اختلافات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران در پرونده هسته‌ای از دیدگاه حقوق بین‌الملل
اختلافات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران در پرونده هسته‌ای از دیدگاه حقوق بین‌الملل
اختلافات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران در پرونده هسته‌ای از دیدگاه حقوق بین‌الملل
نویسنده: سید حسین سادات میدانی
چکیده
تفسیر و قضاوت راجع به دو مقوله «نگرانیهای بین‌المللی» و «تعهدات بین‌المللیِ» مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، ازجمله امور اختلافی بوده که طرفهای درگیر و ذی‌نفع، مواضع و دیدگاههای متعارض خاص خود را دارند. درحالی‌که مسأله اول، ماهیتاً امری ذهنی است و احراز یا انکار آن، تابعی از متغیرهای غیرملموس عمدتاً سیاسی ـ امنیتی است، مسأله دوم اساساً مقوله‌ای عینی است که می‌توان با درنظر داشتن حقوق بین‌المللِ قابل اعمال و حقایق اثبات‌شده، در مورد آن قضاوت کرد. همواره طرفهای مقابل ایران با اشاره به «نگرانیهای مشروع جامعه بین‌المللی»، پایبندی ایران به «تعهدات بین‌المللی» اش را خواستار شده‌اند. در مواضع ابرازشده، طرفهای مقابل ایران بدون شکافتن مبانی استدلالی، به‌طورکلی ضمن تأکید بر مسؤولیتهای خود در تضمین اجرای تعهدات بین‌المللی ایران، بر ضرورت پایبندی به الزامات بین‌المللی اشاره می‌‌کنند. در مقابل، ایران ضمن اعلام آمادگی به‌منظور تعامل در جهت رفع نگرانیها و اتخاذ داوطلبانه اقدامات اعتمادساز، همواره بر این عقیده بوده است که در عین التزام به «تکالیف بین‌المللی»، بر استیفای کامل «حقوق بین‌المللی خود، وفق معاهده عدم اشاعه هسته‌ای» مصر است. در میان مجموعه‌ای از ادعاهای حقوقی، این نوشتار تلاش دارد که تنها برخی اختلافات حقوقی عمده میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان سازمان بین‌المللی تخصصی را از منظر حقوق بین‌الملل معاهدات بررسی کند. در مقاله، اختلافات حقوقی میان ایران و آژانس در زمینه مسأله احراز عدم پایبندی، گزارش دهی پرونده ایران به شورای امنیت، تعلیق اجرای ترتیبات فرعی و نهایتاً، صلاحیت آژانس در رسیدگی به فعالیتهای هسته‌ای غیر اعلامی مورد قضاوت حقوقی بین‌المللی قرار خواهد گرفت.
کلیدواژگان: برنامه هسته‌ای ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حقوق معاهدات، تعهدات پادمانی، تعلیق معاهدات، دیوان داوری، شورای امنیت
دو فصلنامه حقوق بین‌الملل؛ سال سی و سوم، شماره 54، بهار و تابستان 1395