چرا افزایش جمعیت برای ایران مهم است؟
چرا افزایش جمعیت برای ایران مهم است؟
کاهش جمعیت جوان روی خط هشدار
چرا افزایش جمعیت برای ایران مهم است؟
کاهش جمعیت جوان کشور (در مقایسه یا دهه‌ها و سالهای گذشته) یکی از چالشهایی است که نیروی انسانی جامعه را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین سرمایه‌های این مرزوبوم هدف قرار می‌دهد.
نیروی انسانی در هر کشوری به‌عنوان اصلی‌ترین ثروت و سرمایه آن جامعه به شمار می‌رود که به‌نوعی سرنوشت و آینده آن را رقم خواهد زد.
به تعبیری می‌توان گفت، جمعیت جوان در هر کشوری، موهبت و فرصتی ویژه و بالقوه است که با اتکای به آن می‌توان مسیر پیشرفت و تعالی را به نحوی شایسته و با سرعت و شتابی فزاینده پیمود.
در نقطه مقابل، پیری و کهن‌سالی جمعیت نیز در درازمدت می‌تواند مسبب مشکلات خاصی برای کشور و جامعه شود، آن‌چنان‌که تجربیات پیشین در کشورهای توسعه‌یافته، نمونه‌هایی از دغدغه‌ها و معضلات مرتبط با این امر را به تصویر کشیده است.
البته این به معنای نادیده گرفتن و ناکارآمد بودن جمعیت پیر کشور نیست، اما با نگاهی واقع بینانه به‌روشنی در می‌یابیم که موتور محرکه هر کشور در توسعه پایدار به توان، بنیه و چالاکی جمعیت جوان آن گره‌خورده است و زمانی این امر به اثبات می‌رسد که کشورهای پیشرفته دنیا برای بازنماندن از مسیر رقابت و پیشرفت به جذب نیروی کار جوان از کشورهای دیگر مبادرت می‌ورزند.
کشورهای غربی تا چندی پیش برای اعمال سیاستهای کنترل جمعیت و تحمیل آن به جوامع، از افزایش جمعیت به‌عنوان بمب جمعیتی یاد می‌کردند، اما امروزه با چنان چالشی مواجه شده‌اند که در مدارس و مراکز آموزشی آنها تعداد معدود و اندکی از دانش آموزان کم سن و سال در حال تحصیل هستند زیرا بافت جمعیتی آنها مسیر پیری و کهن‌سالی را برگزیده، بدون آن‌که سیاستهای اتخاذشده، جایگزینی را برای آن برگزیند.
البته معضلات کشورهای غربی صرفاً به خالی بودن مدارس آنها بازنمی‌گردد، فقدان نیروی کافی و لازم برای نگهداری از سالمندان و نارسایی در سیستم و نظام بازنشستگی غرب، باعث شده تا امروزه برخلاف گذشته ارائه و طراحی بسته‌های تشویقی فرزند آوری از سوی آنها اجرایی شود.
کاهش نرخ موالید ایران تهدیدی بالقوه محسوب می‌شود
آن‌چنان‌که جمعیت شناسان و کارشناسان ذی‌ربط اظهار داشته‌اند، در حال حاضر بافت جمعیتی کشور از شرایط مطلوبی برخوردار است، شرایطی که از آن تحت عنوان پنجره جمعیتی یاد می‌شود زیرا قریب به 71 درصد جمعیت کشور را انسانهای جوان و میان‌سال تشکیل می‌دهند، اما این شرایط به‌زودی از دست رفتنی خواهد بود، زیرا در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن، پنجره جمعیتی تا سال 1410 بازخواهد ماند و پس‌ازآن تا چند صدسال آینده تکرار نخواهد شد.
صاحب‌نظران حوزه جمعیت‌شناسی معتقدند: باید از این شرایط به بهترین نحو ممکن استفاده کرد، زیرا از ایران به‌عنوان کشوری یاد می‌شود که نرخ موالیدش به‌شدت رو به کاهش است (و این به معنای زنگ خطری است که در صورت عدم اتخاذ تدابیر مناسب، می‌تواند به پاشنه آشیلی برای جامعه ایرانی مبدل شود).
گریز از مسؤولیت پذیری یا ناتوانی مالی؟
اما به‌راستی عامل اصلی کاهش نرخ موالید در کشور چیست؟ به تعبیر دیگر تنزل میل و رغبت به فرزند آوری ریشه در چه عواملی دارد؟
کارشناسان پاسخ این سؤال را در دو مؤلفه اصلی جستجو می‌کنند، در وهله نخست، اصلی‌ترین عامل به مباحث اقتصادی، ضعف مالی و هراس از هزینه‌های سنگین فرزند آوری و نگهداری از آن بازمی‌گردد و در مرحله بعد به مسایل فرهنگی معطوف می‌شود که در جامعه کنونی ایران به‌عنوان پدیده‌هایی نوظهور همچون راحت‌طلبی، فقدان مسؤولیت پذیری و کمال طلبی افراطی از آن یاد می‌شود.
به‌عبارت‌دیگر قیچی مشکلات اقتصادی و تغییر ذایقه فرهنگی دو لبه بُران روند فرزند آوری محسوب می‌شود که نتیجه هردوی آنها به یک موضوع و چالش واحد خلاصه می‌شود، نزول بافت جمعیتی جوان کشور.
افزایش هر چه بیشتر فرزند آوری مستلزم تأمین اعتبار است
یعقوب مرادی کیا، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسایل اجتماعی در تشریح عوامل مؤثر در کاهش فرزند آوری عنوان می‌کند: فقدان درآمد و کسب‌وکار مناسب باعث کاهش نرخ موالید شده است و در شهرهای بزرگ نیز بعضاً برخی از نگاهها و نگرشهای خاص فرهنگی همچون فرزند کمتر، زندگی بهتر عامل اصلی این پدیده به شمار می‌رود.
وی معتقد است سیاستهای جمعیتی کشور به این زودیها قابل‌تغییر و نتیجه نخواهد بود، از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند نباید با این امر به‌صورت احساسی برخورد شود.
صدیقه نوبهار، روانشناس و کارشناس علوم رفتاری در این خصوص می‌افزاید: برای برخورداری از جامعه‌ای پربار و با فرزندان هر چه بیشتر باید برای شغل، مسکن و درآمد برنامه‌ریزی اصولی و قاعده‌مندی داشت.
وی معتقد است، افزایش جمعیت از نمونه طرحهایی به شمار می‌رود که باید اجرای آن، به‌صورت مرحله‌به‌مرحله پیش رود.
روانشناس و کارشناس علوم رفتاری بابیان نقش تعیین‌کننده تزریق بودجه و اعتبارات در تحقق سیاستهای افزایش فرزند آوری عنوان کرد: بررسیهای مؤید این واقعیت است که افزایش فرزند آوری مستلزم تأمین اعتباری بالغ‌بر 8 هزار میلیارد تومان است و از سوی دیگر باید به برخی از قوانین نیز اشاره داشت که هنوز راه به‌جایی نبرده‌اند.
با چنین اوصافی می‌طلبد مسؤولان ذی‌ربط با طراحی برنامه‌ریزیهای هر چه شایسته و اصولی‌تر با تقویت بنیه اقتصادی خانوارها و آگاه‌سازی و اجرای برنامه‌های مؤثر در امر فرهنگ‌سازی، سمت‌وسوی کلی جامعه را به مسیر افزایش نرخ موالید سوق دهند. منبع: باشگاه خبرنگاران جوان.