نویسنده: دکتر حمیدرضا پرتو
تعداد قابل‌توجهی از معلمان مدارس کشور به‌صورت حق‌التدریس به ارائه خدمت می‌پردازند. صرف‌نظر از درست یا نادرست بودن رویه دستگاههای دولتی در استفاده از نیروهای متخصص در قالب قراردادهایی که هیچ‌گونه امنیت شغلی به همراه ندارد، موضوع سابقه بیمه‌ای این قبیل کارکنان و درواقع بحث پرداخت حق بیمه آنان مطرح بوده و است.

دستگاههای عمومی (و البته خصوصی) نیروهای موردنیاز خود را در قالبهایی چون قرارداد مشاوره، قرارداد پروژه‌ای، قرارداد ساعتی، حق‌التدریسی و… تأمین می‌نمایند و از این رهگذر پرداخت برخی حقوق و مزایا ازجمله حق بیمه این دسته از کارکنان فراموش می‌شود. معلمان حق‌التدریس یکی از گروههای عمده این قبیل نیروها هستند که حق بیمه آنان از طرف آموزش‌وپرورش پرداخت نمی‌شد.

سازمان تأمین اجتماعی نیز بر همین مبنا از احتساب سنوات حق‌التدریسی به‌عنوان سابقه بیمه‌ای خودداری می‌نمود. این امر موجب طرح دعاوی متعدد در دیوان عدالت اداری شد تا اینکه کم‌کم رویه‌ای در این دیوان شکل گرفت و درنهایت منجر به صدور دادنامه پیش‌گفته شد. نکته دیگر در مورد تاریخ پذیرش سنوات اشتغال معلمان حق‌التدریسی بود. توضیح اینکه برخی شعب دیوان به استناد یک دستورالعمل فقط سنوات پس از تاریخ 1/7/1388 را به‌عنوان سنوات بیمه‌ای معلمان می‌پذیرفتند و سنوات قبل از آن را رد می‌کردند. با صدور رأی پیش‌گفته کلیه سنوات پس از سال 1367 می‌باید پذیرفته شود.
الف: متن دادنامه 148 مورخ 22/2/1393
بر این اساس: «… با توجه به این‌که به استناد مواد 7 و 48 قانون تأمین اجتماعی مصوب سال 1354، سازمان تأمین اجتماعی بر اساس بخشنامه شماره 589- 28/10/1367، کلیه کارکنان غیر مشمول نظام حمایتی خاص دستگاههای دولتی را از تاریخ 1/9/1367 مشمول بیمه قرار داده است و با عنایت به این‌که معلمان حق‌التدریس نیز علی‌رغم اشتغال و دریافت حقوق، مشمول نظام حمایتی خاص بیمه‌ای نبوده‌اند، لذا دادنامه شماره 9109970900200215- 17/2/1391 شعبه دوم و دادنامه شماره 9109970902502362- 10/7/1391 شعبه بیست و پنجم دیوان عدالت اداری مبنی بر الزام آموزش‌وپرورش به پرداخت حق بیمه ایام کارکرد واقعی اشخاص مذکور و الزام سازمان تأمین اجتماعی به دریافت حق بیمه بر مبنای مقررات تأمین اجتماعی از تاریخ 1/9/1367 صحیح و موافق
 مقررات است…».
ب: نقد و بررسی دادنامه
دادنامه حاضر سوابق تدریس معلمان حق‌التدریس را برای سنوات اشتغال پس از 1367 پذیرفته است؛ بنابراین پذیرش سابقه معلمان حق‌التدریس که قبل از 1367 باشد همچنان محل تردید است.

البته ازلحاظ قانونی نباید بین سنوات پس از سال 1367 و قبل از آن تفاوتی باشد. جز اینکه در این تاریخ بخشنامه‌ای (بخشنامه شماره 589 ـ 28/10/1367) صادرشده که به استناد آن سازمان تأمین اجتماعی کلیه کارکنان غیر مشمول نظام حمایتی خاص دستگاههای دولتی را از تاریخ 1/9/1367 مشمول بیمه قرار داده است. به نظر این‌جانب کلیه سوابق معلمان حق‌التدریس می‌باید جزو سوابق بیمه‌ای آنان لحاظ شود. به عبارتی حق بیمه دوران حق‌التدریس آنان باید از طرف آموزش‌وپرورش پرداخت گردد؛ زیرا اساساً آموزش‌وپرورش در مقام کارفرمای آنان عمل می‌کند و این‌طور نیست که معلم حق‌التدریس در کار خود به‌صورت مقاطعه و پروژه تعهدی را برعهده‌گرفته و آن را انجام دهد. آموزش‌وپرورش (مدارس) انتظار تبعیت از معلمان حق‌التدریس دارد و این حقیقت ماهیت رابطه معلم و آموزش‌وپرورش را به یک رابطه کارگری کارفرمایی تبدیل می‌کند. در این‌گونه روابط کارفرما مکلف است طبق مواد 36 قانون تأمین اجتماعی و ماده 148 قانون کار حق بیمه کارگر را پرداخت نماید. نکته دیگر اینکه سازمان تأمین اجتماعی در کلیه موارد ازجمله موضوع سابقه معلمان حق‌التدریس ایجاد سابقه بیمه‌ای را منوط به پرداخت حق بیمه مربوط می‌داند.

این در حالی است که مطابق اصول مسلم حاکم بر بیمه‌های اجباری، مفاد ماده 36 قانون تأمین اجتماعی و ماده‌واحده قانون تفسیر شمول ماده (36) قانون تأمین اجتماعی به بیمه‌شدگان و رعایت آن توسط سازمان تأمین اجتماعی عدم پرداخت حق بیمه به‌خودی‌خود موجب حذف سوابق بیمه‌ای یا عدم احتساب سوابق اشتغال جهت سوابق بیمه‌ای نمی‌گردد؛ بنابراین ازلحاظ قانونی صرف عدم پرداخت حق بیمه معلمان حق‌التدریس موجب نمی‌شود تا سوابق اشتغال آنها در سوابق بیمه‌ای‌شان محاسبه نگردد.

منبع: روزنامه ابتکار