ماهیت حقوقی بیمه اعضای بدن

ماهیت حقوقی بیمه اعضای بدن

وحیده کریمی

سالار عقیلی که از چهره‌های محبوب و موفق موسیقی سنتی است، این روزها برای بیمه حنجره در رأس اخبار موسیقی قرارگرفته است. بیمه اعضای بدن در دنیا متداول است اما در ایران این نخستین بار بود که یک خواننده موسیقی عضوی از بدن خود را بیمه می‌کند؛ اما سؤال این است قرارداد بیمه‌ای او تا چه میزان دارای مسؤولیت حقوقی است و این امر آیا یک نوآوری در حوزه بیمه در ایران محسوب می‌شود یا خیر؟

دکتر قاسمی عهد، وکیل دادگستری با نگاهی به انتشار خبر بیمه حنجره سالار عقیلی گفت: چندی پیش از سوی رسانه‌های خبری، خبری با مضمون بیمه شدن حنجره آقای سالار عقیلی خواننده بنام ایرانی از سوی بیمه ایران مخابره شد. البته پیش‌تر خبرهایی مربوط به بیمه اعضای بدن از سوی ورزشکاران و هنرمندان خارجی به گوش رسیده بود اما همان‌گونه که شرکت بیمه‌گر ایرانی ادعا کرده، بیمه حنجره این هنرمند، نخستین بیمه‌نامه اعضای بدن در ایران است. لذا به جهت نو و جدید بودن این بیمه‌نامه بررسی حقوقی آن لازم و ضروری است.

بیمه‌نامه‌ای تلفیقی

این حقوقدان در ادامه به‌نقد حقوقی این بیمه‌نامه پرداخت و توضیح داد: هرچند تحلیل حقوقی آن و امکان وجود ایرادات دراین بیمه‌نامه هرگز به مفهوم مذموم و بی‌فایده بودن این اقدام نیست و هر شخص منصفی به مثبت و مفید بودن آن رأی خواهد داد. از دیدگاه حقوقی، مطالعه بیمه‌نامه صادره نشان می‌دهد که بیمه‌گر با تلفیق دو نوع بیمه (بیمه مسؤولیت مدنی و بیمه حوادث) درصدد حمایت از این بیمه‌گذار بوده است. عنوان برگزیده برای این بیمه‌نامه عبارت است از «بیمه‌نامه مسؤولیت مدنی-‌حرفه‌ای (طرح مخصوص) و بیمه‌های زندگی و حوادث انفرادی است.» موضوع بیمه نیز عبارت است از تأمین غرامت مورد تعهد از سوی بیمه‌گر به جهت بیماری و یا امراض مرتبط با حنجره و یا حادثه‌ای که منجر به از بین رفتن دایم صدای جناب آقای میر سالار مسلمی عقیلی به‌گونه‌ای که ایشان قادر به ادامه فعالیت هنری خود در حوزه خوانندگی حرفه‌ای نباشد.

تقسیم‌بندی بیمه‌ها

این استاد دانشگاه در ادامه بابیان این جمله که «برای معرفی و تبیین بیمه‌نامه صادره، نیازمند معرفی قرارداد مسؤولیت مدنی هستیم» خاطرنشان کرد: حسب دسته‌بندی مرسوم در حقوق بیمه، قراردادهای بیمه از حیث موضوع به بیمه‌های اموال (مثل آتش‌سوزی، سرقت، بیمه بدنه خودرو و…) اشخاص (مانند بیمه‌های عمر، مستمری و حوادث) و بیمه‌های مسؤولیت تقسیم می‌شوند. وی افزود: بیمه مسؤولیت مدنی نیز اقسام مختلفی در حوزه صنعت بیمه دارد ولی این دسته‌بندیها بیش از اینکه ریشه در تفاوت ماهیتی یا حقوقی داشته باشند، عمدتاً ناشی از کثرت کاربرد آنهاست. برای نمونه بیمه مسؤولیت کارفرمایان در برابر کارکنان، بیمه مسؤولیت مدنی پزشکان، بیمه مسؤولیت دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در برابر اشخاص ثالث از پرکاربردترین اقسام بیمه مسؤولیت هستند.

موضوع بیمه‌های مسؤولیت جبران خسارات ناشی از مسؤولیت مدنی عمومی یا حرفه‌ای ‌بیمه‌گذار در قبال اشخاصی است که به علت خطا، اشتباه، غفلت و یا قصور وی در انجام امور یا وظایف حرفه‌ای متحمل زیانهای مالی یا دچار صدمات جسمی یا روانی و یا فوت شوند. در حقوق ایران برای ایجاد مسؤولیت سه رکن وجود دارد: نخست ضرر؛ دوم فعل زیان‌بار و سوم رابطه سببیت بین فعل زیان‌بار و ضرر است. با این توضیح که هنگامی شخص مسؤول تلقی می‌شود که از فعل او ضرری ایجاد شود. از فحوای ماده 1 قانون مسؤولیت مدنی مصوب 1339 وجود و ضرورت این سه رکن قابل استنباط است: «هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا درنتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر‌ که به‌موجب قانون برای افراد ایجادشده، لطمه‌ای وارد کند که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسؤول جبران خسارت ناشی از عمل خود ‌است.» با توجه به مقدمات بالا، به‌طورکلی می‌توان گفت در بیمه‌های مسؤولیت، بیمه‌گذار مسؤولیت بالقوه خود را در برابر اشخاص بیمه می‌کند؛ به‌نحوی‌که اگر خسارتی وارد شد، شرکت بیمه آن خسارت را جبران کند.

مصداقی برای مسؤولیت اعضای بدن وجود ندارد

وی در پاسخ به این سؤال که آیا بیمه مذکور یک نمونه کامل از بیمه اعضای بدن بوده و دارای قابلیت اجرا هست یا خیر،‌ توضیح داد: حال مطالعه بیمه‌نامه صادره، این تردید را در ذهن ایجاد می‌کند که چگونه ممکن است خسارتی از سوی بیمه‌گذار به اشخاص وارد شود درحالی‌که منشأ آن خسارت حنجره او باشد؟ چگونه ممکن است قانون‌گذار عضوی از اعضای بدن را مسؤول قلمداد کند و سپس بیمه‌گذار درصدد بیمه آن برآید؟! بررسی اجمالی در نظامهای بزرگ حقوقی، ازجمله نظام حقوقی اسلام و ایران نشانگر این واقعیت است که مصداقی برای مسؤولیت اعضای بدن وجود ندارد.

این حقوقدان در بیان راهکار برون‌رفت از ایرادات قانونی در این‌گونه موارد تصریح کرد: جهت رفع انتقاد این‌چنینی به بیمه‌نامه باید تحلیل کرد که احتمالاً مراد از بیمه مسؤولیت، فعالیتهای حرفه‌ای بیمه‌گذار است به‌نحوی‌که اگر خسارتی ایجاد شد، بیمه‌گر ملزم به جبران خسارت باشد.

حنجره بیمه نشده است!

قاسمی عهد در ادامه با انتقاد از بیمه انجام‌شده تأکید کرد: نتیجه تحلیل این است که برخلاف ادعای بیمه‌گر، بیمه مسؤولیت مربوط به حنجره خواننده نیست و چتر حمایتی و پوشش بیمه‌ای شرکت بسیار محدود و تنها راجع به خسارات حاصله از حنجره خواننده است و خسارتهایی مانند تأخیر در ارائه آلبوم یا عدم اجرای کنسرتها و… را به عللی غیر از حنجره در برنمی‌گیرد؛ مگر آنکه بیمه‌گر مدعی پوشش بیمه‌ای برای کلیه خسارات باشد که دراین صورت بازهم باید گفت که حنجره بیمه نشده است.

بیمه حوادث انفرادی است

این حقوقدان در ادامه به بیمه حوادث که معتقد است در بیمه حنجره سالار عقیلی از این نوع بیمه هم کمک گرفته‌شده است، توضیح داد: عنوان دوم بیمه‌نامه، بیمه حوادث انفرادی است. در بیمه حوادث بیمه‌گر متعهد می‌شود در مقابل دریافت حق بیمه مقرر، زیانهای ناشی از حوادث را تحت پوشش قرار داده و سرمایه تعهد شده و هزینه‌های مربوط را جبران کند.

بیمه‌های حوادث اقسام مختلفی دارد (مانند بیمه حوادث انفرادی و بیمه حوادث گروهی) در بیمه‌نامه موردبحث، شرایط عمومی بیمه‌نامه‌های حوادث انفرادی جزو لاینفک آن هستند. وی افزود: طبق آن آیین‌نامه مراد از حادثه «…عبارت است از هر واقعه ناگهانی ناشی از یک عامل خارجی که بدون قصد و اراده بیمه‌شده بروز کرده و منجر به جرح، نقص عضو، ازکارافتادگی و یا فوت بیمه‌شده شود». همچنین منظور از «نقص عضو یا ازکارافتادگی دایم و قطعی عبارت است از قطع، تغییر شکل و یا از دست‌دان توانایی انجام کار عضوی از اعضای بدن که ناشی از حادثه بوده و وضعیت دایم و قطعی داشته باشد.»

بیماری در عداد [شمار] خطرات قرارگرفته است

این استاد دانشگاه با اشاره به نوآوریهای موجود دراین بیمه‌نامه نیز توضیح داد: در بیمه‌نامه صادره برخلاف مرسوم بیماری در اعداد خطرات قرارگرفته است و ازاین‌جهت در عمل نوآوری محسوب می‌شود؛ زیرا هرچند ازلحاظ تحلیلی وجود خطر ریسک در میان خطرهای بیمه‌شده در بیمه حوادث بدون اشکال است، اما بیمه‌گران ایرانی تمایل چندانی بدان نداشته‌اند. وی در ادامه افزود: در کل اگر بخواهیم این محصول جدید بیمه ایران را ارزیابی کنیم، باید گفت که اصولاً بیمه‌نامه مسؤولیت مدنی بی‌ارتباط و زائد است و بیمه حوادث نیز برخلاف نیت بیمه‌گر (حمایت از هنرمندان) حمایت اندکی از ایشان می‌کند؛ به سخن روشن، این بیمه‌نامه تنها کارافتادگی حنجره را تحت پوشش قرار می‌دهد و چنانچه بیمه‌گذار به عللی چون بیماریهای صعب‌العلاج که ارتباطی به حنجره ندارد، کارافتاده تلقی شود بیمه‌گر هیچ حمایتی از او نخواهد کرد. بدین‌جهت باوجود نیت خیر بیمه‌گر، حمایت ویژه و خاصی از بیمه‌گذار نمی‌شود.

منبع: وب‌سایت وکیل ملت