گامهایی که برای تصویب بودجه باید برداشت

گامهایی که برای تصویب بودجه باید برداشت

بودجه تعیین کننده دخل و خرج دولت در یک سال مالی است. به عبارتی دولت با برنامه‌ای از پیش تعیین شده، معلوم می‌کند که سال پیشرو را به چه شکل، با چه درآمدها و مخارجی می‌گذراند. در انتهای این پرونده با اصلیت بودجه و مراحل تصویب آن بیش‌تر آشنا شده و از میان قوانین بودجه‌ای کشور و آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی به بیان مواردی در این خصوص می‌پردازیم.

   همه درآمدهای دولت

همان‌طورکه می‌دانید، بودجه عمومی،‌ شرکتهای دولتی، بانکها و مؤسسه‌های انتفاعی بودجه دولت را تشکیل می‌دهند. در این میان بودجه عمومی شامل درآمدها و هزینه‌های دولت می‌شود و منابع تعیین کننده‌ آن متفاوت هستند که شامل درآمدهای حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی، منابع مالیاتی و منابع حاصل از واگذاری شرکتهای دولتی و سایر منابع به اضافه منابع حاصل از هدفمند کردن یارانه‌ حاملهای انرژی، منابع حاصل از استفاده از موجودی حساب ذخیره ارزی، می‌شود. درآمدهای مالیاتی پنج بخش مالیاتهای اشخاص حقیقی،‌ مالیات درآمدها، مالیات بر ثروت، مالیات بر واردات و مالیات بر کالاها و خدمات را در بر می‌گیرد. همان‌طورکه گفتیم بودجه مصرف هم می‌شود؛ یعنی درآمدهای حاصل از بودجه را باید جایی هزینه کرد. این هزینه کرد نیز برابر قانون به بخشهایی تعلق می‌گیرد که در قانون پیش‌بینی شده‌اند که شامل هزینه‌های جاری، سرمایه‌گذاری عمرانی و تملک دارایی مالی است. لایحه‌ای که از چنین بخشهایی تشکیل شده است پس از چاپ و توزیع برای بررسی در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد. روش تصویب نیز به این ترتیب است که برابر آیین‌نامه مجلس شورای اسلامی، رئیس جمهوری لایحه بودجه را به مجلس ارائه می‌دهد. پس از آن، نمایندگان به ترتیبی که در ادامه می‌آید، بودجه را بررسی می‌کنند:

در گام اول نمایندگان به مدت 10 روز بعد از دریافت بودجه می‌توانند پیشنهادهای خود را به کمیسیونهای تخصصی ارائه کنند. در گام دوم، هر یک از کمیسیونها نیز بعد از دریافت بودجه، 15 روز زمان دارند نظر خود را به کمیسیون تلفیق برسانند. در گام سوم، کمیسیون تلفیق 15 روز بعد از دریافت گزارش کمسیون تخصصی، گزارش خود را به مجلس ارائه می‌کند. البته این زمان اگر هیات رئیسه تأیید کنند امکان تمدید دارد. در گام چهارم، بودجه در جلسه علنی بررسی می‌شود و ‌پس از رسیدگی به کلیات بودجه و تصویب آن،‌ تک‌تک بخشها تصویب می‌شود. در این باره به سه نکته را که در قالب سه تبصره به ماده 186 آیین‌نامه داخلی مجلس اضافه شده است توجه کرد:

تبصره 1- در جلسه علنی، تنها پیشنهادهایی که توسط نمایندگان و کمیسیونها در زمان مقرر دریافت و به چاپ رسیده، مشروط به عدم مغایرت با قانون برنامه، قابل طرح است. پیشنهادهایی که منبع درآمد مشخصی نداشته باشد قابل طرح نخواهد بود و پیشنهادهایی که مازاد بر سرجمع نباشد. زمانی قابل طرح است که ردیف مشخص جایگزین را معین نماید. تشخیص موارد مذکور با رئیس جلسه خواهد بود.

تبصره 2- نحوه رسیدگی به متمم، اصلاحیه‌های بودجه و سایر مواردی که در این ماده پیش‌بینی نشده طبق مقررات معمول در این آیین‌نامه خواهد بود.

تبصره 3- در صورت عدم تصویب کلیات لایحه بودجه، فقط برای یک بار موضوع به کمیسیون تلفیق ارجاع می‌شود تا حداکثر ظرف هفتاد و دو ساعت گزارش اصلاحی خود را به مجلس ارائه کند.

  زمان برگزاری جلسات

برگزاری جلسات برای رسیدگی به موضوع بودجه باید پشت سر هم و مرتبط باشد، برابر ماده 187 آیین‌نامه داخلی، این جلسات در تمام ایام هفته غیر از جمعه و تعطیلات رسمی، حداقل روزی چهار ساعت باید برگزار شود و تا زمانی‌که شور و مذاکره پایان نیافته و رأی مجلس اخذ نشده است از دستور خارج نمی‌شود. به این ترتیب هیچ لایحه یا طرح دیگری در این زمان در مجلس مطرح نمی‌شود مگر لایحه یک یا چند دوازدهم بودجه در صورت ضرورت. البته اگر مطالب فوری و فوتی اعم از طرحها و لوایح دو فوریتی و غیره پیش آید که به تشخیص مجلس تاخیر آن موجب زیان جبران ناپذیری باشد، در این صورت برای طرح و تصویب آن زمان مشخص معین می‌شود. بد نیست بدانید که همان ابتدای ارائه لایحه بودجه از سوی دولت، نماینده دولت و سپس دو مخالف و دو موافق به ترتیب هر کدام پنج دقیقه فرصت صحبت دارند. بعد آن بررسی کلیات لایحه‌ در دستور کار قرار می‌گیرد.

  گام نهایی

لایحه بودجه مصوب مجلس در صورتی قانونی و لازم‌الاجرا خواهد بود که شورای نگهبان آن را بررسی و تصویب کند. از آنجایی‌که بررسی کل متن لایحه بودجه تصویبی مجلس زمان زیادی برده و برای این‌که شورای محترم نگهبان کم‌ترین زمان برای تأیید و یا عدم تایید این مصوبه را داشته باشد بنابراین اعضای شورای نگهبان به‌صورت روزانه مصوبات مجلس در خصوص بودجه را بررسی و در جریان کار قرار ‌می‌گیرند و به‌محض تقدیم لایحه تصویبی بودجه به شورای نگهبان این شورا بلافاصله نظر نهایی خود را اعلام و در صورت تأیید نهایی به‌عنوان قانون لازم‌الاجرا، توسط رئیس مجلس به رئیس‌جمهور ابلاغ می‌شود. منبع: همشهری