کارکرد و نقش دام‌پزشکان
کارکرد و نقش دام‌پزشکان
به مناسبت ۱۴ مهر روز دامپزشک
کارکرد و نقش دام‌پزشکان
در نگاه کلی، نقش دامپزشکی را می‌توان در سه محور عمده و اساسی در سطح جامعه و عرصه مسؤولیت مربوطه تشریح کرد.
۱- بعد اقتصادی، ۲- بعد بهداشتی و ۳- بعد تحقیقاتی و پژوهشی.
ا – بعد اقتصادی: به جهت مسؤولیت خطیر دامپزشکی در حفظ سلامت سرمایه‌های دامی، شامل انواع دامها و حیواناتی که در خدمت انسان هستند؛ مثل اسب، گاو، گوسفند، طیور، ماهیها و انواع آبزیان و …. تا زنبورعسل و حیوانات خانگی، زینتی و تفریحی تا حیات‌وحش؛ و به‌عبارتی‌دیگر تمامی حیوانات ریزودرشتی که در عرصه حیات یافت می‌شوند؛ به‌عنوان بارزترین چهره کاری دامپزشکی مطرح است.
این بعد از رسالت دامپزشکی، با جلوگیری از وقوع، شیوع و بروز بیماریها یا تلفات ناخواسته در دامها و حیوانات در محیطهای مختلف زیستی معنی می‌گردد. در این راستا، دامپزشکی با ارائه و توسعه بهترین، علمی‌ترین و عملی‌ترین روشهای پیشگیری، درمان، کنترل و یا ریشه‌کنی بیماریهای دامی و حیوانی مسؤولیت خطیر خویش را محقق می‌سازد.
توجه به اینکه دامداری به مفهوم رایج آن، شامل زمینه‌های مختلف پرورش دام، طیور و آبزیان و دیگر دامها و حتی نگهداری حیوانات زینتی و تفریحی و خانگی تا چه اندازه‌ای در تأمین درآمد عمومی و معاش انسانها در جوامع مختلف مهم هستند، به‌خوبی گویای اهمیت اقتصادی این جنبه از فعالیت دامپزشکی است. در تمامی جوامع انسانی، درصد بسیار بالایی از درآمد مردم و درآمد سرانه و ملی، چه در جوامع بسیار پیشرفته و صنعتی و چه در جوامع سنتی و ابتدایی، وابسته به سرمایه دامی آن جامعه است.
۲ – بعد بهداشتی: یا نقش بنیادین و مسؤولیت دامپزشکی در تأمین بهداشت و سلامت زیستی از جنبه سلامت جامعه انسانی است. اساس و پایه بهداشت و سلامت جوامع انسانی، به میزان بسیار زیادی هم به‌صورت بالقوه و هم به‌صورت بالفعل وابسته به بهداشت دامها و حتی دیگر حیوانات است.
صدها نوع بیماری مشترک یا قابل‌انتقال از دام به انسان شناخته‌شده است؛ که دامها می‌توانند به‌عنوان منبع ذخیره یا پایگاه استقرار عوامل این بیماریها واقع شوند؛ و از طرق مختلف این بیماریها را به انسان منتقل نموده و خطری جدی برای سلامت انسانها را ایجاد کنند. به‌عنوان‌مثال، مصرف فراورده‌های خوراکی، مثل گوشت، شیر، آلایش، تخم‌مرغ و…. یا استفاده از فراورده‌های غیرخوراکی مثل پشم، پوست مو، پر و … یا از طریق تماسهای محیطی مستقیم و غیرمستقیم با حیوانات و قرار گرفتن در چرخه‌های مختلف زیست‌محیطی عوامل بیماری‌زا، ممکن است باعث وقوع و شیوع بیماریهای قابل‌توجهی در انسانها گردد.
انواع بیماریهای سل، بروسلوز یا تب مالت، شاربن، هاری و…. در سالهای اخیر وحشت شیوع بیماریهای بالفعل و بالقوه‌ای مثل جنون گاوی، آنفلوانزای خوکی و به‌ویژه آنفلوانزای فوق حاد پرندگان (که در سالهای اخیر، کره زمین را با یکی از شدیدترین بحرانهای زیستی خود مواجه کرد)، مثالهایی از بیماریهای مشترک بین انسان و دامها یا حیوانات هستند که در موردشان اغلب و هرروز و به کرّات اخباری را دریافت می‌کنیم.
دامپزشکی در این بعد از مسؤولیت خویش، علاوه بر تخفیف و از بین بردن راههای اشاعه بیماری در دامها و حیوانات، با استفاده از آخرین دستاوردهای علمی و فنی روز، در جلوگیری و توقف چرخه انتقال بیماریها و آلودگیها از دام به جمعیتهای انسانی رسالت بسیار مهمی را به انجام می‌رساند. فعالیت بسیار گسترده دام‌پزشکان و دانش‌آموختگان علوم دامپزشکی در کشتارگاهها، کارخانه‌های بسته‌بندی فراورده‌های گوشتی و خوراکی، مراکز جمع‌آوری شیر و کارخانه‌های تولید مواد لبنی و …. گواه بر انجام این وظیفه مهم است. برای تجسم ذهنی این مسؤولیت سنگین برای خوانندگان محترم، ذکر مثالی را لازم میدانم:
اگر تصور کنیم که در کشتار صدها رأس دام در کشتارگاهی، فقط یک رأس دام مبتلابه بیماری سل، از دید نظارتی دام‌پزشکان و بازرسین سلامتی گوشت عبور کند و معدوم نگردد؛ می‌توان تخمین زد که لاشه یک رأس دام در حدود ۲۰۰ کیلوگرمی، چندین خانواده یا چندین نفر را در سطح جامعه می‌تواند در معرض آلودگی به میکروب خطرناک سل قرار دهد! کافی است تأملی بر میزان ضایعات وارده در جمعیتهای انسانی مسلول و هزینه‌های مادی و معنوی و اجتماعی ناشی از بیماری و درمان و ریشه‌کنی را در این‌گونه شرایط داشته باشیم. اگر موضوع بیماریهای خطرناک‌تر شناخته‌شده و یا ناشناخته و مجهول مطرح شود که ابعاد فاجعه بسیار گسترده‌تر و وحشتناک‌تر خواهد بود!
۳ – بعد تحقیقاتی و پژوهشی: دامپزشکی در بستر علمی و توسعه کمّی و کیفی خویش، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رشته‌های تحصیلی دانشگاهی و از اوایل دوران تأسیس دانشگاه مطرح بوده است. دوره تحصیلی دکترای عمومی در دانشگاه به‌طور متوسط هفت سال است. در حال حاضر تخصصهای بی‌شماری در زمینه‌های مختلف علمی و فنی در دانشگاهها و دانشکده‌های دامپزشکی ایجادشده است؛ لذا امروزه دانشمندان، دانش‌پژوهان و تعداد زیادی از دانش‌آموختگان مختلف علوم دامپزشکی، علاوه بر فعالیتهای تخصصی در حیطه دامپزشکی، در موارد بسیار و متعددی در کنار دیگر محققان در رشته‌های مرتبط، در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی و در علوم و فن‌آوریهای گوناگون، همکاری شایان توجهی دارند. ازجمله در توسعه علوم پایه و زیست‌شناسی، فیزیولوژی، بیوشیمی، باکتریولوژی، ویروس‌شناسی، انگل‌شناسی، آسیب‌شناسی، علوم آزمایشگاهی، تحقیقات پزشکی و داروسازی، تهیه واکسن و سرم‌سازی و زمینه‌های متعدد دیگر که ذکرشان طولانی است. منبع؛ وبلاگ در نگاه یک دامپزشک