بدزبانی از منظر آیات و روایات

بدزبانی از منظر آیات و روایات

در فرازی از دعای امام عصر (عج) چنین آمده: «و سدد السنتنا بالصواب و الحکمه، خدایا زبانهای ما را به صواب (درست‌گویی) استوار ساز.» واژه صواب در موردی گفته می‌شود که چیزی با حق اصابت کند و هیچ‌گونه باطلی به آن راه نیابد؛ بنابراین مسأله استواری زبان به صواب به این است که آن را به درست‌گویی و حرف حق زدن عادت دهیم، به‌گونه‌ای که هرگز به ناصواب و به باطل گویی حرکت نکند، چنین کاری نخست بستگی به کنترل زبان از انحراف دارد که بحث آن گذشت، دوم این‌که زبان را به‌راستی و درستی و حق‌گویی عادت دهیم به‌گونه‌ای که جز درستی به چیزی حرکت نکند. ما وقتی‌که به قرآن واژه قَول مراجعه کرده و دقت می‌کنیم می‌بینیم به ما می‌آموزد که سخن گفتن آدابی دارد و باید حساب‌شده و سنجیده باشد، گاه می‌فرماید: «ولیقولوا قولاً سدیداً؛ [سوره نساء، آیه 9.] و سخنی استوار و درست بگویند.» «و قولوا قولاً سدیداً؛ [سوره احزاب، آیه 70] و سخن استوار و درست بگویید.» این دستور همان است که در دعای امام عصر (عج) آمده «و سدّد السنتنا؛ زبانهای ما را استوار گردان.» و گاه می‌فرماید: «قولاً معروفاً؛ [سوره بقره، آیه 235] سخن نیک و زیبا بگویید.»

و گاه می‌فرماید: «قولاً کریماً؛ [سوره اسراء، آیه 28] بزرگوارانه و مهرانگیز سخن بگویید.» و گاه می‌فرماید: «قولاً لیّناً؛ [سوره اسراء، آیه 23.] نرم و با ملاطفت سخن بگویید.» و گاه می‌فرماید: «قولاً میسوراً؛ [سوره طه، آیه 44] با نرمش و مهربانی با آنها سخن بگو.» و گاه می‌فرماید: «قولاً بلیغاً؛ [سوره نساء، آیه 63] با سخن شیوا و زیبا با آنها حرف بزن.»

امام صادق علیه‌السلام فرمود: همانا دشنام‌گویی و بدزبانی و هرزه‌گویی از نفاق و دورویی است.

رسول خدا (ص) فرمود: خداوند دشمن می‌دارد فحش گوی بدزبان و گدای پررو را.

رسول خدا (ص) به عایشه فرمود: اگر برای دشنام صورت و مثالی بود مثال و صورت زشتی می‏بود.

روایت‌شده: هر که بر برادر مسلمانش دشنام دهد خداوند برکت را از روزی‌اش می‌گیرد و او را بر خودش وامی‌گذارد و زندگانی‌اش را تباه می‌کند.

سماعه گوید: رفتم به خدمت امام صادق علیه‌السلام، آن حضرت بدون مقدمه به من فرمود: ای سماعه این چه رفتاری بود میان تو و شتربانت؟ بپرهیز از دشنام‌گویی و عربده‌کشی و لعنت گویی. گفتم: به خدا سوگند اگر من چیز ناروایی گفته باشم به خاطر ستمی‏ است که شتردار بر من روا داشته است، امام فرمود: اگر او بر تو ستم کرده تو هم با او (در فحش و فریاد) برابر آمدی، این کارها از روش من نیست و شیعیانم را هم به آن دستور نداده‌ام استغفارکن و دیگر از این کارها نکن، گفتم: استغفار می‌کنم و دیگر چنین کاری را نمی‌کنم.

رسول خدا (ص) فرمود: از بدترین مردم کسی است که مردم به خاطر دشنام‌گویی‌اش از هم‌نشینی با او کراهت دارند.

امام صادق علیه‌السلام فرمود: خداوند دوست می‌دارد شخص باحیای بردبار و بی‌نیاز عفیف را، آری و خداوند دشمن می‌دارد دشنام‌گوی بدزبان و فقیر اصرارکننده را.

امام صادق علیه‌السلام در ضمن حدیثی فرمود: شرم و پاک‌دامنی و مرض و سستی از ایمان است، منظورم مرض و سستی زبان است نه مرض و سستی قلب؛ و دشنام‌گویی و بدزبانی و زبان‌درازی و یاوه‌گویی از نفاق است.

رسول خدا (ص) در سفارشهای خود به علی علیه‌السلام فرمود: یا علی! بزرگ‌ترین جهاد این است که انسان صبح کند و در نیت و قصدش نباشد که بر کسی ستم کند ای علی! هر که مردم از زبانش بترسند از اهل آتش باشد، یا علی! بدترین مردم کسی است که مردم از ترس دشنام و شرارتش احترامش کنند، یا علی! بدترین مردم کسی است که آخرتش را به دنیایش بفروشد و بدتر از او کسی است که آخرتش را به دنیای غیرش بفروشد.

رسول خدا (ص) فرمود: اگر مردی را دیدید که باک ندارد چه می‌گوید و درباره‌اش چه گفته می‌شود او شریک شیطان است.

رسول خدا (ص) فرمود: خداوند حرام کرده است بهشت را به کسی که دشنام‌گو، بدزبان و کم حیاء بوده و باکی نداشته باشد که چه می‏گوید و درباره‌اش چه می‌گویند اگر اصل او را بررسی و پی‌جویی کنی یا از زنا به‌عمل‌آمده و یا از شرکت شیطان. سؤال شد: مگر شیطان در مردم شرکت می‌کند؟ حضرت فرمود: آیا سخن خدا را نخوانده‌اید که می‌فرماید: و شرکت کرد با ایشان در اموال و فرزندانشان.[سوره مبارکه اسراء آیه 64]

امام صادق علیه‌السلام فرمود: بدزبانی از جفاکاری است و جفاکار در آتش است.

پیغمبر اکرم (ص) در وصیت خود به علی علیه‌السلام فرمود: یا علی! خداوند بهشت را حرام کرده بر کسی که دشنام‌گو و بدزبان باشد و توجه و باکی نکند که چه می‌گوید و درباره‌اش مردم چه می‌گویند یا علی! خوشا به حال کسی که عمر طولانی کند و عمل نیکو انجام دهد.

امام صادق علیه‌السلام فرمود: حیا از ایمان است و ایمان در بهشت است و بدزبانی از جفاکاری است و جفاکاری در آتش است.[1]

اگر شخصی با نصیحت و موعظه و بیان عاقبت دشنام، همچنان بر عمل ناشایست خود باقی است چنین شخصی صلاحیت دوستی و مصاحبت را نخواهد داشت و بهتر است انسان ازاین‌گونه افراد فاصله گرفته و ارتباطش را قطع نماید و به حد سلام و خداحافظی اکتفا نماید تا این شخص متوجه شود که اگر بخواهد با این شیوه زندگی نماید کم‌کم همه از اطرافش پراکنده‌شده و تنها خواهد ماند.

[1] – جهاد النفس وسایل الشیعه-ترجمه صحت، ص: 307 تا ص

منبع؛ پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه