاده بیشتری کرد.
تقلب علمی به یک مسأله جهانی تبدیل‌شده است
وی در خصوص مسأله تقلب علمی در دانشگاهها افزود: تقلب علمی یک مسأله ملی نبوده و اکنون به یک مسأله جهانی تبدیل‌شده که به‌واسطه تسهیلات موجود درزمینه ارتباطات، این مسأله گسترش‌یافته است.
نجف زاده با اشاره به اینکه درگذشته کتابخانه یک فضای فیزیکی خاص بود، عنوان کرد: در حال حاضر با افزایش سرعت در فضاهای ارتباطی استفاده از منابع تحقیقاتی و پژوهشی بسیار آسان شده و دسترسی به ژورنالها و کتابها نیز سهولت یافته است. از طرف دیگر افزایش سرعت در فضاهای ارتباطی موجب شده این مسائل و تغییرات خیلی زودتر برملا شود. ممکن است در قرنهای چهارم و پنجم هجری نیز چنین تخلفاتی روی‌داده باشد اما چون دسترسی زیادی نبوده، هیچ‌گاه برملا نشده است.
عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی این دانشگاه را در برخورد با مسأله تقلب علمی بسیار توصیف و عنوان کرد: هیأتهای ممیزی در دانشگاه براین مسأله نظارت کافی دارند. بر اساس این نظارت بسیاری از مقالات نوشته‌شده که فاقد ارزش علمی بوده در نظر گرفته نمی‌شود. وی با تاکید بر لزوم گسترش اخلاق حرفه‌ای در حوزه آموزش اضافه کرد: به عقیده من سیاستها باید بر گسترش اخلاق حرفه‌ای متمرکز باشد و توسعه این مهم درزمینه پژوهش و تحقیق نیز در دستور کار قرار گیرد و سازوکاری برای جلوگیری از بروز این تقلبها تدوین شود. در حال حاضر معاونت پژوهشی دانشگاه باید براین مسأله نظارت کافی داشته باشد.
ضرورت بازنگری رشته‌های تحصیلی توسط ذی‌نفعان علمی
وی در خصوص مسأله بازنگری در رشته‌های تحصیلی یادآور شد: بازنگری در دروس وظیفه دانشگاه و اساتید در تمام مقاطع است و در همه دانشگاههای دنیا اتفاق می‌افتد. بسیاری از سرفصلها مربوط به سالهای گذشته بوده و اکنون‌که در دوره جهانی‌شدن هستیم، این سرفصلها باید با شرکت مستقیم اساتید دانشگاه و ذی‌نفعان علمی در ایران به‌روز شود.
نجف زاده ادامه داد: اتخاذ سیاستهای به‌روزرسانی نه‌تنها به هدفمند کردن استراتژی درزمینه تحصیلات کمک می‌کند، بلکه موجب حرکت در جهت سیاستهای اصلی که توسعه محتوا در دانشگاههاست می‌شود. این به‌روزرسانی باید مبتنی بر شاخصهای مختلف باشد. اگر تغییرات از بالا بوده و به‌صورت دستور این بازنگری صورت گیرد، مانع ایجاد خلاقیت در دانشگاهها خواهد شد. منبع: ایسنا