مداخله نظامی عربستان در یمن و چشم‌انداز صلح
مداخله نظامی عربستان در یمن و چشم‌انداز صلح
مداخله نظامی عربستان در یمن و چشم‌انداز صلح
طاهره فرحناک
با توجه به روند عملیات عربستان در یمن و محقق نشدن اهداف حمله، به نظر می‌رسد ادامه جنگ علیه یمن، ریاض را با مشکلات فراوان مالی و سیاسی مواجه خواهد کرد.
در سال 2015 میلادی، حمله هوایی جمعی از کشورهای منطقه به رهبری عربستان سعودی با نام طوفان قاطعیت آغاز شد و بعدازآن با نام عملیات احیای امید ادامه یافت. هواپیماهای پنج کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس شامل عربستان، امارات متحده عربی، قطر، کویت و بحرین به همراه مراکش، اردن و سودان در این حمله مشارکت کردند. این عملیات در حمایت از دولت منصور هادی و برعلیه انصار الله و حامیان علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور سابق یمن صورت گرفته که صنعا پایتخت یمن و بیشتر مناطق شمالی را در اختیاردارند. همه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس به‌جز عمان در این عملیات شرکت کرده‌اند.
عربستان سعودی یکی از دلایل اقدام نظامی خود در یمن را دستیابی حوثیها به موشکهای بالستیک و هم‌چنین مسایل امنیتی منطقه‌ای عنوان کرد. اتحادیه عرب حمایت خود را از این عملیات اعلام کرد و اعضای آن در نشست سالانه خود در شرم‌الشیخ طی بیانیه‌ای خواستار تشکیل نیروی نظامی مشترک شدند. عملیات نیروهای ائتلاف شامل حملات هوایی بوده و بیشتر بر مناطق اداری و نظامی شهر صنعا متمرکز است.
مراکز دفاع هوایی، سکوهای پرتاب موشک و جنگنده‌های شبه‌نظامیان و هم‌چنین کاخ ریاست جمهوری صنعا ازجمله اهداف جنگنده‌های ائتلاف هستند. در طول این جنگ، هواپیماهای عربستان بارها با حمله به تأسیسات زیر بنایی یمن ازجمله دو نیروگاه البیظا و صعده خسارات زیادی به این تأسیسات وارد کرده‌اند. با پایان مذاکرات بی‌نتیجه صلح یمن در کویت، انصارالله و کنگره ملی در قالب یک توافق اعلام کردند برای مدیریت کشور یک شورای عالی سیاسی تشکیل داده‌اند. در این مذاکرات طرفهای سیاسی در یمن با میانجی‌گری نماینده سازمان ملل، وارد گفت‌و‌گو برای دستیابی به صلح پایدار شدند.
عربستان و متحدانش که باگذشت بیش از یک سال از حملات خود به یمن، به هیچ‌یک از اهداف اولیه دست نیافتند، سرانجام تن به مذاکره دادند. در یک‌طرف این مذاکرات دولت مستعفی یمن موسوم به هیأت ریاض به رهبری منصور هادی قرار داشت و در طرف دیگر، هیأت صنعا شامل انصار الله به رهبری عبدالملک حوثی و کنگره ملی یمن به رهبری علی عبد اله صالح رئیس‌جمهور مخلوع یمن حضور داشتند. یکی از دلایل طولانی شدن این مذاکرات، وجود اختلاف شدید میان دو طرف بود. هیأت صنعا بر تشکیل یک دولت وحدت ملی تأکید می‌کرد، درصورتی‌که هیأت ریاض بر خلع سلاح انصار الله و عقب‌نشینی آنها از صنعا، تعز و الحدیده اصرار می‌کرد. هیأت ریاض می‌کوشید موضوع خلع سلاح انصارالله را مقدم بر تشکیل دولت وحدت ملی قرار دهد تا انصارالله را از این طریق تحت‌فشار قرار دهد. عربستان با طرح این درخواست در واقع سعی داشت به اهدافی که از طریق جنگ نتوانسته بود به آنها دست یابد، از طریق سیاسی و مذاکره آنها را محقق نماید. بالاخره هیأت ریاض با طرح این پیشنهاد و درخواستهای مشابه موجب ایجاد بن‌بست در مذاکرات صلح شد و سخنگوی این هیأت در مذاکرات کویت اعلام کرد که مذاکرات صلح را ترک می‌کند.
شکست روند مذاکرات موجب شد که ائتلاف انصارالله و کنگره ملی یمن به توافقی برای تشکیل یک شورای عالی سیاسی برای اداره کشور دست یابند. این شورا شامل 10 عضو از کمیته مردمی و انصار الله به‌صورت مساوی است و هدف آن اداره امور کشور و مقابله با متجاوزان سعودی و متحدانش اعلام‌شده است.
در واکنش به این توافق، هیأت ریاض این اقدام انصارالله را به کودتا تعبیر کرد و فرستاده سازمان ملل هم آن را نقض خطرناک قطعنامه‌های بین‌المللی دانست. وزارت خارجه آمریکا این توافق را محکوم کرده و اظهار داشت که این‌گونه اقدامات خروج از مذاکرات صلح محسوب می‌شود؛ اما سخنگوی انصارالله یمن اعلام کرد که این توافق هیچ تأثیری بر مذاکرات آینده نخواهد داشت و این امر تنها نشان‌دهنده همبستگی ملی است.
با عملی شدن این تصمیم نوعی حاکمیت مستقل در مناطق تحت نفوذ انصار الله و کنگره ملی به وجود خواهد آمد. با گسترش این مناطق و پیوستن سایر گروهها به این طرح، قلمرو انصار الله افزایش می‌یابد و به‌تدریج دولت مستعفی منصور هادی از قدرت کنار خواهد رفت و زمینه برای تشکیل دولت وحدت ملی فراهم می شود.
در شرایطی که عربستان سعودی از طریق تجاوز نظامی نتوانست به اهداف خود دست یابد و هم‌چنین با کارشکنی در کنفرانس صلح کویت نیز نتوانست به نتیجه‌ای برسد به تشدید حملات هوایی روی آورد. پس از شکست عربستان در دستیابی به اهداف نظامی و هم‌چنین ناکامی در مذاکرات صلح، این جنگ آنها را گرفتار بحران اقتصادی فزاینده‌ای کرده است. شکی نیست که اقدام نظامی عربستان در یمن در واقع اجرای طرحهای آمریکا در منطقه است؛ اما صعودیها باید بدانند که در صورت طولانی شدن این جنگ، قطعاً شکست تازه‌ای را در کارنامه خود ثبت می‌کنند. از طرف دیگر حمله عربستان به یمن در داخل این کشور نیز با نارضایتی روبرو شده است، به‌خصوص در مناطق شرقی که بیش از دو میلیون شیعه در آنجا ساکن هستند. در این میان حتی بسیاری از اطرافیان ملک سلمان نیز مخالفت خود را با جنگ علیه یمن اعلام کرده‌اند.
عربستان سعودی به‌زودی به این نتیجه خواهد رسید که برتری تسلیحاتی هیچ‌گونه پیروزی برای این کشور به ارمغان نخواهد آورد. سعودیها وارد جنگی شده‌اند که پیروزی نظامی در آن غیرممکن است؛ زیرا نیازمند زمان طولانی و صرف هزینه‌های فراوان است که این امر می‌تواند عربستان را با کسر بودجه بزرگی مواجه کند و در نهایت به‌جز شکست دستاورد دیگری برای آل سعود در بر نخواهد داشت. با نگاهی دقیق‌تر به جنگ یمن می‌توان دریافت که عربستان بدون حمایت نظامی آمریکا نمی‌تواند در خاورمیانه نقش تأثیرگذاری داشته باشد؛ بنابراین تا زمانی که ریاض رویکرد سیاست خارجی خود را نسبت به یمن تغییر ندهد، در این زمینه هیچ‌گونه موفقیتی در عرصه بین‌الملل به دست نخواهد آورد و در نهایت به دلیل عدم توانایی در حل‌وفصل بحران یمن، ازنظر جایگاه منطقه‌ای به‌شدت تضعیف خواهد شد. بنابر آن‌چه که تاکنون به آن اشاره شد می‌توان نتیجه گرفت که بهترین گزینه برای حل مناقشه یمن و عربستان، اعلام آتش‌بس فوری میان دو کشور و انجام مذاکرات صلح بین گروههای سیاسی یمن و تشکیل دولت ائتلافی در یمن است. منبع: تسنیم