بازتاب رسانه‌ای جرم
بازتاب رسانه‌ای جرم
بازتاب رسانه‌ای جرم
روژین فاروقی
اخبار و رویدادهای جنایی بخش عمده‌ای از محتوای تمامی رسانه‌های گروهی را به خود اختصاص داده است.
رسانه‌ها با انعکاس اخبار مربوط به پدیده‌های جنایی، نگرش خاصی را به مردم تحمیل می‌کنند و چگونگی قضاوت و داوری آنان درباره جرم و عدالت کیفری را سازمان می‌دهند. این ابزارهای ارتباطی به سادگی می‌توانند از موضوعی کم اهمیت سوژه‌ای بسیار مهم بسازند و افکار عمومی را نسبت به پدیده‌ای خاص حساس کنند و یا برعکس از حادثه‌های مهم، خبری خنثی و کم اهمیت بسازند. رسانه‌های گروهی به دلیل برخورداری از این ظرفیت یکی از ابزارهای مؤثر برای کنترل نهادها و جریانهای قدرتمند و با نفوذ تلقی می‌شوند. خبرنگاران، دبیران سرویس خبری روزنامه‌ها و مدیران مسؤول تنظیم خبر و گزارش، با انتخاب موضوع و چگونگی انتقال این اطلاعات به مردم، نقش مؤثری در تعیین محدوده جرم و انحراف بازی میکند. آنها با انتخاب حوادث جنایی و نحوه انعکاس آن، در واقع محدوده رفتارهای مجاز را تعریف و معیارهایی را در این زمینه به جامعه نشان می‌دهد. بدین‌ترتیب رسانه‌ها از یک‌سو توانایی تشدید احساس ناامنی، ترویج بزه‌کاری و تشویق افراد مستعد ارتکاب جرم را دارند و از سوی دیگر با ایفای نقش اطلاع رسانی مسؤولانه و ترویج الگوهای زندگی سالم می‌توانند در کاهش وقوع جرم و تأمین احساس امنیت مؤثر باشند. برخی معتقدند که رسالت رسانه‌ها آگاهی‌بخشی و اطلاع رسانی است و رسانه‌های عمومی نباید خود را قیم مردم بدانند و مطابق میل خود به انتشار اخبار بپردازند. این رویکرد که به روزنامه‌نگاری حرفه‌ای، نگاهی سوداگرانه دارد، با انتخاب سوژه‌هایی که بیش‌تر باعث جذب مخاطب می‌شود به ارضای حس کنجکاوی خواننده توجهی خاص نشان می‌دهد. در این وضعیت منافع و مصالح اجتماع، از جمله کارکرد پیش‌گیرانه رسانه‌ها، در اولویتهای بعدی قرار می‌گیرد.
دیدگاه دیگری که در زمینه بازتاب رسانه‌ای جرم وجود دارد، دیدگاه [سلبی] است که معتقد است رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری با انعکاس اخبار و رویدادهای جنایی قبح و زشتی رفتارهای مجرمانه را در جامعه از بین می‌برند و وقوع جرم را امری عادی و طبیعی نشان می‌دهند. در این شرایط اجتماع پس از مدتی به این زشتها عادت میکند و زمینه سقوط ارزشهای اجتماعی و هنجارهای زندگی سالم فراهم می‌شود. برخی از طرفداران این دیدگاه به عدم انتشار اخبار جنایی در رسانه‌ها به طور مطلق معتقدند و برخی دیگر به پوشش خبری حوادث جنایی به طور محتاطانه باور دارند.
«موضوع بازتاب رسانه‌ای جرم» در چهار حوزه بررسی می‌شود که عبارتند از
درجه اهمیت- پیش‌بینی‌پذیری- میزان خطر- جنسیت- ارتکاب مکانی و قرابت فرهنگ- بزه‌کاری و بزه دیده‌گی اطفال
پوشش رسانه‌ای جرم و رفتار مجرمانه:
تمام نظریه‌هایی که به دنبال تحلیل عوامل تأثیرگذار بر جرم‌اند حداقل به نقش غیرمستقیم رسانه‌ها اشاره کرده‌اند. اگر بخواهیم تمام نظریه‌های جرم را در یک الگوی ساده خلاصه کنیم، نتیجه می‌گیریم که تحقق جرم مستلزم پنج پیش شرط اساسی است.
عنوان مجرمانه- انگیزه مجرمانه- راههای ارتکاب جرم- فرصت ارتکاب جرم- نبود سازوکارهای کنترلی
رسانه‌ها به طور بالقوه نقش مهمی در تحقق هر یک از این شرایط دارند و به شکلهای مختلف بر نوسانات جرم تأثیر می‌گذارند.
نتیجه‌گیری:
اخبار نوشتاری، شنیداری و دیداری نقش مهمی در ارایه تصویر جرم به مردم و توسعه سازمانهایی مانند پلیس در جامعه دارند. رسانه‌ها هم‌چنین تاثیر مهمی در چگونگی شکل گیری
افکار عمومی در مورد جرم و بزه‌کاری ایفا کنند. به دلیل گستره نفوذ، گزارشگران رسانه‌ها باید به طور مستمر نسبت به روشهای گزارش اخبار جرم و بزه‌کاری و تعریف انحراف و جرم در جامعه آموزش ببینند.
در واقع رویکردهای مطرح شده در زمینه رسانه طیف وسیعی از دیدگاهها را در بر می‌گیرد. از دیدگاههایی که صنعت رسانه‌ای را مسؤول بخش عمده‌ای از جرمها می‌داند تا رویکردی که معتقد است رسانه‌ها خدمات عمومی مفیدی برای آموزش افراد جامعه در زمینه جرم و کمک به آنان برای پیش‌گیری از بزه‌دیدگی ارایه می‌کنند.
منابع:
1- زوایای پیدا و پنهان، ماهنامه حقوق و اجتماع، سال اول، شماره سوم.
2- دکتر علی حسین نجفی ابرند آبادی، بزه‌کاری، احساس ناامنی و کنترل، مجله حقوق وزارت دادگستر شماره ۲۲.
فوق تخصصی جامعه‌شناسی جنایی