پدیدآور: حمید قره شیخ بیات
مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد
استاد راهنما: سید علی پورمنوچهری
دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
تاریخ دفاع: 1395
چکیده
حق قصاص از حقوقی است که در اثر جنایت عمدی به وجود می‌آید و چون جنایت بر خود مجنی علیه واردشده است، طبعاً حق قصاص برای خود او به وجود می‌آید. لیکن چون مقتول به سبب مرگش نمی‌تواند از این حق استفاده کند این حق جزء ماترک بوده و به ورثه به ارث می‌رسد و بین همه آنها مشترک است و بر اساس سهم ورثه بین آنها تقسیم می‌شود. پس قصاص مانند بقیه اموال میت، به ارث می‌رسد. حق عفو هم تابع حق قصاص است، یعنی کسی می‌تواند عفو کند که حق قصاص داشته باشد. در نظام جزایی اسلام برای بستگانِ مقتولی که به قتل عمد کشته‌شده است، حقّی پیش‌بینی‌شده است؛ اما از بستگان مقتول، زوجین از داشتن حق قصاص و مقابله به مثل به‌عنوان وارث مقتول استثنا شده‌اند و چنین حقی برای آنان به رسمیت شناخته‌نشده است، اگرچه که آنها در صورت توافق بازماندگان بر دیه، از آن بهره‌مند می‌شوند. بر همین اساس، در قانون مجازات ایران نیز اولیای دم که قصاص و عفو در اختیار آنها است همان ورثه مقتول‌اند مگر زن و شوهر که در قصاص و عفو و اجرا، اختیاری ندارند. مهم‌ترین دلیل این حکم، اجماع است اما دلایل دیگری مانند برخی روایات، فقدان انگیزه تشفّی در زوجین، انقطاع زوجیت با مرگ، برتری خویشاوندی نَسبی از سببی و… نیز اقامه‌شده است که هیچ کدام قابلیت اثبات چنین حکمی که با عمومات و اطلاقات کتاب و سنّت، مخالف است را ندارند. از آن سو، افزون بر عمومات و اطلاقات یادشده، تأکیدهای بسیار قرآن و روایات بر رابطه ویژه زوجین، گواهی بر همسانی آنان با خویشاوندان نَسبی در استیفای حقِّ قصاص است.
کلیدواژگان: قتل عمد، قصاص، دیه، ارث، زوجین، اولیای دم
منبع: سایت پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران