درباره قوه مقننه بیشتر بدانیم
درباره قوه مقننه بیشتر بدانیم
درباره قوه مقننه بیشتر بدانیم
قوه مقننه در جوامع مختلف نقش مؤثر و مهمی در ایجاد دموکراسی پایدار ایفا می‌کند و یکی از ضروری‌ترین پایه‌های دموکراسی بشمار می‌رود. جوامع امروز نیاز به مکانی دارند تا نمایندگان اجتماعات مختلف با گرد هم آمدن در آن ارتباط و پیوندی نزدیک با توده مردم داشته باشند. همچنین این نهادها باید توانایی تصویب قوانین خوب و قابل‌اجرا را داشته باشند تا مشارکت مردم را در امور سرعت بخشند.
اعضای قوه مقننه
در ابتدا باید به این نکته توجه شود که در ایران قوه مقننه از این میان نمایندگان ملت که به‌طور مستقیم و بارأی مخفی مردم انتخاب می‌شوند تشکیل می‌شود.
در انتخاب مستقیم نماینده‌ها رأی‌دهندگان بدون واسطه و مخفی، نمایندگان خود را انتخاب می‌کنند. منظور از مخفی بودن رأی آن است که رأی‌دهندگان آزادند نام هر کاندیدایی را که بخواهند در ورقه رأی بنویسند و هیچ‌کس نمی‌تواند در مقام تجسس و بازرسی برآید و از نوع رأی آنها اطلاع یابد. انتخابات مجلس منطقه‌ای و بر اساس حوزه‌های جغرافیایی انجام می‌گیرد و احراز نمایندگی بر اساس اکثریت نسبی است. دراین‌بین برخلاف اینکه هر نهادی تعطیلی بردار است اما مجلس شورای اسلامی تعطیل‌بردار نیست و به‌این‌ترتیب انتخابات هر دوره باید پیش از پایان دوره قبل برگزار شود به‌طوری‌که کشور در هیچ زمان بدون مجلس نباشد.
شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب شوندگان
دراین زمینه در قانون اساسی آمده است: شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب شوندگان و کیفیت انتخابات را قانون معین خواهد کرد.
براین اساس شرایط انتخاب‌کنندگان باید ویژگیهایی داشته باشد مانند اینکه نه‌تنها باید تابعیت ایران را داشته باشند بلکه شرکت دراین انتخابات شرط سنی دارد و رأی‌دهنده نباید محجور باشد. در حال حاضر شرط سنی شرکت در انتخابات مجلس برای دور اول 16 سال تمام است.
افرادی که قصد دارند نماینده مجلس شوند نیز باید شرایطی داشته باشند مانند داوطلبان نمایندگی مجلس می‌بایست دارای مدارک و شرایط زیر باشند:
1- اصل کارت ملی و سه نسخه تصویر آن.
2- اصل شناسنامه عکس‌دار و سه نسخه تصویر کلیه صفحات آن.
3- عکس جدید 4 × 3 ده قطعه (ترجیحاً با زمینه روشن)
4- اصل و تصویر آخرین مدرک تحصیلی و یا مدرک معادل که معتبر باشد.
5- اصل و تصویر گواهی رسمی مبنی بر قبول استعفا و عدم اشتغال در پست و مقام و مشاغل مشمول استعفای موضوع ماده 29 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی.
6- اصل و تصویر برگ‌پایان خدمت وظیفه عمومی و یا مدرکی معتبر دال بر روشن بودن وضعیت مشمولیت خدمت وظیفه عمومی.
به استناد ماده 28 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، انتخاب شوندگان هنگام ثبت‌نام باید دارای شرایط زیر باشند:
1- اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران.
2- تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران.
3- ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه.
4- داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا معادل آن.
5- نداشتن سوء شهرت در حوزه انتخابیه.
6- سلامت جسمی در حد برخورداری از نعمت بینایی، شنوایی و گویایی.
7- حداقل سن سی سال تمام و حداکثر هفتادوپنج سال تمام.
تبصره 1- داوطلبان نمایندگی اقلیتهای دینی مصرح در قانون اساسی از التزام عملی به اسلام، مذکور دربند (1) مستثنا بوده و باید در دین خود ثابت العقیده باشند.
تبصره 3 ـ هر دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی معادل یک مقطع تحصیلی فقط برای شرکت در انتخابات محسوب می‌شود.
پس از برگزاری انتخابات جلسات مجلس شورای اسلامی با حضور دوسوم مجموع نمایندگان رسمیت می‌یابد. نمایندگان در نخستین جلسه مجلس باید در برابر قرآن سوگند یاد کنند که پاسدار حریم اسلام و نگاهبان دستاوردهای انقلاب باشند. نمایندگان اقلیتهای مذهبی این سوگند را با ذکر کتاب آسمانی خود یاد خواهند کرد.
تشکیلات مجلس
الف) هیأت رئیسه:
در اولین جلسه مجلس هیأت رئیسه سنی تشکیل می‌شود. دو نفر از مسن‌ترین نمایندگان به‌عنوان منشی معین می‌شوند. وظایف هیأت رئیسه سنی اداره جلسه افتتاحیه – انجام مراسم تحلیف و اجرای انتخابات هیأت رئیسه موقت است. با گزینش هیأت رئیسه موقت به اعتبارنامه نمایندگان رسیدگی و صحت‌وسقم انتخابات و صلاحیت منتخبین موردبررسی واقع می‌شود. درصورتی‌که اعتبارنامه کسی مورد تصویب واقع نشود وی نماینده مجلس شناخته نمی‌شود و برای حوزه مربوطه انتخابات مجدد صورت می‌گیرد. با اتمام کار بررسی اعتبارنامه نمایندگان هیأت رئیسه دائمی تشکیل می‌شود که مرکب از رئیس – دو نایب‌رئیس- شش منشی و سه کارپرداز خواهد بود. کلیه امور اداری مجلس بر عهده هیأت رئیسه و زیر نظر رئیس مجلس اداره می‌شود. رئیس قوه مقننه بر اساس قانون اساسی در شورای عالی امنیت ملی- شورای بازنگری قانون اساسی و شورای مقرر در اصل 131 قانون اساسی عضویت دارد.
ب) کمیسیونهای مجلس شورای اسلامی:
به‌منظور بررسی – اصلاح و تکمیل لوایح دولت و طرحهای قانونی که نمایندگان و یا شوراهای عالی استانها بر طبق اصول 74 و 102 قانون اساسی به مجلس می‌دهند و به‌منظور تهیه طرحهای لازم و انجام وظایف دیگری که طبق قانون بر عهده مجلس گذاشته‌شده است کمیسیونهایی در مجلس تشکیل می‌گردد. تعداد و وظایف یا عناوین کمیسیونهای دائمی که برحسب وظایف وزارت خانه‌ها و نهادهای رسمی کشور تشکیل می‌گردد. بر اساس آیین‌نامه داخلی مجلس است. هر کمیسیون می‌تواند برای مشاوره از صاحب‌نظران داخل و خارج دعوت به عمل آورد.
اختیارات و وظایف نمایندگان
ازجمله وظایف نماینده می‌توان به این موارد اشاره کرد:
1 ـ شرکت در جلسات عمومی و کمیسیونهای مجلس
2 ـ تذکر به مسوولان و کارگزاران
3 ـ سؤال: در اینجا باید گفت که سؤال، مرحله‌ای شدیدتر از تذکر است. در هر مورد که وزیر مسوول درباره یکی از وظایف وی سؤال کنند رئیس‌جمهور یا وزیر موظف است در مجلس حاضرشده به سؤال جواب دهد
4 ـ استیضاح: شدیدترین اقدامی که نمایندگان نسبت به مواردی که آنها را تخلف رئیس‌جمهور، وزیر و هیأت وزیران تشخیص می‌دهند انجام می‌دهند. استیضاح است.
برای نماینده‌ها اختیاراتی نیز در نظر گرفته‌شده است که در راس ان مصونیت نمایندگان قرار دارد. ضمن اینکه هر نماینده می‌تواند از مقام نمایندگی استعفا دهد به‌شرط اینکه دارای دلیل موجهی باشد. پذیرش آن با اکثریت مطلق آرای حاضران است. درصورتی‌که نماینده‌ای بیش‌ازحد مجاز غیبت غیرموجه داشته باشد مستعفی شناخته خواهد شد.
اختیارات و مسؤولیتهای مجلس
برای مجلس شورای اسلامی نیز در قانون اساسی کشور اختیارات و مسؤولیتهایی پیش‌بینی‌شده است که به‌صورت تیتر وارد شامل وضع قانون؛ نظارت و ارزیابی بر کارهای قوه مجریه؛ تحقیق و تفحص در امور کشور؛ رسیدگی به شکایات از طرز کار مجلس یا قوه مجریه یا قوه قضائیه؛ شرح و تفسیر قوانین عادی و نظارت بر صداوسیما می‌شود.
منبع: پایگاه آموزشی مهداد