حق دسترسی به داروهای اساسی در چارچوب موافقت‌نامه تریپس و چالش حمایت از حق بین‌المللی بشر بر سلامت
حق دسترسی به داروهای اساسی در چارچوب موافقت‌نامه تریپس و چالش حمایت از حق بین‌المللی بشر بر سلامت
حق دسترسی به داروهای اساسی در چارچوب موافقت‌نامه تریپس و چالش حمایت از حق بین‌المللی بشر بر سلامت
نویسندگان: صابر نیاورانی، احسان جاوید
چکیده
اگرچه در اسناد بین‌المللی حقوق بشری به‌طور صریح به‌حق دسترسی به داروهای اساسی و حیات‌بخش به‌عنوان «حقی بشری» اشاره نشده است، این حق، یکی از حقوق بنیادینی به شمار می‌رود که در نظام بین‌المللی حقوق بشر برای تحقق حق بر بهره‌مندی از سلامت جسمی و روانی مطلوب، ضرورت دارد. یکی از مهم‌ترین مسائل مرتبط با دسترسی به دارو، بحث حمایت بین‌المللی از ابداعات دارویی و تعارض احتمالی میان این نظام با نظام بین‌المللی حقوق بشر است. در موافقت‌نامه تریپس برای حل این تعارض، انعطافهایی پیش‌بینی‌شده است که دولتها می‌توانند با توسل به آنها از بروز این تعارضات جلوگیری کنند. با تصویب اعلامیه دوحه و صدور تصمیم شورای تریپس در مورداجرای مفاد بند 6 این اعلامیه، چارچوب جدیدی برای مجوزهای اجباری ایجادشده است. محور اصلی این پژوهش این است که آیا وجود وضعیتهای فوق‌العاده ملی می‌تواند عذری موجه برای دولتها جهت عدول از رعایت مقررات بین‌المللی راجع به حمایت از ابداعات دارویی باشد یا خیر. موافقت‌نامه تریپس با پیش‌بینی امکان استفاده‌های دیگر از امتیازنامه‌های ثبت ابداعات دارویی بدون رضایت صاحب آن، به صورتی غیرمستقیم، راه را برای اعضای سازمان جهانی تجارت، جهت عدول از رعایت مقررات این موافقت‌نامه در موارد حادث شدن وضعیت بحرانی و اضطراری در حوزه بهداشت عمومی باز گذاشته است.
کلیدواژگان: حق بر سلامت، دسترسی به دارو، موافقت‌نامه تریپس، حق انحصاری، مجوز اجباری، اعلامیه دوحه
دو فصلنامه حقوق بین‌الملل؛ سال سی و سوم، شماره 54، بهار و تابستان 1395