پیگیری حقوقی ترورها
پیگیری حقوقی ترورها
پیگیری حقوقی ترورها
گفت‌وگوهای حقوق بشری با غرب فرصتی برای طرح مواضع ایران و رفع ابهامات متقابل است
دنیای حقوق: معاون امور بین‌الملل ستاد حقوق بشر قوه قضائیه گفت: پیگیری حقوقی حمایت از قربانیان ترور، یک موضوع فرا قوه‌ای است و حتماً یک عزم ملی در هر سه قوه را می‌طلبد.
«ایران ۱۷ هزار شهید ترور دارد»، جمله‌ای قابل‌تأمل و البته تکان‌دهنده از مظلومیت نظام جمهوری اسلامی ایران است. باگذشت بیش از سه دهه از انقلاب اسلامی، هنوز داغ ترورهای ناجوانمردانه در دلها و یادها باقی‌مانده است. منافقان و گروهک تروریستی دست به جنایات متعددی زدند که ردپای آن هیچ‌گاه از صفحات تاریخ حذف نخواهد شد. اگرچه ایران بزرگ‌ترین قربانی ترور محسوب می‌شود اما دشمنان نظام با غرض‌ورزی و شیطنتهای سیاسی و با ابزار سیاسی – حقوقی و با عنوان حقوق بشر، ایران را متهم به فعالیتهای تروریستی و حمایت از تروریسم می‌کنند.
از سال ۱۳۵۷ سازمانها و گروههای مختلف شبه‌نظامی در ایران با خط‌مشی مسلحانه ترورهای زیادی را رقم زدند و این سازمانها انگیزه‌ها و ایدئولوژیها مختلفی داشتند. برخی ترورها نیز توسط سازمانهای اطلاعاتی کشورهای خارجی ازجمله اسرائیل و آمریکا صورت گرفت.در هشت شهریور که مصادف بود با سالروز انفجار دفتر نخست‌وزیری به دست منافقان و شهادت مظلومان شهیدان رجایی و باهنر و روز مبارزه با تروریسم و همگان به‌ویژه دشمنان نظام می‌دانند که ایران سردمدار مبارزه با تروریسم در منطقه است و با فعالیتهای حقوق بشری و سیاسی مخالفت خود با این پدیده شوم را دنبال می‌کند. یکی از نهادهای اصلی در کشور که فعالیتهای حقوق بشری را دنبال می‌کند، ستاد حقوق بشر قوه قضائیه است به مناسبت روز مبارزه با تروریسم دکتر کاظم غریب آبادی، معاون امور بین‌الملل ستاد حقوق بشر قوه قضائیه با حضور در خبرگزاری مهر ابعاد پیگیری حقوقی حمایت از قربانیان ترور را تشریح کرد.
*ایران یکی از قربانیان اصلی ترور در دنیا است، بااین‌حال مدعیان دروغین حقوق بشر بارها ایران را به حمایت از تروریسم متهم کردند. ارزیابی شما از این مسئله چیست؟
تروریسم پدیده‌ای است که تمامی بشریت از آن در رنج هستند اما برخی کشورها سعی دارند تروریسم را به آیین و مذهب خاصی مرتبط کنند که به‌هیچ‌وجه صحیح نیست. امروزه هرکسی با هر عقیده‌ای و با هر آیین و مذهبی ممکن است دست به اقدامات تروریستی بزند و این ارتباطی با ادیان ندارد. در غرب هم شاهد این هستیم که بیش از سه هزار نفر از اتباع غربی به گروههای تروریستی منطقه پیوسته‌اند. ایران بزرگ‌ترین قربانی ترور محسوب می‌شود، بااین‌حال کشورهای غربی باانگیزه‌های مشخص خود، ایران را حامی تروریسم می‌دانند که این مسئله جعل و قلب واقعیت است
مجموعه اقدامات تروریستی که انجام‌شده، گویای آن است که مردم در کشورهای مختلف قربانی این اقدامات هستند؛ بااین‌حال، اتحادی جامع در مبارزه با تروریسم وجود ندارد. اگر هم ائتلافی برای مبارزه با تروریسم در منطقه تشکیل‌شده، این ائتلاف به‌جای مبارزه، بیشتر از تروریستها حمایت کردند.
بیش از ۱۷ هزار شهید ترور در ایران داریم که مردم بی‌گناه و غیرنظامی بودند. این کشتار در اثر یک جنگ داخلی روی نداده، بلکه در اثر اقدامات گروههای تروریستی انجام‌شده است. از این منظر، این میزان خسارت در جهان بی‌سابقه است. هیچ کشوری سراغ ندارم که به میزان جمهوری اسلامی ایران از ترور خسارت‌دیده و قربانی داشته باشد. ایران بزرگ‌ترین قربانی ترور محسوب می‌شود، بااین‌حال کشورهای غربی باانگیزه‌های مشخص خود، ایران را حامی تروریسم می‌دانند که این مسئله جعل و قلب واقعیت است. کشور ما در حال حاضر پرچم‌دار مبارزه با گروههای تکفیری و داعش است و دراین زمینه سیاست ایران یک سیاست بسیار شفافی است. ایران همواره از ابتکارات بین‌المللی در چارچوب سازمان ملل برای مبارزه با تروریسم حمایت کرده است.
*حمایت از قربانیان ترور را چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا موضوع خسارت ناشی از ترور قابل پیگرد حقوقی و قانونی است؟
در راستای حمایت از قربانیان ترور و مبارزه با تروریسم باید تلاشهای زیادی انجام داد. یکی از این کارها، افشای چهره واقعی کشورهای ناقض حقوق بشر و حامی تروریسم است. دراین زمینه، ظرفیت گسترده‌ای برای پیگیری حقوقی وجود دارد. منافقین امروزه در کشورهای غربی آزادانه در حال رفت‌وآمد هستند. در فرانسه، سرکرده گروهک منافقین حضور دارد و ازآنجا برنامه‌های نظامی و ترور این گروهک را هدایت می‌کند و این در حالی است که کشور فرانسه مدعی است فعالیتهای این افراد تحت حمایت دولت نیست! پیگیریهای حقوقی در دو سطح ملی و بین‌المللی قابل انجام است. پیگیری حقوقی حمایت از قربانیان ترور، یک موضوع فرا قوه‌ای است و حتماً یک عزم ملی در هر سه قوه را می‌طلبد. ابتدا باید شکات مشخص شوند و مستندات کامل نیز آماده شود. در مرحله بعد باید علیه تروریستها و سازمان تروریستی با توجه به مستندات مربوطه دادخواست تنظیم شود. در مرحله سوم نیز باید به محکمه‌ای که صلاحیت رسیدگی داشته باشد، مراجعه کرد. کشورهایی هم که از تروریستها حمایت کردند و اکنون از آنان پذیرایی می‌کنند، مسؤولیت حقوقی دارند. بعد از فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری، نظام قضایی در حال تدوین و تعریف ساختارهای لازم است تا با هماهنگی دستگاههای ذی‌ربط داخلی، جنبه‌های مختلف آن را عملیاتی کند.
*آیا از قربانیان ترور در کشورهای اسلامی نیز حمایت می‌شود؟
از ظرفیت کشورهایی مثل کشورهای عضو جنبش عدم تعهد که کشورهای اسلامی نیز در آن عضو هستند، می‌توان استفاده کرد. عدم تعهد همواره موضع شفاف و مشخصی در مبارزه با تروریسم داشته است و ایران نیز همواره این ظرفیت را فعال کرده است. البته در حوزه تروریسم باید بین دودسته اقدامات سیاسی و قضایی تفکیک قائل شد. در اقدامات سیاسی باید کشورهای مختلف را با خود هماهنگ کنیم تا تأثیرگذاری اقدامات بیشتر شود، اما در اقدامات حقوقی به یک دادگاه صالح، شاکی و همچنین مستندات لازم نیاز داریم.
*یکی از نقاط ضعف در راستای جبران خسارات ناشی از مسائل گوناگون ازجمله تحریمها و همچنین قربانیان تروریسم موضوع ادبیات سازی دراین زمینه است، آیا ادبیات موجود، ادبیات غنی محسوب می‌شود؟
ضعف در ادبیات موجود، ایرادی است که در عرصه بین‌المللی وجود دارد؛ هم در بحث خسارات ناشی از تحریمها و هم درزمینه جبران خسارات ناشی از اقدامات تروریستها این ضعفها وجود دارد. در قضیه تحریمهای شورای امنیت حتی مکانیسمی برای شکایت پیش‌بینی‌نشده است تا چه رسد به پیگیری خسارات ناشی از قطعنامه‌های تحریمی شورا ضعف در ادبیات موجود، ایرادی است که در عرصه بین‌المللی وجود دارد؛ هم در بحث خسارات ناشی از تحریمها و هم درزمینه جبران خسارات ناشی از اقدامات تروریستها این ضعفها وجود دارد. در قضیه تحریمهای شورای امنیت حتی مکانیسمی برای شکایت پیش‌بینی‌نشده است تا چه رسد به پیگیری خسارات ناشی از قطعنامه‌های تحریمی شورا. تحریمهای یک‌جانبه و خارج از چارچوب سازمان ملل نیز به‌طور اصولی مغایر حقوق بین‌الملل هستند. در بحث تحریمها، ما در حال ادبیات سازی موضوع دیگری تحت عنوان مسؤولیت حقوقی واضعان تحریمهای ناقض حقوق بشر هستیم. خساراتی که یک کشور و مردم آن در حوزه حق غذا و حق بهداشت و دیگر حوزه‌های حقوق می‌بینند، نیز دراین چارچوب باید پیگیری حقوقی شوند.
در حوزه تروریسم نیز سه نوع دعوای حقوقی می‌توان طرح کرد: یکی علیه خود تروریستها، دیگری علیه سازمان تروریستی و سوم هم علیه کشورهای حامی تروریستها. در همین چارچوب، پیگیری حقوقی خسارات وارده نیز از اهمیت اساسی برخوردار است. مشابه این موضوع را در قضیه قربانیان سلاحهای شیمیایی شاهد بودیم که از یک تبعه هلندی به علت حمایت شرکت شیمیایی وی از صدام شکایت شده بود. پس از طرح دعوی در هلند، حکم دادگاه صادر شد و کسی که علیه وی شکایت شد، بیش از یک دهه است که در زندان به سر می‌برد. برای جبران خسارت نیز چهار سال قبل دعوای مجددی علیه این فرد در محاکم هلند طرح شد و وی مجدداً در حکمی دیگر محکوم‌به پرداخت خسارت به شکات ایرانی شد.
*آیا جایگزینهای احمد شهید مشخص‌شده‌اند؟
اجلاس سی و سوم شورای حقوق بشر دو هفته دیگر برگزار می‌شود و برای دهه اول مهرماه، جایگزین وی مشخص می‌شود. ۸ نفر دراین خصوص کاندیدا شدند که از این تعداد ۳ نفر توسط گروه مشورتی به رئیس شورای حقوق بشر معرفی شدند و درنهایت، وی یک نفر را انتخاب و برای تأیید نهایی به شورا معرفی خواهد کرد. موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران، رد مکانیسم گزارشگری کشوری است و انتخاب گزارشگر ویژه را اقدامی کاملاً سیاسی و غیر سازنده و مخرب می‌داند. احمد شهید نیز هیچ‌گاه رویکرد حرفهای و سازنده در قبال ایران اتخاذ نکرده است و اکنون نیز حدود یک سال زودتر از سمت خود کنارمی رود اصولی جمهوری اسلامی ایران، رد مکانیسم گزارشگری کشوری است و انتخاب گزارشگر ویژه را اقدامی کاملاً سیاسی و غیر سازنده و مخرب می‌داند. احمد شهید نیز هیچ‌گاه رویکرد حرفهای و سازنده در قبال ایران اتخاذ نکرده است و اکنون نیز حدود یک سال زودتر از سمت خود کنار می‌رود.
*رئیس قوه قضائیه اخیراً از اعلام آمادگی نظام جمهوری اسلامی ایران برای انجام مذاکرات حقوق بشری با غرب خبر داده است. این مذاکرات چه محتوایی خواهد داشت؟
ما همواره حامی گفتگوی سازنده و متقابل بوده‌ایم. الآن هم با تعدادی از کشورهای اروپایی و غیراروپایی گفتگوهای حقوق بشری داریم که در برخی موارد، سابقه آن به حدود ۱۰ سال قبل می‌رسد. گفتگوها فرصتی را فراهم خواهد کرد تا طرفین نظامهای حقوقی و قضایی خود و مبانی قوانین مربوطه را معرفی کنند و این دررسیدن به درک بیشتر و رفع ابهامات کمک خواهد کرد. برای کشوری مثل جمهوری اسلامی ایران که یک کشور اسلامی است، مهم است که مبانی دینی قوانین و همچنین حقوق بشر اسلامی را نیز برای طرفهای مقابل تبیین کند. قطعاً این مذاکرات یک‌طرفه نخواهد بود و ایران به‌عنوان متهم و طرف غربی به‌عنوان مدعی باهم صحبت نمی‌کنند. ایران نیز حرفهای بسیاری برای گفتن به‌ویژه در حوزه‌هایی نظیر اسلام هراسی، تبعیض نژادی، رویکردهای دوگانه و نقض حقوق بشر در گفتگوهای حقوق بشری دررسیدن به درک بیشتر و رفع ابهامات کمک خواهد کرد غرب دارد که مذاکرات فرصت خوبی را برای طرح و پیگیریهای آنها فراهم می‌کند.مذاکرات همان‌گونه که رییس محترم قوه قضاییه نیز گفتند، هم در محتوا و هم در شکل طرفینی است. در شورای عالی ستاد حقوق بشر انجام این گفتگوها مصوب شد و موافقت اصولی طرف ایرانی از سوی وزیرامورخارجه کشورمان به خانم موگرینی اعلام شد. تعیین ساختار، محتوا و موضوعات مذاکره و ترکیب هیأت مذاکره‌کننده نیز تحت هدایت و نظارت ستاد حقوق بشر انجام می‌شود. منبع: ستاد حقوق بشر