چگونه رفتار انسان در سرنوشت او تأثیر میگذارد؟
چگونه رفتار انسان در سرنوشت او تأثیر میگذارد؟
چگونه رفتار انسان در سرنوشت او تأثیر میگذارد؟
زهرا اجلال
رفتارهای آدمی در جهان تکوین تأثیر میگذارد چنانکه دعا و نیایشها نیز اینگونه عمل میکند. خداوند در اثبات این ارتباط تنگاتنگ در آیه 96 سوره اعراف میفرماید که ایمان و تقوای مردمان موجب میشود تا درهای روزی بهسوی ایشان باز شود و از برکات زمین و آسمان بهرهمند شوند. این بدان معناست که رفتار آدمی در افزایش روزی، باران مناسب، تغییر آبوهوای مناسب و مانند آن تأثیرگذار است.
شخصى برق سالن و تالار عروسى را خاموش و فرار میکند. اگر او را براى مجازات دستگیر کنند، کیفر عادلانه زمانى است که تمام حوادثِ پیش آمده را بهحساب آورند. مثلاً:
به خاطر تاریکى ظرفهایى شکسته شد. دو نفر از پلهها افتادند. سر چند نفر به ستون خورد. شیرینها ریخت. اطفالى ترسیدند و گریه کردند. براى خارج شدن از سالن تاریک، زمان زیادى تلف شد. خانوادههاى عروس و داماد از مهمانها خجالت کشیدند. آرى، تمام آثار خاموش شدن سالن، باید محاسبه و بر اساس آن، جریمه تعیین شود. واژه ذنب که به معنای دم و دنباله و معانی دیگر آمده است، خود بهترین گواه بر این نکته است که برخی از اعمال و رفتارهای ضد هنجاری بشر، پیامدهای زیانباری دارد. این آثار و پیامدها در ابعاد مادی و معنوی و نیز در دنیا و آخرت در پی گناه میآید. گناهان، اندکاندک شاکله وجودی شخص را چنان متحول و دگرگون میسازند که هیچ آثاری از نور الهی که خداوند در همه انسانها قرار داده است، نمیماند. اینروست که از خسران و زیانی سخن به میان میآید که بسیاری از مردم جز مؤمنان نیکوکار و نیکوخواه بدان گرفتار میشوند؛ (سوره عصر) زیرا ایشان از سرمایه وجود نوری خویش زیان میکنند و چیزی برای خویش نمیگذارند.
هر کس کار خوبى را بنا نهد، پاداش تمام کسانى که به آن کار عمل کنند، بدون آنکه از عامل کم شود، به او داده میشود. همانگونه که اگر کسى راه بدى را به روى مردم باز کند، در گناه تمام کسانى که در آن راه پا نهند شریک است: «مَن سَنّ سُنَّه حَسنهً عُمِل بها من بَعده کان له أجره و مثل اُجورهم من غیر أن ینقصّ من اُجورهم شیئا و مَن سَنّ سُنَّه سَیِّئه فَعُمل بها بعده کان علیه وزره و مثل أوزارهم من غیر أن یَنقصّ من أوزارهم شیئاً
بلاها دستاوردهای بشری
از آموزههای قرآنی این معنا به دست میآید که بلاها چیزی جز دستاوردهای بشری نیست. ازاینروست که خداوند بارها از «بما کسبت ایدی الناس» سخن به میان آورده است که بهصراحت به معنای دستاوردهای بشری میباشد که همان بلایایی هستند که مردمان بدان گرفتار میشوند.
خداوند در آیه 30سوره شوری بهصراحت بیان میکند: وَ مَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَهٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَن کَثِیرٍ؛ هر گرفتاری و بلایی که بر شما وارد میشود به سبب دستاوردهای شماست و این در حالی است که خداوند از بسیاری از گناهان شما گذشت میکند.
درجایی دیگر میفرماید: «نَکتُبُ ما قَدّموا و آثارهم» (سوره یس، آیه 12) هم خود اعمال را مینویسیم و هم آثار آنها را.
در حدیث میخوانیم: هر کس کار خوبى را بنا نهد، پاداش تمام کسانى که به آن کار عمل کنند، بدون آنکه از عامل کم شود، به او داده میشود. همانگونه که اگر کسى راه بدى را به روى مردم باز کند، در گناه تمام کسانى که در آن راه پا نهند شریک است: «مَن سَنّ سُنَّه حَسنهً عُمِل بها من بَعده کان له أجره و مثل اُجورهم من غیر أن ینقصّ من اُجورهم شیئا و مَن سَنّ سُنَّه سَیِّئه فَعُمل بها بعده کان علیه وزره و مثل أوزارهم من غیر أن یَنقصّ من أوزارهم شیئاً» (کنزالعمّال، حدیث 43079)
گاهى یک نفر دیگرى را سیگارى یا معتاد میکند و دومی نفر سوم را و او نفر چهارم را، نفر اول در گناه نفرات بعدى شریک است.
انسان درگرو اعمالش است
اگر خداوند میخواست انسان را به همه گناهانی که انسان مرتکب میشود عذاب میکرد، دیگرکسی رنگ آسایش و آرامش را به خود نمیدیدند و همواره در گرفتاری بودند، درحالیکه خداوند از بسیاری از گناهان ما میگذرد بازهم همان درصد اندک گناهان باقیمانده اینهمه آثار از خود بهجا میگذارد و ما همواره در مصیبت و گرفتاری هستیم. ازاینروست امام باقر (علیهالسلام) میفرماید: هیچ مصیبتی جز در اثر گناه به بنده نمیرسد و آنچه را خداوند میبخشد بیشتر است. (وسایل الشیعه، ج 11 ، ص 238)
ازنظر قرآن اصولاً انسان در گرو اعمال خوب و بد خویش است (مدثر، آیه 38) و آنچه در دنیا میبیند گوشهای از پیامدهای خودساختههای اوست و در آخرت و رستاخیز همه این دستاوردها و پیامدها بهطور دقیق بروز و ظهور میکند و انسان مجازاتهای خوب و بد خویش را دریافت میکند. (غافر، آیه 17 و نیز ابراهیم ،آیه 51 و آیات دیگر)
بههرحال، انسان در زندگی دنیوی خویش بخشی از آثار بد دستاوردهای خویش را میبیند و همه بلاها و گرفتاریها و مصیبتها، ریشه در اعمال بد و زشت انسانها دارد. شگفت اینکه حتی زمین و موجودات آن نیز از آثار بدرفتاری و زشتکاری آدمها نیز در امان نیستند و خداوند بهصراحت بیان میکند که : ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُم بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ، فساد و تباهی در خشکی و دریا به سبب دستاوردهای مردمان ظاهر شد تا اینگونه بخشی از اعمال خویش را بچشند شاید عبرت گیرند و به خدا و کار نیک باز گردند. (روم ، آیه 41)
امیرمؤمنان علی (علیهالسلام) بهعنوان نمونه به مسأله شهوت رانی اشاره میکند و میفرماید: هر که بهسوی شهوترانی بشتابد بهسوی آفات شتاب نموده است. (غررالحکم ، آمدی، ص 666) به این معنا که شهوترانی به عنوان یک نمونه از رفتارهای ضد هنجاری، موجب بلاها و آفات است و کسی که به سمت شهوت رانی میشتابد در حقیقت به سوی بلا و آفات میشتابد. از نظر قرآن اصولاً انسان در گرو اعمال خوب و بد خویش است (مدثر ، آیه 38) و آن چه در دنیا میبیند گوشه ای از پیامدهای خودساختههای اوست و در آخرت و رستاخیز همه این دستاوردها و پیامدها بهطور دقیق بروز و ظهور میکند و انسان مجازاتهای خوب و بد خویش را دریافت میکند). غافر، آیه 17 و نیز ابراهیم ،آیه 51 و آیات دیگر)
کلام آخر
اینگونه است که رفتارهای آدمی در جهان تکوین تأثیر میگذارد چنانکه دعا و نیایشها نیز اینگونه عمل میکند. خداوند در اثبات این ارتباط تنگاتنگ در آیه 96 سوره اعراف میفرماید که ایمان و تقوای مردمان موجب میشود تا درهای روزی بهسوی ایشان باز شود و از برکات زمین و آسمان بهرهمند شوند. این بدان معناست که رفتار آدمی در افزایش روزی، باران مناسب، تغییر آبوهوای مناسب و مانند آن تأثیرگذار است. منبع: تبیان
منابع نوشتار:
پرسش و پاسخ؛ حجتالاسلام قرائتی
سایت حوزه؛ نوشته خلیل منصوری