قاعده درء در فقه امامیه با تأکید بر قانون جدید مجازات اسلامی

قاعده درء در فقه امامیه با تأکید بر قانون جدید مجازات اسلامی

پدیدآور: اسماعیل آخوندی

رشته تحصیلی: الهیات و معارف اسلامی (فقه و مبانی حقوق اسلامی)

مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد

استاد راهنما: مسعود راعی

دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد

تاریخ دفاع: 1395

چکیده

قاعده درء که برگرفته از روایت «تدروء الحدود بالشبهات» که از پیامبر اکرم (ص) واردشده یکی از قواعد مهم فقهی است که هم در فقه پویا وهم در قوانین جزائی اسلام کاربرد بسزایی دارد. این قاعده فقهی که موردقبول فریقین است زمینه درء حدود را درزمانی که شبهه به وجود بیاید فراهم می‌کند. دراین نوشتار ضمن توضیح پیرامون قواعد فقهی و کاربرد آنها در ابواب مختلف فقه و حقوق مستندات روایی و این قاعده ارائه گردیده است. معانی واژه‌های تشکیل‌دهنده این قاعده و همچنین تبیین انواع شبهه و ملاک عروض شبهه در جهت درء حدود ازجمله موضوعاتی است که مور د بحث قرارگرفته. قلمرو قاعده و این آیا صرفاً این قاعده شامل حدود می‌شود یا اینکه شامل بقیه مجازات اسلامی هم می‌شود از دیگر مباحث این مجموعه است. موضوع مهم فلسفه وجودی این قاعده و تطبیق آن و هم مجرا شدن آن با قواعد دیگر موضوعی است که دراین نوشتار تحت عنوان مبانی قاعده ازجمله مواردی است که به آن پرداخته‌شده است. در فصل سوم این نوشتار جایگاه این قاعده در قانون جدید مجازات اسلامی که در سال 92 مورد تصویب مجلس شورای اسلامی قرار گرفت آمده است اهمیت این موضوع ازآنجا ناشی می‌شود که در فصل ششم قانون مذکور صراحتاً به‌قاعده اشاره‌شده درحالی‌که در قانون مجازات قبلی این نکته دیده نمی‌شد. ضمناً موادی که در آنها به نحوی به‌قاعده موردبحث اشاره‌شده نیز آورده شده. قانون‌گذار چهار حد از حدود را از شمول قاعده استثناء نموده که احتمالات این اقدام نیز موردبررسی قرارگرفته. علاوه بر آثار اجرایی اعمال قاعده در پایان نظرات قضات و حقوقدانان در خصوص جایگاه قاعده در قانون جدید نیز آورده شده است.

کلیدواژگان: درء، حدود، شبهه، فقه، قانون، شبهات موضوعیه، شبهات حکمیه

منبع: کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد